Döông Töø Haø Maäu

Hai chaøng veà laïy gia nöông,
Cuøng nhau baøn luaän moïi ñöôøng gaàn xa.
Naøng raèng: Chuùt phaän khoâng nhaø,
Maëc con toan lieäu, meï giaø cuõng öng,
Chôù lo daây ñoû vaán chön,
Lo coâng nghieäp buoåi thanh xuaân cho troøn.
1480.- Sau daàu danh taïc bia son,
Trôøi daønh trong saùch coù con gaùi hieàn.
Hai chaøng thaâm taï nhaø huyeân,
Mang ñoà töù böûu leân mieàn Haø ñoâng.
*
* *
Möôøi ngaøy leân tôùi Haø ñoâng,
Tìm nôi laùnh ôû, mình khoâng daïo ñöôøng,
Cuøng nhau voâ ñuû ba tröôøng,
Coøn chôø treo baûng, chöa töôøng ñoã khoâng,
Traàn Ñoaøn laõnh vieäc mai dong,
Phaûi ñi leân traán, theo cuøng hoï Döông.
1485.- Maéc di chuyeån vaãn doïc ñöôøng,
Tôùi nôi nghe chuùng vaøo tröôøng môùi xong.
Hoûi tìm khaép heát taây ñoâng,
Anh em Traân Böûu, ñeàu khoâng gaëp roài,
Baûy ngaøy kieám ngöôïc, kieám xuoâi,
Tôùi lui hai leõ, thaúng duøi khoân toan,
Muoán veà ra maét Traán quan,
Sôï e ngöôøi hoûi hai chaøng huyeän ta.
May vöøa cöûa baûng xöôùng ra:
Döông Traân teân hoï, Thuû khoa chaùnh vì.
1490.- Cöû nhaân Döông Böûu thöù nhì,
Ba ngaøn só töû moät khi khen gioài,
*
* *
Yeán dieân, aùo maõo, ban roài,
Traàn Ñoaøn ñoùng cöûa röôùc lui hai chaøng,
Ñem ngay vaøo choán coâng ñaøng,
Leã daâng boán laïy, rôõ raøng nam nhi,
Traàn Ñoaøn beøn laáy quyeån thi,
Daâng leân tröôùc aùn moät khi khen lieàn
-Daïy raèng: Hai gaõ thieáu nieân,
Chöõ danh ñaõ toaïi, chöõ duyeân theâm noàng.
1595.- Vaøng doøng ta cuõng chaúng duøng,
Muoán cho ngoïc nhuaän, saùnh cuøng baêng thanh.
Löùa ñoâi coù soá thieân thaønh,
Chôø khi thaùng toát, ngaøy laønh seõ toan,
Noùi roài vaøo choán haäu ñaøng,
Khieán ñem hai chaøng, ra maét phu nhaân.
*
* *
Phu nhaân xem thaáy raát möøng,
Raèng: Ôn trôøi kheùo nhaém chöøng ñònh ñoâi,
Trai taøi, gaùi saéc, phaûi roài,
Nhaø loan cöûa phuïng saùnh ngoâi, vui vaày,
1500.- Sai ngöôøi röôùc meï qua ñaây ,
Chuû hoân cho treû keát daây saét caàm,
Döông Traân, Döông Böûu ñoàng taâm,
Thöa raèng con nôï thanh khaâm chöa roài.
Treân ñaø thöông caûm hai toâi,
Xin cho thoûa daï raïng roài coâng danh.
Tieåu khoa sau laïi phæ tình baùch nieân.
Coâng raèng: Lôøi noùi raát mieâng
Chöõ quyeàn cuøng vôùi chöõ duyeân ñi lieàn,
1505.- Thi höông sôùm ñaõ gaëp duyeân,
Chôø cho thi hoäi phæ nguyeàn môùi neân.
Nay ñaø laøm leã hoûi teân
Keo sôn chöõ daï cho beàn ngaøy sau.
Hai con qua choán thô laàu,
ÔÛ chôi vaøi böõa seõ aâu veà laøng.
Traàn Khanh laïi daïy Traàn Ñoaøn
Khaù tua baäu baïn hai chaøng ñi chôi.
Huyeän quan tröôùc aùn vaâng lôøi,
Phaûi theo Traân, Böûu, chôi nôi thô laàu,
*
* *
1510.- Tuyeát, Baêng hai gaùi rieâng saàu,
Ngoài nôi hoa vieän lo aâu vieäc mình.
Tuyeát, Baêng caùm chöõ minh linh,
Voø voø nuoâi nheän coâng trình bieát bao.
Rieâng than chuùt phaän maù ñaøo,
Gaëp xuaân chöa bieát ngaøy naøo ñeàn aân.
Baêng raèng nghe vieäc hoøa thaân,
Gaãm trong mình laïi muoân phaàn xoùt xa.
Coù cha meï môùi coù ta,
Coù ta, môùi coù cöûa nhaø giaøu sang.
