ÔÛ nôi coâng phuû, theo tình phu nhaân.
Taàn Khanh xe ngöïa raàn raàn,
Töø nôi huyeän aáy, troâng chöøng Döï chaâu.
Caùc quan laïi, tôùi böõa haàu,
Tôø chöông, tôø bieåu, baøy taâu nhoän nhaøng.
Taàn Khanh khieán môû cho töôøng,
Ñaëng cho luùa gaïo, cöùu hoang muoân nhaø.
Nhôù ôn chaån thaûi chö gia,
Moät chaâu traêm hoï, treû, giaø, ñeàu vui.
*
* *
1240.- Söûa sang saùu thaùng yeân roài,
Giaõ töø chaâu Döï, phaûn hoài Taán kinh.
Taàn Khanh baùi yeát trieàu ñình,
Taán vöông phaùn hoûi daân tình khaép nôi.
Phaùn raèng: Ta noái ngoâi trôøi,
Gaãm mình ít ñöùc, trò ñôøi chaúng an.
Döï chaâu trôøi xuoáng tai naøn.
Cöùu daân moät coõi, nhôø chaøng Taàn Khanh.
. Coâng cao quyeàn troïng, ñaõ ñaønh.
Chöùc quan Toång traán saün ñaønh phong ngöôi.
1245.- Haø ñoâng laø coõi toát töôi,
Baûy chaâu, chín quaän, nhieàu ngöôøi aên chôi.
Naáy ngöôi thay maët ñoåi lôøi,
Ra ngoài Traán aáy, trò ñôøi chaên daân.
*
* *
Taán vöông loøng raát aân caàn,
Yeán dieân theát ñaõi, quaân thaàn ñöa nhau,
Taàn Khanh xuoáng beä khaán ñaàu,
Taï vua, laõnh chæ, thoái chaàu söûa sang.
Veà dinh saém söûa haønh trang,
Ñeàu ñem nha leä leân ñaøng Haø ñoâng.
*
* *
1250.- Möôøi ngaøy tôùi huyeän Haø Ñoâng,
Caùc quan, xa giaù, hoäi ñoàng tieáp nghinh.
Röôùc oâng Toång traán vaøo thaønh,
Muoân daân nöôøm nöôïp ñeàu tranh tôùi möøng.
Long moân huyeän aáy ôû gaàn,
Nam khang huyeän aáy ôû gaàn Haø ñoâng.
Taàn Khanh traán thuû aæ ñoàng,
Chaùnh ra buûa khaép, ngoaøi trong vöõng vaøng.
Maáy caâu gia huaán roõ raèng,
Nuoâi con gaùi ngoïc, dung nhan khaùc thöôøng.
1255.- Phu nhaân loøng raát yeâu ñöông,
Laïi cho hoïc chöõ cho töôøng xöa nay.
Tuyeát, Baêng hai gaùi xinh thay!
Ñaõ thoâng kinh söû lieàn ngaøy ngaâm nga.
Tieáng thôm ngaøy moät ñoàn xa,
Chuùng ñeàu khen ngôïi hoï Haø phöôùc to,
Tuy laø hoa coù thôm tho,
Vöôøn xuaân coøn ñoùng, chöa loø gioù ñoâng.
*
* *
Noùi roài vieäc ôû cöûa coâng,
Ñaây beøn keå chuyeän vôï choàng hoï Döông.
1260.- Döông Töø, töø thuôû ly höông,
Moät mình Ñoã thò naùu nöông queâ nhaø.
Nuoâi hai con thuôû leân ba,
Ñeán nay naêm tuoåi, trong nhaø ngheøo theâm.
Ñoã nöông canh cöûi ngheà, eâm.
Böõa ñi gaët möôùn coøn heàm thieáu aên.
Döông Traân, Döông Böûu hai thaèng,
Tuoåi coøn thô aáu, nhoïc nhaèn xieát bao.
Baø con beân noäi laõng xao,
Ñoàng tieàn baùt gaïo, thaáy naøo giuùp ñaâu.
1265.- Anh em nay vuõng, mai baøu,
Haùi rau baét oác, nuoâi nhau naêm daøi.
Ñoã nöông coù moät em trai,
Teân laø Ñoã khoaùi, tuoåi ngoaøi naêm möôi.