1515.- Meï kia ñaõ xuoáng suoái vaøng,
Cha xöa non nöôùc khoân toan maát coøn.
Hai beân noäi ngoaïi baø con,
Ñeàu ngöôøi veà ñaïo laïi loøn cöûa quan.
Töø ta nöông döïa cöûa sang,
Naøo ai lui tôùi hoûi han thaêm tình.
Daàu khoâng gaëp nghóa minh linh,
Coäi caây nguoàn nöôùc ôû mình coøn chi,
Mai sau ñaëng chöõ vu qui,
Ñaõ ñaønh phaän gaùi phaûi ñi theo choàng.
1520.- Traêm naêm soáng thaùc nhôø choàng,
Moät moân doøng hoï ñeàu khoâng nhìn roài.
May coøn chuùt tieáng con nuoâi,
Ví nhö traø dôû öôùp muøi boâng hoa,
Nay nghe hai gaõ taân khoa,
Cha ñi tu maát, meï giaø khoù khaên.
Voán khoâng nhaø cöûa nghieäp haèng,
Nhôø theo hoï ngoaïi ôû aên hoïc haønh.
Tieác raèng trôøi ñaát thình lình,
Kheùo xe duyeân phaän cho mình quaù ngang!
1525.- Cha xöa veà ñaïo Hoøa lan,
Chaúng öa ñaïo Phaät, khoâng maøng ñaïo nho,
Cha nuoâi nay chuoäng ñaïo nho,
Gaû choàng cuõng löïa hoïc troø baäc cao.
Cho hay duyeân nôï buoåi naøo,
Con Trôøi, con Phaät, ñeàu vaøo theo nhu (nho)
Tuyeát raèng: Ta hoïc ñaïo nhu,
Ñeán nay môùi bieát coâng phu thaùnh hieàn,
Söûa sang ba moái, naêm gieàng,
Daïy ngöôøi thieân haï veïn tuyeàn taùnh xöa,
1530.- Ñaët laøm saùu baûn ñôøn xöa,
Coù thi vaän ñeå tieáng ñöa tô ñoàng,
Ta nay raûnh vieäc nöõ coâng,
Hoøa ñôøn moät tieäc giaõi loøng buoàn ngaâm.
Chò ñôøn saét ,em ñôøn caàm,
Tay ñôøn, mieäng ñoïc, thaâm traàm nghe hay.

Xuaân Tuyeát Ñaøn Ngaâm:
Trôøi che ñaát chôû ñöùc cao daøy,
Cha meï sanh con khoù saùnh taøy.
Vaäy coù ngöôøi hieàn lo baùo boå,
Hai möôi boán thaûo daáu coøn nay.
Thu Baêng Ñaøn Ngaâm:
Cha phaûi cha, con phaûi ñaïo con,
Raèng laønh, raèng thaûo, tieáng hay coøn.
caây kieàu, caây töû, ñôøi thöôøng ví,
Chaúng traùi loøng nhau môùi ñaëng troøn,
Xuaân Tuyeát Ñaøn Ngaâm:
Vua phaûi vua, toâi phaûi ñaïo toâi,
Söûa sang gieàng moái môùi leân ngoâi
Minh löông hai chöõ vaày treân döôùi,
Nöôùc trò nhaø an, boán bieån vui,
Thu Baêng Ñaøn Ngaâm:
Vôï phaûi vôï, choàng phaûi ñaïo choàng,
Vôï choàng laø ñaïo ñaát trôøi thoâng.
Khoù ngheøo ñeàu chòu giaøu ñeàu höôûng,
Keát toùc traêm naêm troïn moät loøng,
Xuaân Tuyeát Ñaøn Ngaâm:
Anh phaûi anh, em phaûi ñaïo em,
Huaân trì hai oáng thoåi nghe eâm
Sang ñoàng moät coäi, laø xöông thòt,
Soáng thaùc nöông nhau ôû dòu nieâm.
Thu Baêng Ñaøn Ngaâm:
Laøm ngöôøi baäu baïn muoán neân danh,
Lôøi thaúng khuyeân nhau ôû laáy laønh,
Giao maët xöa raèng vaøng ngoïc baùu,
Giuùp loøng nhaân nghóa, laïi theâm xanh,
*
* *
Anh em Traân, Böûu, ngoài buoàn,
Leùn qua hoa vieän ñi luoàn xem chôi,
Anh em vöøa böôùc tôùi nôi,
Phuùt nghe trong vieän coù lôøi ñôøn ngaâm,
1535.- Maáy daây caàm saét hoøa thaâm,
Ñôøn ngaân tieäp vôùi thô ngaâm ai hoaøi.
Hai chaøng döøng böôùc vaùch ngoaøi,
Roõ raøng nghe ñaëng saùu baøi thô xöa.
Trôøi thu ñöông luùc naéng tröa,
Chò em ngoài nöïc, vöøa öa buoâng ñôøn.