Cuõng trang tieåu phuù trong ñôøi,
Nhaø nuoâi luïc suùc chuoäng lôøi, baùn buoân,
Ngaøy nay raûnh vieäc ngoài buoàn,
Chaïnh loøng nhôù chò, boãng tuoân leä daàm
Nhôù thoâi nghó laïi tuûi thaàm,
Chò ta naøo khaùc ñaøn caàm ñöùt daây.
1270.- Caùm thöông hai chaùu thô ngaây,
Trong nhaø baàn baïc buoåi naày nhôø ai?
Anh ñaø theo Phaät Nhö Lai,
Gia ñinh aám, laïnh, ñoaùi hoaøi chi ñaâu.
Noùi thoâi chaúng xieát daï saàu,
Ñi qua nhaø chò ngoõ haàu vieáng thaêm.
Ñoã nöông möøng thaáy em thaêm.
Möøng roài laïi khoùc ñaàm ñaàm leä sa.
Em daàu ñoaùi taám thaân ta,
Ruoäng hoang vöôøn raäm, cöûa nhaø quaïnh hiu.
1275.- Ruoät gan khoâ heùo maáy chieàu,
Noãi duyeân, noãi phaän, nghó nhieàu beà ñau,
Vôï choàng keát toùc cuøng nhau,
Traêm naêm moät hoäi, ngheøo giaøu cuøng theo.
Hay ñaây tuoåi phaän boït beøo,
Laïi mang laáy tieáng ôû leàu voïng phu.
Quaûn bao moät chieác baùch chaâu,
Linh ñinh trong vöïc, maëc daàu gioù möa.
Caùm thöông hai treû daây döa,
Tuoåi coøn thô aáu, voùc chöa neân ngöôøi.
1280.- Cöù quen theo thoùi aên chôi,
Nhöõng ñieàu khoân daïi ôû ñôøi caäy ai.
*
* *
Nghe thoâi Ñoã Khoaùi than daøi,
Noùi raèng: Chò chôù troâng hoaøi uoång coâng.
Chò thôøi mang tieáng coù choàng,
Gaëp khi möa naéng caäy cuøng ngöôøi ta.
Chaùu thôøi mang tieáng coù cha,
Hoâm mai lo lieäu nhö gaø moà coâi.
Oan gia anh troán nôï roài,
Chò giaø, chaùu daïi, coøn ngoài troâng chi?
1285.- ÔÛ ñaây ít keû yeâu vì,
Haõy theo beân ngoaïi ñôõ khi nghieâng ngheøo.
*
* *
Ñoã nöông lo vieäc nghieâng ngheøo,
Meï con söûa soaïn ngoû theo ñaëng nhôø.
Hai thaèng Traân, Böûu coøn khôø,
AÊn roài tìm choán buïi bôø ñi chôi.
ÔÛ vöøa ñaëng nöûa naêm trôøi,
Ñoã nöông thaáy vaäy, buoâng lôøi noùi ra:
Heo, deâ, gaø, vòt, trong nhaø,
Coi duøm cho caäu, hôn laø chôi khoâng.
1290.- Khoaùi raèng: Chò ñaõ coù loøng,
Daïy con bieát vieäc ñeå phoøng ñôõ thaân.
Xöa nay ngöôøi ôû trong traàn,
Nhoû phaàn vieäc nhoû, lôùn phaàn vieäc to.
Laøm aên lôùn nhoû ñeàu lo,
Tröôùc ra söùc nhoïc, sau lo buïng mình,
*
* *
Ñoã nöông phaän khoù ñaõ ñaønh,
Hai con no ñoùi raùch laønh coù em,
Moät beà aên ôû ñaëng eâm,
Trong nhaø deâ, ngoãng, caøng theâm ñeû lôøi.
1295.- Anh em Traân, böûu heát chôi,
Em thôøi chaên ngoãng, anh thôøi chaên deâ,
Sôùm ñi thôøi toái laïi veà,
Baày naøo theo naáy,chôù heà loän nhau,
Ñoã nöông ngoù thaáy theâm saàu,
Chaïnh loøng nhôù baïn, gioøng chaâu ñöôïm nhuaàn.
Than raèng: chaøng hôõi Döông quaân!
Muoán tu coøn noái goùt laân laøm gì?
Daàu cho neân Phaät töø bi,
Nôõ naøo ngoài ngoù haøi nhi noãi naày!
1300.- Phaûi chi con coù cha ñaây,
Saém cho aên hoïc, theo thaày vaên chöông.
*
* *
Ngöôøi nhaø nghe noùi lieàn thöông,
Thöa cuøng Ñoã Khoaùi ñaëng töôøng cô quan.
Khoaùi raèng: Chò chôù thôû than,
Loøng em cuõng ñaõ thaàm toan vieäc ñôøi.
Ngoãng, deâ, ñaëng maáy möôi lôøi?
Moät caây hoa buùt döôùi trôøi, vinh hôn.
Chí nguyeàn nuoâi chaùu laøm ôn,
Giuùp neân cho chò, chaúng sôøn loøng ñaâu,
1305.- Chaùu nay môùi saùu tuoåi ñaàu,
Chôø neân taùm tuoåi seõ aâu hoïc haønh.
Töø ñaây hai gaõ tieàu sanh,
Theo beà deâ, ngoãng, phaän ñaønh nuoâi chaên,
Sôùm tröa tìm choã cho aên,
Ruû con nít laïi nhieàu thaèng, xuùm chôi.
Chaâu Kheâ laø caûnh toát töôi,
ÔÛ vuøng non nöôùc nhieàu nôi linh thaàn,
Thuôû xöa laäp mieãu Haø phaàn,
Thôø oâng giaùo thoï ôû gaàn chaâu Kheâ.
1310.- Trôøi chieàu hai gaõ ñi veà,
Nghe ai ñoïc saùch, tieáng keà mieáu moân,
Hai thaèng tuy nhoû maø khoân.
Tìm vaøo trong mieãu thaáy toân sö ngoài.
Voäi vaøng quì goái laïy roài,
Thöa raèng: Xin daïy hai toâi hoïc haønh,
Toân sö khi aáy hieän hình,
Trao cho quyeån saùch Vaên minh vôõ loøng
Daïy raèng hai gaõ coi chung,
Vieäc trong kim coå saün duøng nhieàu nôi,
1315.- Thaùnh xöa hieàn tröôùc ñeå lôøi,
Phoø vua, giuùp nöôùc, söûa ñôøi, daïy daân.
Hoïc cho bieát leõ quaân thaàn,
Bieát phaàn phuï töû, bieát phaàn hieáu trung.
Daën doø tua khaù thìn loøng,
Chôù tham cuûa hoaïnh, ñöøng mong thoùi taø.
Nhieàu ngöôøi theo ñaïo nho ta,
Tieáng ñoàn hay chöõ, vaäy maø laøm nhaêng.
Bôûi vì khoâng xeùt loøng haèng,
Boû queân goác coäi, theo phaên ngoïn ngaønh,
1320.- Giaøu ngheøo coù soá trôøi sanh,
Trau mình giöõ thaúng laøm laønh môùi neân.
Hai con chöû daï cho beàn,
Moät caâu "minh ñöùc" chôù queân thô naày.
Minh Ñöùc Thi:
Treân laø quan tröôûng döôùi laø daân,
Giöõ taám loøng laønh, raûnh thaám thaân.
Ñi hoïc phaûi toan tìm coäi ñöùc,
Ñaëng thôøi chôù khaù döùt nguoàn aân,
Boán muøa ñoâng raïng ñeàu theo soá,
Traêm hoï giaøu ngheøo cuõng coù phaàn.
Xin giöõ loøng haèng, deø vieäc quaáy,
Moät caâu phuùc hoïa, ñeå trôøi caân.
1322.- Döông Traân, Döông Böûu töø ñaây,
Chòu thaày cho saùch, lieàn xaây trôû veà.
Böõa ñi chaên ngoãng chaên deâ,
Saùch ñem theo hoïc, chaúng heà chôi hoang.
Thöôøng ra sôn coác beân ñöôøng,
Beû caây taäp vieát boán döôøng chöõ xöa,
1325.- Ngaøy lieàn vaøo mieãu hoûi thöa,
Maáy caâu chöõ maéc, lyù chöa ñaëng raønh.
Hoïc haønh mình bieát cho mình,
Meï giaø cuøng caäu söï tình naøo hay.
*
* *
Phuùt ñaâu hôn moät naêm chaày,
Toân sö ñieån aáy heát baøy veõ chi,
Laàn hoài ngaøy thaùng qua ñi,
Vöøa neân taùm tuoåi, gaëp kyø truøng döông,
Ngöôøi xöa gaëp tieát truøng döông,
Ñeàu leân kieám nuùi, laùnh ñöôøng hoïa tai.