Hai chaøng ngoaøi vaùch mau chôn,
Böôùc vaøo trong vieän coi ñôøn nhöõng ai,
Hay ñaâu hieäp maët gaùi trai,
Maøy qua maét laïi, hoaø hai ngôõ ngaøng.
1540.- Tuyeát, Baêng maéc côõ voäi vaøng,
Cuùi ñaàu che maët, haäu ñaøng trôû voâ.
Hai con theå nöõ haàu coâ,
Caát ñôøn, böng hoäp, noùi phoâ ñeàu cöôøi.
Böûu, Traân, thaáy cuõng nöïc cöôøi,
Böôùc voâ trong vieän kieám lôøi hoûi qua.
Cho hay con taïo kheùo ngoa,
Daïo taàm hoa, laïi boãng ra thaáy ngöôøi,
*
* *
Traàn Ñoan baïn vôùi hai ngöôøi,
ÔÛ nôi hoa vieän ñaõ möôi ngaøy roài,
1545.- Thöa cuøng quan traán kíp hoài,
Taàn coâng beøn döïng leã boài ñöa ra,
Ban cho naêm voùc vaân sa.
Saâm nhung, Thanh queá ñeå giaø döôõng thaân,
Laïi cho vaøng baïc hai caân,
Cuûa ñöa chaøng reå saém phaàn ra ñi.
*
* *
Möôøi ngaøy veà tôùi chaâu Kheâ,
Ngöôøi laøng ñoùn röôùc boän beà leã nghi,
Tieáng hay, ñaâu cuõng yeâu vì,
Hai thaày cöû nhoû ñaäu thi trôû veà.
1550.- Ai deø chaên ngoãng, chaên deâ,
Vaän trôøi ngoù laïi ra beà ngöôøi sang,
Baø con hoï noäi xa ñaøng,
Voõng duø xin röôùc veà laøng thuôû xöa.
Ñoã nöông, Ñoã Khoaùi ñaõi, ñöa,
Tieäc boài naêm böõa, môùi vöøa raûng rang.
*
* *
Döông Traân, Döông böûu, hai chaøng,
Thöa cuøng caäu, meï, hieäp baøn vieäc hoân.
Naøng raèng: Nhôø cuûa coâng moân,
Ban cho vaät quí, mình khoân choái töø.
1555.- Chöa hay hai gaùi hoa töôi,
Ñöùng trong ñaøo lieãu ñua cöôøi maáy xuaân ?
Hai chaøng ñem vieäc hoï Taàn
Ñôøn nôi hoa vieän ñeàu phaân toû töôøng,
Naøng raèng: Nhôø phöôùc toå ñöôøng.
Cho con gaëp thuôû khoa tröôøng neân danh.
Nhôø trôøi phöôùc ñaëng chöõ vinh,
Sau roài seõ lieäu gia ñình môùi xong.
Hai con vaøo choán thô phoøng,
OÂn nhuaàn kinh söû lo voøng thi xuaân.
*
* *
1560.- Laàn hoài ngaøy thaùng tôùi gaàn,
Ñem nhau caát gaùnh troâng chöøng Traøng an.
Hai chaøng ñi tôùi Taán bang,
Vaøo tröôøng thi hoäi, baûng vaøng ñoã cao.
Tröôùc ñeàn ñöùng laëng ñaàu ngao,
Döông Traân Baûng Nhaõn, Böûu vaøo Thaùm hoa.
Tuy khoâng daønh Traïng nguyeân khoa,
Cung thieàm, thaùp nhaïn cuõng laø aù khoâi.
Hoát hoa, baøo gaám ban roài,
Quyønh laâm môû tieäc, chuùa toâi phæ loøng.
1565.- Tôø truyeàn tôùi traán Haø ñoâng,
Taàn Khanh vaên tín vôï choàng ñeàu vui.
Truyeàn quaân laäp töùc troáng hoài,
Tôùi Nam khang huyeän doïn ngoâi coâng ñaøng.
Cöù theo Traø thaïch caùc laøng,
Caát laøm nhaø cöûa nghieâm trang moät toøa,
Giaáy neâu röôøng coät nguy nga,
Nam khang moät huyeän ít nhaø daùm ñang,
Doïn roài aùn kyû rôõ raøng,
Xaûy vöøa tôùi luùc hai chaøng vinh qui,
*
* *
1570.- Baûng vaøng taùn ñoû, ñeàu ñi,
Ngöïa xe voõng giaù oai nghi choùi loøa
Laïi theâm aùo maõo gioài ra,
Lònh ban gaám nhieãu ngoïc ngaø thieáu chi,
Khaép nôi chaâu huyeän ñeàu vì,
Thoåi keøn, gioùng troáng, ra ñi röôùc möøng.
Cho hay ñoû tía saéc xuaân,
Ñeå daønh trong saùch gioài thaân hoïc troø.
Thaät nhôø hoï Ñoã ôn to,
Luùc naày môùi ñaëng trôøi cho sang giaøu.
1575.- Chaâu Kheâ ñuøm ñaäu baáy laâu,
Ñeàn ôn nhôø caäu, tröôùc sau phæ tình,
Haïc laàu laø choã döông danh,
Anh em traû nghóa sö sanh cuõng troøn.
Nay ñaø ñeïp maët meï con,
ÔÛ nôi Traø thaïch aên ngon, maëc laønh,
Nhôø vua hai chöõ hieån vinh,
Moät moân doøng hoï linh ñình tôùi lui,
*
* *
Anh em Traân, Böûu chaúng vui,
Nhôù cha ñi maát, nguøi nguøi thôû than.
1580.- Doïn ra tröôùc choán coâng ñaøng,
Ñaët laøm höông aùn, moät baøn voïng leân,
Hoï teân baøi vò roõ bieân,
AÊn chay naèm ñaát chuùc nguyeàn vong linh,
Theo nho duøng leã tam sinh,
Ñoïc baøi vaên teá phæ tình cha con.

Vaên Teá Raèng:
Hôõi oâi!
1.- Traêng xeá boùng xuaân;
Maây giaêng laàu Haïc.
2.- Thaáy chöõ "maëc lieân" thô cuõ,
Chi xieát naõo nuøng;
Nghó caâu ""phong moäc" ngöôøi xöa,
Caøng theâm baùt ngaùt.
Nhôù linh xöa:
3.- Kinh söû ñeàu thoâng;
Vaän thôøi chaúng ñaït,
4.- Coâng, danh, hai chöõ,
Mô maøng beân goái hoaøng löông;
Söï nghieäp moät caâu,
Laáp löûng trong göông baïch phaùt.
5.- Khaép chuøa mieãu caây höông caàu noøi gioáng,
Nghóa cha con, nghóa ñaõ ñaëng troøn;
Truøm non soâng lôøi noùi ñeå ghi loøng,
Tình choàng vôï, tình ñaâu ôû baïc!
6.- Thöøa öa caép moät gaäy thieàn;
Boãng choác beû hai göông nhaïc,
7.- Xieát bao ñöôøng saù xa xoâi;
Theâm noãi cöûa nhaø man maùc!
8.- Ñau ñôùn thay! moät cuïm taøn huyeân;
UÛ eâ baáy! hai caønh hoa ngaïc,
9.- Ngoaøi baûy chuïc xuaân thu,
Coøn theâm nöõa: voù caâu qua cöûa,
Khoân roõ noãi xa gaàn;
Trong ba ngaøn theá giôùi,
Bieát bao nhieâu daáu thoû leân ñeøo,
Khoù löôøng nôi soáng thaùc,
10.- Tu gaëp chuøa ngheøo;
Chôi laàm caûnh khaùc.
11.- Sôùm hoâm chuoâng moõ,
Xöa am maây ñaõ choùt nhoïc nhaèn;
Ngaøy thaùng töông döa,
Nay röøng buïi ai cuøng maën laït ?
12.- Laøng Traø thaïch, ñaù buoâng lôøi noùi khoáng,
Bieát ñaâu tìm daáu Nhö Lai;
Ñaát chaâu Kheâ, hoa chaûy nöôùc maét ñaàm,
Khoù noãi hoûi tin Boà Taùt.
13.- Phaûi gaëp thuôû qua mieàn Ñoâng ñoä,
Röôùc cha trôû laïi,
Trong nhaø cuõng coù thích Giaø;
Naøo ai bieát tôùi coõi taây phöông,
Xin cha loän veà,
ÔÛ nöôùc haù khoâng Di Laëc ?
14.- Hoä; laø caäy, maát cha naøo caäy,
Muoán hoûi han maø cöûa Phaät vaéng hiu;
Ai; laø thöông, thaáy meï theâm thöông,
Luoáng trong nhôù, maø tuoåi trôøi naëng vaùc.
Hôõi oâi!
15.- Sang giaøu moät giaác,
Maây noåi hoa taøn;
Söï nghieäp traêm naêm,
Nöôùc xao, beøo daït!
16.- Ñaõ bieát: cha ngheà naøo, con ngheà naáy,
Môùi phaûi nhaân tình;
Haù ngôø cha ñöôøng noï, con ñöôøng naày,
Cuõng vì thieân caùc...
17.- Vaùi Phaät môû caâu giôùi caám,
Höôûng coâ nhi maáy tieäc coã baøn;
Nhôø vua ñaëng chöõ vinh qui;
Xin hieån khaûo duøng thoi vaøng baïc.

Ñoïc roài vaên teá linh cha,
Moät moân giaø treû, ñeàu hoaø khoùc than,
Voâ, ra, duø, voõng, nhoän nhaøng,
Ñaõi ñaøng treân döôùi coã baøn, no say.
1585.- Tieäc möûng vöøa ñuû möôøi ngaøy,
Taàn khanh sai keû leã baøy ñính duyeân.