1330.- Coù thaøy daïy hoïc cao taøi,
Teân laø Trình Kieät ôû ngoaøi Haïc laâu.
Laøm ngöôøi ôû aån khoân caàu,
Gioù traêng vui thuù, coâng haàu maëc ai.
Thöôøng ñi non nöôùc chôi hoaøi,
Ñoâi ba cheùn röôïu, moät vaøi caâu thi.
Thô Raèng:
Caûnh xuaân cho maùt maáy möôi ñeàu.
Gaám nhieãu vaên ngöôøi phaûi gaéng theo.
Luoân thaùng ngaøy Chaâu tin phuïng gaùy,
Buoàn non nöôùc Toáng tieáng quyeân keâu,
Nhaø nho leo leùt coâng ñeøn löûa,
Bieån thaùnh linh ñinh phaän boït beøo.
OÂm ñaïo moät loøng trôøi ñaát thaáy,
Luoáng vì baày treû döïng laøm neâu.
Than raèng: Sanh chaúng gaëp thì,
phaûi cam ôû döôùi caùn kyø tö vaên.
Moät loøng giöõ moái ñaïo haèng.
Trau lôøi theá giaùo, caèm daèn nhaân luaân.
1335.- Phuùt ñaâu gaëp böõa thanh thaàn,
Thaät ngaøy truøng cöûu, laø phaàn cuoái thu.
Ñem baày troø nhoû ngao du,
Tôùi non Caåm thaïch, ôû daàu chaâu Kheâ.
Nghæ xem phong caûnh ra ñeà,
Thaáy hai oâng laõo ngoài keà treân non.
Laïi xem beân beán suoái Son,
Thaáy baày höôu chaïy nhö tuoàng binh ñi.
Ra hai caâu ñoái neân kyø,
Caùc troø ngô ngaùo, ñaùp chi xong lôøi.
1340.- Xuùm nhau ñöông nghó ñoái chôi,
Phuùt ñaâu Traân, Böûu, ñeán nôi xem töôøng.
Traân raèng: Caâu ñoái cuõng thöôøng,
Toâi xin ñaùp laïi coi döôøng söùc nao.
Toân Sö Xuaát Ñoái Ñeà:
Chöõ "mao", chöõ "ñieät".
Hai oâng laõo töû ngoài treân.
Döông Traân Ñaùp Ñoái Ñeà:
Ñaøn saét, ñaøn caàm.
Boán keû vöông toân ñöùng tröôùc,
Döông Traân ñoái moät caâu roài,
Laïi theâm Döông Böûu ñoái boài moät caâu,
Toân Sö Xuaát Ñoái Ñeà:
Huøng hoå tyø höu,
Nhaø töôùng raèng muoân ñoäi.
Döông Böûu Ñaùp Ñoái Ñeà:
Long laân qui phuïng,
Nöôùc vua goïi laø boán linh.
1342.- Thaày Trình thaáy ñoái neân kinh,
Khen cho hai gaõ tieåu sinh thaàn ñoàng.
Thaày beøn gaïn hoûi thuûy chung,
Lieàn theo hai gaõ thaúng xoâng veà nhaø.
*
* *
Anh em Traân, Böûu veà nhaø,
Thöa cuøng caäu, meï, ñeàu ra möøng thaày,
1345.- Cuøng nhau chuyeän vaõn toû baøy,
Röôïu côm thieát ñaõi, troïn ngaøy vaày vui.
Ngöôøi trong laøng xoùm tôùi lui,
Môùi hay hoï Ñoã coù nuoâi thaàn ñoàng,
Thaày raèng: Nay daùm baøy loøng,
Xin nuoâi hai treû theo doøng nho gia,
Haïc laàu veà ôû cuøng ta,
Hoïc cho bieát ñaïo ngoû ra giuùp ñôøi
Ñoã nöông, Ñoã Khoaùi vaâng lôøi,
Ñaønh cho hai treû theo nôi Haïc laàu.
*
* *
1350.- Haïc laàu laø choán nho löu,
Ra coâng maøi ngoïc löu caàu veõ vaên,
Anh em Traân, Böûu hai thaèng,
Nay ñaø khoûi vieäc nhoïc nhaèn ngoãng, deâ.