Möøng cho hai reå ñaëng tieân
Ngaøn naêm tieáng raïng, danh bieân theû ngaø.
Hai chaøng Baûng nhaõn, Thaùm hoa,
Khieán ngöôøi leân taï nhaïc gia ôn, roài.
Löông duyeân hai chöõ theâm gioài,
Traàn Ddoan vöøa tôùi lo boài nghinh hoân.
Ñoã nöông vaâng lònh coâng moân,
Chôø ngaøy giôø toát nghinh hoân ñem veà.
1590.- Söûa sang saùu leã neân xueâ,
Hoï haøng môùi nhoùm, toan veà phuïng chieâm.
*
* *
Hay ñaâu traêng toû maây eâm,
Haèng ga nuùp boùng cung Thieàm baïc sao!
Hoûi ñoâi cheùn ngoïc chôø trao,
Döông Traân nhuoám bònh lieàn ñau thöông haøn,
Trong nhaø lo vieäc thuoác thang,
Röôùc thaày hay trò, ngaøy caøng oám hö,
Taàn Kheâ coù daï öu tö,
Ra tôø khaép choán caàu sö tôùi lieàn.
*
* *
1595.- loái naøy tôùi caûnh ngöôøi tieân,
Nôi chuøa Linh dieäu ôû mieàn Thieân thai.
Döông Töø, Haø Maäu hoaø hai,
Baáy laâu ôû choán Quyønh ñaøi daïo chôi,
Theo tieân haàu nöûa thaùng trôøi,
taám loøng röûa saïch, vieäc ñôøi laõng xao.
Laõo Nhan coi soá Thieân taøo,
Ñoøi hai ngöôøi vaøo, noùi chuyeän traàn duyeân.
Raèng: Hai hoï coù caên duyeân,
Trôøi ñaø tröôùc ñònh, keát nguyeàn thaân gia.
1600.- Raøy neân sum hieäp moät nhaø,
Con trai, con gaùi, thaûy ñaø thaønh thaân.
Hoï Haø nghe noùi hoûi phaêng,
Raèng toâi ñi khoûi môùi gaàn nöûa traêng.
Trong nhaø hai gaùi coøn maêng,
Tuoåi trôøi chöa maáy, sao raèng thaønh thaân ?
Ñaùp raèng treân döôùi coù phaàn,
Non tieân moät böõa, coõi traàn moät naêm,
Toaùn theo giaùp tyù thôøi laàm,
Tuyeát, Baêng nay ñaõ möôøi laêm tuoåi roài.
1605Ñaïo trôøi ñaõ bieát thôøi thoâi,
Hai ngöôøi khaù kíp phaûn hoài coá höông,
Laõo Nhan laøm pheùp thaâu ñöôøng,
Cho hai hoaøn thuoác cöùu chaøng Duiuông Traân,
Hai ngöôøi veà coõi hoàng traàn,
Sang giaøu chung höôûng nhôø phaàn loäc con,
Loäc con laø loäc trôøi coøn,
Nhaân luaân hai chöõ vuoâng troøn môùi an.
*
* *
Hai ngöôøi töø bieät Laõo Nhan,
Ra nôi Vaân ñoäng, theo ñaøng ngaøy xöa.
1610.- Tri Nieân hoï lyù theo ñöa,
Duøng daèng cöûa ñoäng coøn chöa chæ ñöôøng,
Roùt ra hai cheùn quyønh töông,
Raèng xin göôïng uoáng veà ñöôøng cho an,
Töø ñaây xuoáng choán döông gian,
Non tieân xa caùch khoân ñaøng trôû leân.
Gaëp nhau bieát laáy chi ñeàn,
Chuùt duyeân beøo nöôùc naøo queân tình naày,
Ngaøn naêm boùng gioù ôû ñaây,
Rieâng than chim nhaïn reõ baày keâu xa,
1615.- Voäi vaøng naøo kòp haùi hoa,
Döông quan caønh lieãu goïi laø ñöa nhau,
Cuûa ñöa naøo baùu chi ñaâu,
Sao baèng muøi ñaïo taùm caâu naêm vaàn.
Ta xin baét chöôùc coå nhaân,
goïi thô ñua baïn döông traàn ngaøy nay.
Thô Ñöa Haø maäu Long moân choán cuõ laïi boân ba,
Non nöôùc baâng khuaâng caùm hoï Haø.
Nöôùc Thaùnh naêm ñôøi loøa maét tuïc,
Röôïu tieân moät thuôû röûa loøng taø,
Ñaøo nguyeân khoù heïn tin beøo nhoùm,
Vaân ñoäng rieâng buoàn tieáng haïc xa,
Khoân, daïi, söï ñôøi ngöôi ñaõ thaáy,
Neân mình roài phaûi giuùp ngöôøi ta,
Thô Ñöa Duiuông Töø Thieân thai xa caùch coõi Nam khöông,
Hoa coû nguøi nguøi caùm hoï Döông,
Chuøa Phaät khoân caàm caây laõo maïi,
Ñoäng tieân xin chuoác cheùn quyønh töông.