Theo thaày Trình Kieät ra veà,
Ñua nhau gaéng söùc hoïc ngheà vaên chöông,
Hoâm mai ôû choán thô ñöôøng,
Bao nhieâu só töû ñeàu nhöôøng ngoâi treân.
Noùi ra thô phuù lieàn neân,
Saùch coi qua maét, chaúng queân caâu naøo.
1355.- Cho hay tuoåi nhoû taøi cao,
Thoâng minh haún coù trôøi trao taùnh tình,
Ñeán khi ñoïc saùch Thi Kinh,
"Luïc Nga" thô aáy ñoäng tình xieát bao.
Nhôù caâu chín chöõ cuø lao,
Coâng ôn cha meï no nao ñaëng ñeàn.
Chaïnh loøng buoâng tieáng khoùc leân.
Gioøng chaâu lai laùng thaám treân ñaát daøy.
*
* *
Anh em baùi taï ôn thaày,
Trôû veà vieáng meï chaày ngaøy caùch xa.
1360.- Naøng raèng: Möøng thaáy con ta,
Baáy laâu thöông nhôù mình giaø theâm suy,
Keå töø hai treû ra ñi,
Ba naêm hoïc ñaïo, bieát gì cuøng khoâng?
Meï giaø moøn moûi loøng troâng,
Nöông leàu, döïa cöûa, boû coâng thaùng ngaøy.
Thô raèng: Ñaïo thaùnh keå baøy:
Laøm con thaûo thuaän tieáng hay xa ñoàn.
Thöôøng xem trong saùch thaùnh moân,
Hai möôi boán thaûo môùi troøn ngöôøi hay.
1365.- Ngöôõng troâng trôøi roäng ñaát daøy,
Ôn cha, nghóa meï, saùnh taøy löôõng nghi.
AÁu thô coøn chöûa bieát gì,
Lôùn khoân loøng raát yeâu vì hai thaân,
Ngaøy xöa trong mieãu Haø phaàn,
Hai con hoûi vieäc phuï thaân ñaõ roài.
Hieàm vì non nöôùc xa xoâi,
Phaän nhaø khoù ñoùi nguøi nguøi khoân ñi.
Baây giôø nhôø coù caäu ñaây,
Con xin leân choán am maây hoûi tìm.
1370.- Ñoã nöông nghe maáy lôøi eâm,
Maøy chaâu, maët uû, laïi theâm buoàn loøng.
Than raèng mình nhöõng luoáng troâng,
Thaáy con maø laïi thaáy choàng ôû ñaâu!
Am maây daáu tích ñaõ laâu,
Maát coøn hai leõ ai haàu thoâng tin!
Hai con daï ñaõ laâm ñeàn,
Bieát bao giôø ñaëng maët nhìn thaáy cha.
Noùi thoâi nöôùc maét nhoû sa,
Anh em Traân, Böûu, ñeàu hoaø khoùc than!
1375.- Thöa raèng: Meï haõy taïm an,
Hai con mai seõ leân ñaøng am maây.
Ñoã nöông loøng cuõng öng vaày,
Saém aên cho treû phen naày taàm cha.
*
* *
Am vaân ñöôøng saù caùch xa,
Caûnh chuøa thaày Loäc, teân va Saõi maàm.
Anh em Traân, Böûu tôùi taàm,
Hoûi thaêm teân hoï, Saõi maàm chæ ngay:
Noùi raèng: Laø taùm naêm nay,
Thieän Trai thaày aáy chôi maây queân veà.
1380.- Thuôû ñi coù chuoãi boà ñeà
Laâu nay chaúng bieát caàm veà tay ai.
Hoûi raèng: Hoøa thöôïng laø ai?
Ñaùp raèng: Cuõng ñaõ theo ngoaøi phöông taây.
Hoûi: Ai thaày caû ôû ñaây?
Ñaùp raèng: Voán thaät maàm naày chôù ai
Baây laø con nít nhaø ai?
Kheùo ñem chuyeän cuõ hoûi hoaøi chaúng thoâi.
Chuøa naày khoâng chuoái khoâng xoâi,
Khoâng mang daàu cuùng, coøn roài noùi chi!
1385.- Anh em khoân xieát saàu bi,
Daïo coi baøn Phaät moät khi khuaây loøng.
Thaáy chuøa thôø böùc töôïng OÂng,
Nheän giaêng, buïi ñoùng, keä khoâng höông ñeøn.
Anh em thaáy töôïng lieàn khen,
Khen roài laïi caûm, hieäp beøn laøm thô,
Cuøng nhau xöôùng hoaï moät giôø,
Taëng oâng Quan Ñeá baøi thô khen raèng:
Taëng Quan Ñeá:
Taám loøng ngay chuùa thaáu trôøi cao,
Naêm aûi khoân ngöøa moät löôõi ñao.
Nuùi ñaát ba lôøi gìn nghóa Haùn,
Soâng vaøng hai traän traû ôn Taøo.
Quyeån kinh baùt loaïn tay naøo moûi,
Ngoï ñuoác phoø nguy gioù chaúng xao.
Phaûi thuôû Kinh chaâu ngoài giöõ chaët,
Nguî, Ngoâ hai nöôùc bieát naøi sao?
Ngaâm roài beøn laáy cuïc than,
Vieát vaøo taám vaùch roõ raøng taùm caâu
1390.- Anh em tröôùc aùn khaáu ñaàu,
Laïy oâng Quan haàu, lui goùt trôû ra.
Ñem nhau voäi vaõ veà nhaø,
Thöa vôùi meï giaø, ñaëng roõ nguoàn côn
Naøng raèng: taác daï keo sôn,
Thaáy con laïi nhôù coâng ôn cuûa choàng.
Töôûng laø taùch daëm non soâng,
Am vaân hoâm sôùm ra coâng tu haønh,
Hay ñaâu coøn noãi Löu linh.
Trôøi daøi ñaát roäng, moät mình bô vô.
1395.- Xieát bao khe suoái, buïi bôø,
Naém xöông giaø ruïi, bieát nhôø ai hang?
Khoùc thoâi duøng leã ñeå tang,
Meï con chòu phuïc cho chaøng hoï Döông.
*
* *
Laàn hoài ôû choán queâ höông,
Anh em Traân, Böûu theo phöông hoïc haønh.
Tieáng hay ñaâu cuõng bieát danh,
Tuoåi vöøa hai taùm, taøi anh khaùc thöôøng.
Xaûy nghe treân huyeän Nam khöông,
Tôø ñoøi só töû töïu tröôøng phuù thi.
1400.- Bao nhieâu chuùng baïn ñeàu ñi,
Anh em giaønh thöù nhaát nhì ñaäu cao.
Veà nhaø saém söûa níp, bao,
Leân Haø ñoâng traán ñaëng vaøo thu vi,
Hai chaøng caát gaùnh ra ñi,
Nöûa ñöôøng xaûy gaëp troø thi trôû veà.
Noùi raèng coù baûn treo ñeà,
Rao cho só töû trôû veà khoa sau
Ngaøy nay coù giaëc Taây chaâu,
Lònh sai quaân traán, lo aâu gieïp loaøn,
1405.- Hoïc troø ai naáy ñeàu than:
Ba naêm moät hoäi, lôõ laøng coâng phu,
*
* *
Xaûy veà ñöông luùc sô thu,
Ñi ñöôøng thaáy caûnh daï saàu naøo nguoâi!
Khaép nôi bôø coõi ngaäm nguøi,
Gioù taây dìu daët maáy muøi kyø hoa.
Laù caây vaøng ruïng giô chaø,
Chim keâu deùo daét ngöôøi xa theâm saàu,
Hai chaøng nghó vieäc tröôùc sau,
Veà ñöôøng phaân noùi cuøng nhau maáy lôøi,
1410.- Traân raèng: Hoå ñöùng döôùi trôøi,
Phaän laøm nhaân töû ôû ñôøi chaúng may,
Cha thôøi soáng thaùc naøo hay,
Meï thôøi giaø yeáu, lieàn ngaøy ngoài troâng.
Töôûng laø ñeøn saùch neân coâng,
Sôùm cho gaëp hoäi maây roàng hieån vang.
Hay ñaâu gaëp buoåi ly loaøn,
Lôõ beà baùo hieáu, lôõ ñaøng laäp thaân,
Luaän theo trong coõi phaøm traàn,
Ngoïc laønh chôø giaù, bieát phaàn ai mua?