Chuùt tình boùng gioù rieâng cöu baïn,
Maáy daëm non soâng voâi taùch ñöôøng.
Ñoùi laïnh daáu xöa ai cuõng bieát,
Ngöoi veà, nhaø, nöôùc, hieám ngöôøi thöông
Döông Töø, Haø Mas65u nghe thô,
Than raèng: Naøo bieát bao giôø gaëp nhau!
Cuoäc ñôøi laø cuoäc beå daâu,
Nöôùc veà doaønh thaúm, khoân caàu nguoàn xöa.
1620.- Noùi thoâi nöôùc maét nhö möa, tri Nieân chæ neûo queâ xöa ñaønh raønh,
*
* *
Thaâu ñaøng nhôø coù pheùp linh
Moät ngaøy moät ngoï, hoài trình chaúngxa
Döông Töø veà ñeán queâ nhaø,
Ñoaùi nhìn caûnh vaät thaáy ra laï luøng.
Ngaån ngô ñöùng tröôùc bình phong,
Minh nghi chöa daùm vaøo trong coâng ñöôøng.
May ñaâu laïi coù Ñoã nöông,
Daïo chôi ra cöûa nhìn töôøng phu quaân.
1625.- Hai haøng nöôùc maét röng röng,
Nöûa thöông vieäc tröôùc, nöûa möøng ngaøy nay,
Döông Töø laáy thuoác tieân hay,
Cho Döông Traân uoáng,kòp ngaøy laønh mau.
Cha con choàng vôï gaëp nhau,
Hoûi, phoâ, chuyeän vaõn, tröôùc sau toû tình.
Gaàn xa ñeàu tôùi thaêm mình,
Coi ñi tu ñaõ neân hình Phaät chi ?
Möôøi laêm naêm boû nhaø ñi,
Nôï oan gia laïi kheùo ghì vaøo ñaây.
1630.-Naøng raèng : Töø aáy nhöõng nay,
Nghó trong phaän thieáp lieàn ngaøy luïy tuoân.
Xieát bao gioù chôùp möa luoàn,
Chaát saàu laøm goái, naáu buoàn laøm côm.
May nhôø hai treû danh thôm,
So beà nhaø cöûa ñaëng nôøm nôû ra,
Phaûi con chôi vuït theo cha,
OÂi thoâi ! thaân meï cuõng ra aên maøy,
Cho hay moät traû moät vay,
Am maây ñaõ troán coøn ñaøy ñi xa,
1635.-Ñoùi thôøi phoå khuyeán ngöôøi ta,
Töông chua, côm haåm, goïi laø aên chay,
Coi chim quaønh quaïch thôøi hay,
Theo caây traùi chín aên chay ñôøi ñôøi.
Bay ñaâu cho khoûi döôùi trôøi,
Tieáng keâu quaønh quaïch giaø ñôøi ra chi ?
Chæn raèng vaän coù thaïnh suy,
Ngöôøi ñôøi sao khoûi hieäp ly leõ thöôøng.
Baèng nay sum hieäp nhaát ñöôøng,
Hai con daâng leã thoï tröôøng cho vui,
Trong nhaø quan khaùch tôùi lui boän beà.
* * * Ñoaïn naøy Haø Maäu ra veà,
Long moân ñaát aáy, quaùn queâ xöa roài.
Traïc nhìn nhaø cöûa hôõi oâi !
Ngoùi chaøi, noùc saäp, vaùch voâi gaïch nhaøo,
OÅ voø löôùi nheän lao xao,
Tröôùc saân coû laùn, ngoaøi raøo ngaû xieâu.
Vôï con daáu tröôùc vaéng hiu,
Beáp coøn oác ñeå, theàm nhieàu deá ngaâm,
1645.-Hoï Haø thaáy vaäy ñoäng taâm.
Hai haøng nöôùc maét ra daàm cheùo khaên,
Chöa hay duyeân côù sao raèng,
Tôùi nhaø em gaùi hoûi phaêng söï tình.
Môùi hay raèng vieäc baát bình,
Lieãu thô tröôùc daõ boû mình veà queâ,
Tuyeát, Baêng, hai gaùi ñöông xueâ,
ÔÛ cuøng quan Traán, boû ngheà gia toâ.
Maäu raèng : Hai treû caûi ñoà,
Thaät trôøi xui khieán coøn moà maû sau.
1650.-Caùm thöông hoï Lieãu thaùc mau,
Vôï choàng chaúng gaëp theo nhau buoåi naày,
Phaûi chi ñaëng soáng laïi ñaây,
(löôïc) 1652.-Baø con doøng hoï moät phoàn,
Nghe lôøi noùi laï, tôùi doàn hoûi xaêng.
Maäu raèng : Noùi vieäc Haø Naêng,
Cho con chaùu bieát, keûo raèng ñaïo hay
Ñoát nhieàu vaøng baïc thôøi may.