1415.- Sau daàu ñaëng loäc nhaø vua,
Xuaân huyeân cheách maùc, se sua ai nhôø?
Böûu raèng: Danh lôïi phænh phôø,
Ví nhö hình veõ khoù ño loøng trôøi,
Trôøi taây khoù noãi vò loøng
Ngaøy xuaân nhaët thuùc nhö voøng eùn mau,
Thöông thay meï ñaõ baïc ñaàu!
Chöa hay boùng xeá nhaønh daâu buoåi naøo!
Khoâng nhaø, khoâng cöûa, naøi sao?
Chòu ôn nghóa caäu bieát bao giôø roài.
1420.- Tình ngöôøi ôû baïc nhö voâi,
Maáy ai bieát ñaïo taøi boài laáy nhau,
Ta daàu toát baùu nhö chaâu,
Veà nôi ñaùy bieån, ai haàu bieát cho!
*
* *
Anh em toû taám loøng lo,
Xaûy ñaø gaàn ñeán beán ñoø soâng Töông,
Thaáy toaø coå mieáu beân ñöôøng,
Caây cao, boùng maùt, vaùch töôøng phaán toâ,
Cuøng nhau traùnh naéng böôùc voâ,
Tröôùc saân thaáy coù moät hoà hoa sen,
1425.- Moät hoà sen nôû loaõ beø,
Ñoùa ñua nôû nhuïy, ñoùa chen ngaäm cöôøi.
Traân raèng: Caûnh kheùo treâu ngöôi,
Gaãm hoa sen noï gioáng ngöôøi taøi hoa,
Ta nghe sen nôû boâng ra,
Sôùm: laø muøa haï; muoän: laø muøa thu,
Hôõi oâi! sen chaúng gaëp chaàu
Muoän, daàu troå toát, ai haàu khen chi?
Hai chaøng laøm moät baøi thi,
Vònh hoa sen muoän, nguï suy vieäc mình,
Vònh Thu Lieân:
Sen hôõi laø sen! tieáng chaúng heøn
Thaáy sen lôõ vaän tieác cho sen
Ngaäm cöôøi tröôùc haï: heøn cuõng thöôûng,
Ñua nôû muøa thu: toát maáy khen?
Göông maët baát phaøm ñaâu bieát ñaëng,
Beøo tai voâ duïng goïi raèng quen.
Phaûi maø sanh gaëp nôi tieân caûnh,
Laù roäng cao che khaép caùc beøn.
1430.- Anh em hoïa söôùng thô roài,
Vieát voâ trong vaùch toâ voâi roõ raøng.
Sau thô, laïc khoaûn hai haøng,
Moät haøng queâ quaùn, moät haøng taùnh danh.
Ñem nhau trôû laïi gia ñình,
Nhôø caäu nuoâi mình, chôø ñôïi khoa sau,
*
* *
Loái naày tôùi chuyeän taây chaâu,
Coù ngöôøi Vöông Phuïc loøng aâu phaûn thaàn.
Rieâng caàu beân nöôùc Nöõ Chaân,
Ñem quaân moïi rôï ñaùnh phaàn Haø ñoâng.
1435.- Taàn khanh laøm chöùc Nguyeân nhung.
Ra ngaên Vöông Phuïc, ñaùnh cuøng Nöõ chaân.
Giaëc hung, oai theá laãy löøng,
Nguyeân nhung ñaùnh gieïp ñaõ gaàn hai ñoâng,
Ñaùnh roài luõ kieán, choøm ong,
Taây chaâu moät coõi laëng trong nhö tôø,
AÛi lang vaéng khoùi nhö xöa,
Nguyeân nhung binh maõ veà bôø coõi chaâu.
Quaân ñi tôùi röøng Töông chaâu,
Tôùi toaø coå mieáu gaëp chaàu möa ñoâng.
1440.- Ñoùng quaân vaøo nghæ mieáu trung,
Chôø trôøi taïnh raùo seõ mong keùo veà.
*
* *
Taàn Khanh ngoài ngoù tö beà,
Thaáy treân vaùch phaán coù ñeà "thô sen".
Xem qua thô aáy lieàn khen,
Khieán ñem buùt möïc, ñoïc beøn sao qua.