Vaùi oâng khoûi maéc aên maøy aâm cung,
1655.-Ai ai nghe cuõng naõo nuøng,
Ñeàu lau nöôùc maét khoân cuøng thôû than.
* * * Tieáng ñoàn ra khaép caùc laøng,
Chaâu Kyø tôùi vieáng, hoûi han vieäc ñôøi,
Kyø raèng : Muoán thaáu ñaïo trôøi,
Möôøi laêm naêm troïn noái hôi ñeán giôø,
Ñaõ ñaønh daáu tröôùc bô vô,
Ñuoác xao vì gioù, traêng lôø bôûi maây.
1659.-Vìai neân côù söï naày,
(Löôïc) 1660.-Ñoäi ôn anh coù coâng ñi,
Phaûi, chaêng, ñaõ thaáy, coøn nghi leõ naøo.
Ví nhö moät giaác a giao,
Maáy nguoàn nöôùc ñuïc loøng vaøo ñeàu tyrong.
1662.-Maäu raèng : Noùi laïi ñöôïm loøng,
(Löôïc) 1663.-Nay ta cöù goác maø phaêng,
Theo ñöôøng nhaân nghóa, chi baèng ñaïo nho.
Trôøi sanh coù moät ñaïo nho,
Ngaøn ngheà muoân nghieäp ñeàu loø aáy ra,
1665.-Cöù theo ñôm quaûy oâng baø,
Quæ thaàn chaúng giaän, moà ma khoâng hôøn.
Nay ñaø roõ ñaëng nguoàn côn,
Daïy ñôøi con chaùu ñoäi ôn thaùnh hieàn,
Töø ñaây hai hoï ñeàu truyeàn :
Bao nhieâu taû ñaïo ñeàu nguyeàn ñoát kinh.
* * * Phuùt ñaâu quan Traán hay tình,
Ñoøi Haø Maäu tôùi hoûi minh moïi lôøi.
Tuyeát, Baêng, hai gaùi nhôø trôøi,
Cha con vaày hieäp moïi nôi vuoâng troøn,
1670.-cho hay ngöôøi caùch nöôùc non,
Thaùc thôøi maát daáu, soáng coøn gaëp nhau.
Taàn Khanh gaïn hoûi ñuoâi ñaàu,
Hoï Haø thöa vieäc tröôùc sau toû töôøng,
Lieàn sai quan huyeän Nam khöông,
Daïy Traàn Ñoan röôùc hoï Döông ñem veà.
Yeán dieân theát ñaõi phuû pheâ,
Cuøng nhau baøn luaän moïi beà phaûi chaêng.
Vieäc trong trôøi ñaát, maáy taàng,
Thaáy ñaâu noùi ñoù, naøo töøng coù queân.
1675.-Döông töø, Haø Maäu hai teân,
Taàn Khanh daâng sôù taâu leân cöûu truøng.
Taán vöông xem sôù laï luøng,
Chæ ñoøi noäi vuï thaûy cuøng lai kinh.
Taàn Khanh vaâng chæ lai kinmh,
Cha con hai hoï söûa mình ñeàu ñi,
Taán vöông ngöï truiuôù ñan trì,
Cho vaøo ra maét moät khi xem töôøng,
Taû bieân quì taáu hoï Döông,
Anh em Traân, Böûu, hai chaøng taân khoa
1680.-Höõu bieân quøi taáu hoï Haø,
Chò em Baêng, Tuyeát, neát na dòu daøng,
Taán vöông phaùn tröôùc ngai vaøng,
Döông Töø, Haø Maäu coù coâng,
Chín Trôøi, möôøi Ñaát, ñi thoâng,
Tìm ra moái ñaïo, trong loøng môùi an.
baáy laâu chuoäng thoùi dò ñoan,
Ñeán nay môùi bieát laàm ñöôøng ñi xa,
Coù loøng qui chaùnh, caûi taø,
Trôøi lieàn cho phöôùc, sanh ra con hieàn.
1685.-Theâm gioài hai chöõ löông duyeân,
Song sanh ñoâi toát, phæ nguyeàn giaøi sang,
Vieäc naøy giao laïi Traán quan,
Chuû hoân hai hoï, ch an vieäc nhaø,
Con hieàn laø baùu nöôùc nhaø,
Ñaùng bieân vaøo söû ñeå ra khuyeân ñôøi.
Taán vöông duï xuoáng khaép nôi,
Caám theo ñaïo Phaät, ñaïo trôøi, chaúng neân.
Duï raèng : "Ñaát döôùi, Trôøi treân,
"Giöõa laø keû theá, boán beân Moïi, Laøo,
1690.-"xöa nay chaúng ñaëng hoãn haøo,
"Xöù ai naáy ôû, loaïi naøo naáy theo,
"Coi coâng : löôõng quoác töông trieàu,
"Ñöôøng ñi caùch trôû, haõy nhieàu non soâng.