Noùi raèng: Trôøi ñaát khieán ta,
Gaëp trang taøi só sôùm hoaø nghóa thaân,
Nhôù nay Xuaân Tuyeát, Thu Baêng,
Tuoåi vöøa hai baûy, vöøa chöøng ñaøo yeâu,
1445.- Ñaø neân laäp lôùp thöôùc kieàu,
Giaøn binh xaï töôùc, ngoû chieâu anh taøi.
Sao cho xöùng gaùi, xöùng trai,
Chöõ taøi, chöõ saéc, saùnh hai ñoâi laønh.
*
* *
Noùi roài, lònh daïy keùo binh,
Xeáp thô boû hoäp, veà thaønh Haø ñoâng.
Ñaõi ñaèng töôùng só ñaõ xong,
Veà dinh ngoài nghó laïi trong vieäc nhaø.
Taây chaâu töø thuôû keùo ra,
Phu nhaân coù ngheùn ñaëng ba thaùng roài.
1450.- Nay veà con ñaõ bieát ngoài,
Thaät trôøi theân phöôùc coøn roi hoï Taàn,
Beøn ñem chuyeän ôû mieáu thaàn,
Cuøng "thô sen" aáy toá Traàn Phu nhaân,
Noùi raèng: Hai gaùi Tuyeát, Baêng ;
Ñaõ thoâng chöõ nghóa, laïi nhuaàn neát na,
Ngöôøi xöa muoán tính vieäc nhaø,
Thaáy ngöôøi vaên hoïc, môùi laø xöùng ñoâi,
Baáy laâu giaëc giaõ chöa roài,
Nhöõng lo só töû boû nôi hoïc tröôøng
1455.- Ai deø beân huyeän Nam khöông,
Coù hai só töû hoï Döông taøi tình.
Muoán cho neân vieäc con mình,
Phaûi ñoøi phuû huyeän, hoûi minh vieäc chaøng,
*
* *
May ñaâu coù huyeän Nam khöông,
Teân Traàn Ñoan, tôùi daân chöông möøng haàu,
Möøng cho chín huyeän, baûy chaâu,
ÔÛ an laïc nghieäp ñoïc caâu thaêng bình,
Taàn Khanh ngoài choán haäu dinh,
Ñoøi vaøo han hoûi söï tình hoï Döông.
1460.- Traàn Ñoan thöa chuyeän hoï Döông,
Meï con, nhaø cöûa, toû töôøng ñaàu ñuoâi,
Taàn Khanh nghe raát möøng vui,
Cöôøi raèng: Maùy taïo kheùo xui hieäp hoøa.
Hoï Döông saùnh vôùi hoï Haø,
Song sanh ñieàm aáy, ñoâi ñaø xöùng hai,
Naáy cho quan Huyeän laøm mai,
Xe daây Nguyeät Laõo ñaëng haøi löông duyeân,
*
* *
Traàn Ñoaøn vaâng linh veà lieàn,
Trôû veà toáng baûng, tôø truyeàn theo sau,
1465.- Raèng: Nay yeân giaëc Taây chaâu,
Taán vöông beä ngoïc môû chaàu aân khoa.
Huyeän quan vieát baûng treo ra,
Rao cho só töû gaàn xa ñaëng töôøng.
Anh em Traân böûu hai chaøng,
Ñem nhau tôùi choán huyeän ñaøng öùng thi.
Anh em cuøng ñaäu nhaát nhì,
Trôû veà saém söûa cuøng ñi töïu tröôøng.
Traàn Ñoaøn ngoài choán haäu ñöôøng,
Ñoøi laïi hai chaøng, noùi chuyeän caàu hoân.
1470.- Daïy veà thöa vôùi gia toân,
Ñeàu duøng saùu leã nghinh hoân moät laàn,
Tröôùc lo keát nghóa chaâu traàn,
Sau laø moät noãi laäp thaân khoa naøy,
Hai chaøng ngaãm nghó moät giaây,
Thöa raèng: Coâng hoïc baáy chaày ra chi!
AÂn vua ñaõ môû khoa thi,
Ñeå cho thöû söùc moät kyø seõ hay,
May maø caùnh nhaïn cao bay,
Traán quan khoûi tieáng baèng nay tö tình.
1475.- Chaúng may baûng hoå voâ danh,
Huyeän quan cuõng khoûi nho sanh cheâ cöôøi,
Traàn Ñoaøn nghe thaám maáy lôøi,
Daïy veà lo lieäu tôùi nôi khoa tröôøng,
|
|