"Côù sao mình ôû nöôùc Trung,
"Loøng theo nöôùc ngoaïi, coøn mong ñôïi gì.
"oâng baø moà maû boû ñi,
"Goác mình chaúng kænh, laïi vì goác ai ?
1694.-"Cöûa nhaø laøng xoùm caùch ngoaøi,
"Phaän gaàn chaúng ñoaùi, ñoaùi hoaøi phaän xa,
(Löôïc) 1699.-"Cöù theo moät ñaïo nho ta,
"Giöõ caâu leã nghóa, muoân nhaø an vui."
* * * 1700.-Taán vöông duï xuoáng caám roài,
Taàn Khanh daâng sôù xi hoài Haø ñoâng.
Taán vöông ngöï ñeán ñeàn roàng,
Baïc vaøng gaám voùc thöôûng coâng Döông, Haø,
Laøm thô ngöï cheá ban ra,
Taëng cho hai hoï vinh hoa moät ñôøi.
Thô Taëng Döông Töø Chuøa saõi naøo hôn gaõ hoï Döông,
Ñi tu maø bieát leõ du phöông,
Gaäy thieàn daàu traùnh nôi tieân ñoäng,
Röôïu laõo ñaâu say choã Phaät ñöôøng.
Theá tuïc laém ngöôøi con maét thòt,
Phong traàn maáy keû taám loøng göông,
Vieäc trong trôøi ñaát : neân, hö, thaáy,
Naøo ñeå daân ngu phaûi loãi ñöôøng.
Thô Taêng Haø Maäu Qua beáp neân khen gaõ hoï Haø,
Naêm ñôøi coøn bieát leõ ngay taø,
Ra ñi chaúng naïi ñöôøng trôøi ñaát,
Chôù loãi caâu naøo vieäc meï cha.
Doái thoùi man di vì noãi treû,
Nghó ôn thuyû thoå caùm cho giaø,
Moät ngöôøi tìm ñaïo, muoân ngöôøi thaáy,
Bia ñeå ngaøn naêm tieáng nöôùc nhaø,
Khieán neâu thô aáy; hai ngöôøi,
Coù coâng giuùp nöôùc, ñeå ñôøi xem troâng,
Hai ngöôøi döng bieåu ñeàn roàng,
Ñem nhau veà traán haø ñoâng rôõ raøng,
1705.-Taàn Khanh veà kíp sai quan,
Ra Long moân quaän söûa sang cöûa nhaø,
Döïng neân löông ñoáng moät toøa,
Ôn vua söûa döïng, neâu ra coät côø.
Taàn Khanh lieàn luaän ngaøy giôø,
Döông, Haø hai hoï vieát thô ñính kyø,
Phu nhaân loøng raát yeâu vì,
Saém cho hai gaùi vinh qui veà laøng.
Trong mình ñaõ ñuû nöõ trang,
Laïi theâm cuûa baùu lònh ban thieáu gì,
1710.-Cöûa nhaø röïc rôõ ai bì,
Hai con vaày ôû, ñôïi kyø toáng hoân.
Xui neân moät huyeân Long moân,
Baø con noäi ngoaïi khen ñoàn tieáng xa.
Ngaãm xem trong cöûa hoï Haø,
Ngöôøi sang khaùch troïng voâ ra daäp deàu,
Trôøi trao loäc toát laøm neâu ôû ñôøi.
Tôùi ngaøy thaùng saùu hai möôi.
Hoï Döông saém leã, nhoùm ngöôøi nghinh hoân.
* * * Nam khöông qua ñeán Long Moân,
Ñöôøng ñi möôøi böõa, caàu hoân xa vôøi.
Taàn Khanh tröôùc ñaõ vaâng lôøi,
Kieäu taân raàn roä ñeàn nôi hoï Haø,
Hoï Döông leã cöôùi hoï Haø,
Hai trai hai gaùi moät nhaø thaønh thaân.
Saùnh ñoâi : Xuaân Tuyeát, Döông Traân,
Thu Baêng, Döông Böûu, caân phaân vôï choàng.
Ñuoác hoa cheùn ngoïc song song,
Tröôùng loan goái phuïng ñoäng phoøng theâm xuaân.
1720.-Ba ngaøy lieàn môû tieäc möøng,
Khaép nôi chaâu huyeän ñeàu daâng lieãn ñaày,
Ngöôøi lui keû tôùi daày daày,
Gia toâ, thaày saõi cuõng vaày coi chôi,
Cuøng nhau baøn baïc moät lôøi,
Ñaõ öng boû ñaïo Phaät, Trôøi, theo nho.
Theo nho treân höôûng phöôùc to,
Phaán vua gioài maët naøo lo phaän heøn,
1724.-Cho hay coâng ôû saùch ñeøn,
Traûi xöa nay cuõng tieáng khen coøn ñôøi.
= CHUNG=

|

Chuù thích: