1.- Ngụ-ngôn lắm truyện nực cười,
Thiên-tiên mà lại đặm mùi phiền-hoa.
Huống chi lòng thế-gian ta,
Tham vàng, bỏ nghĩa cũng là thói quen.

Nhớ xưa ở chốn Đào-viên,
Bà Vương-mẫu mở thọ-diên vui mừng.
Quân-thiên-nhạc tấu vang-lừng,
Tiệc la-ỷ mở tưng-bừng xôn-xao.

II-

Hoa vương tên gọi Mẫu-đơn,
Ngọc vàng, sắm đủ mọi bàn kính dâng.
Kén người giảo-hoạt nói năng,
Cho làm chánh-sứ đề dâng lễ thành.
Quen giao-thiệp có một anh,
Náo-dương hoa đó thực rành khôn-ngoan.
Sắc phong chánh-sứ, khâm-ban,
20.- Kíp theo hộ-tống xe loan vào chầu.
Còn đương sắm-sửa cùng nhau,
Trông ra đã thấy cờ đâu rợp đường.
Cờ đề hai chữ: Cầm-vương,
Tiền hô, hậu ủng ra tuồng uy-nghi.
Rợp trời thắng ngọn tinh-kỳ,
Tiếng đà giậy khắp sơn-khê đùng-đùng.
Quân đi lẫm-liệt oai-phong,
Giao-trì cung-khuyết, nhác trông gần gần.
Cầm-vương truyền gọi sứ-thần,

Bách-thanh thiện-kiếm, thần-phong,
Tài biện-bác cũng một lòng Tô, Trương.
Tìm Mẫu-đơn kể mọi đường,
Rằng : "Vua ta thực rõ-ràng anh-quân,
Đã hay có nghĩa, có nhân,
50.-Lại gồm trí, tín, mười phân vẹn mười.
Vả xưa nay tính khác người,
Trí cao hơn cả muôn loài quần-sinh.
Tung-hoành ở chố vân-trình,
Muôn loài sinh-động, cũng đành dưới ta.
Đến đây không muốn khoe ra,
Còn nhiều tài-tử cùng là văn-nhân.
Hễ ai đức thịnh thời hơn,
Còn như phú-quí phù-vân kể gì !
Cứ trong điều ấy mà suy,
60.- Vua ta hẳn được trước đi vào mừng."

Dương-hoa lên tiếng nói rằng :
"Khôn ngoan cũng ở núi rừng một phương !
Sao bằng ta ở Lạc-dương,
Lầu Tần, vườn Hán vẻ-vang một nhà.
Vườn Kim-cốc cũng có ta,
Gặp xuân đầm-ấm rườm-rà tử-vi,
Hương xông sực-nức mọi bề,
Nhìn xem thế-giới khác gì cẩm-la.
Bấy lâu nức thiếng danh-gia,
70.- So bề phú-quí, vua ta hơn người."

Bách-thanh nghe nói, cả cười.
Rằng : "Đừng hợm của, khinh đời làm chi !
Nước ta văn-vật thiếu gì,
Kìa như Khổng-tước văn nghi ai bằng;
So tài mẫn tiệp nói-năng,
Lục-y sứ-giả và chàng Thăng-ca
Bạch-hạc có chí cao-xa,
Hải-âu tình-tính thực là tự do.
Kìa như kẻ khéo toan lo,
80.- Có anh Hoàng-điểu ở gò ung-dung.
Anh Hồng, anh Hộc lạ-lùng,
Cao-cường thủ-đoạn bay tung ngang trời.
Đại-bàng chí cả tuyệt vời,
Đường mây vùng-vẫy bên trời bay cao;
Phượng-sồ danh-giá biết bao,
Hưng-dương, Trần-bảo ai nào dám đang.
Thơ ngâm ríu-rít Oanh vàng,
Véo-von rầm-rĩ lại càng thêm thay.
Bát-âm điệu mới rất hay,
90.- Họa-mi nổi tiếng xưa nay đã nhiều.
Đẹp duyên cầm sắt kính yêu,
Uyên-ương phu-phụ dập-dìu đoan-viên.
Dốc tình bằng-hữu chu-tuyền,
Nghĩa Hồng-nhạn vẫn còn truyền xưa nay.
Nghìn thu nức tiếng khen hay,
Quạ là hiếu-điểu ngày ngày phụng thân.
Biết bao tài-tử, giai nhân,
Thật là xuất-loại, siêu-quần. chẳng ngoa !
Tiếng lành dậy khắp gần xa,
100.- Trăm phần, người há được vài phần chăng ?"

Dương-hoa lên tiếng mắng rằng :
"Gớm thay ăn nói khoe-khoang lạ đời !
Quen thân một tấc đến trời,
Khác nào như thể ếch ngồi giếng sâu. !
Trời cao nào có biết đâu,
Khoe mình nhưng đã dễ hầu hơn ai !
Dại nên ta dạy cho hay,
Đừng khoe giọng lưỡi, lại rầy có phen.
Nước ta có chú Thanh-liên.,
110.- Lòng quân-tử, dáng trung-hiền thảo-ngay ;
Hải-đường, tiên cách ai tày,
Trung-thành, Quì vốn lòng này hướng dương..
Tảo-mai. tốt số rỡ-ràng,
Thiếu-niên đã đứng đầu hàng bách quan.
Được vua yêu, có hương Lan.,
Tư-phong yểu-điệu, có nàng Ngọc-trâm..
Bấy lâu nức tiếng phương-lâm.,
Ngọc-lan đã nổi tiếng-tăm vang-lừng.
Trà-mi tên hiệu Trầm-hương,
120.- Phượng-tiên. tên lại gọi rằng Nữ-nhi.
Dung-nhan yểu-điệu phương-phi,
Tiên-đào mặt ấy có khi khuynh-thành.
Thủy-tiên cốt-cách càng xinh,
Tây-thi-cúc. dáng như hình Tây-thi,
Nhà Diêu, cửa Ngụy. thiếu gì,
Còn Phan-huyện. với Tùy-đê. cũng nhiều,
Giai-nhân, tài-tử dập-dìu,
Trai Tử-vi., gái Tiểu-kiều. tốt tươi !
Phong-lưu sang-trọng đủ mùi,
130.- Gặp xuân thì lại đầy trời hương xông.
Càng xuân hương nức càng nồng,
Dưới trần, ai dám xưng hùng cho qua !
Còn nhiều phú-quí vinh-hoa,
Kiêm toàn ngũ phúc., chúa ta hơn người".

Bách-thanh nghe nói, cả cười,
Rằng : "Mi chẳng sợ miệng đời chê-bai !
Thôi đừng khoác-lác ngõ ngoài,
Tuy mình bẻo-lẻo, nào ai tin mình.
Toàn là những giống vụ danh.,
140.- Ỷ-phong, hàm-tiếu. ra tình dâm-ô.
Như Giạ-hợp. chẳng ra trò,
Canh khuya hành-lộ. là đồ bất lương.
Cấp-tính., nóng-nảy vội-vàng,
Vinh-hoa Mộc-cận., cũng phường bỏ đi.
Bách-nhật-hồng. có ra gì,
Vô hương, hữu sắc, ai thì buồn trông.
Ngọ thời. kia mới não-nùng,
Cớ sao sớm nở, tối không thấy rồi.
Gớm thay cho gái họ Nhài.,
150.- Dưới trăng đón gió lả-lơi khoe màu.
Đa tình chi hỡi chàng Ngâu.,
Thương xuân vốn những dãi-dầu pha-phôi.
Sói, Hòe, tính cũng hay chơi,
Phù-hoa màu-mỡ có người nào khen.
Mộc kia tính-khí nhỏ-nhen,
Không ưa sơn vẽ, lại quen lúi-xùi..
Có vàng chịu giữ mà ngồi,
Cúc kia hoài-bích. ra nòi thất-phu.
Xưa kia Liễu vẫn buông tơ,
160.- Tuy rằng óng-ả nhưng xơ-xác mành.
Bao giờ Độc-dược. có lành;
Mào-gà, Phượng-vĩ mượn danh dối người.
Thôi đừng cậy tốt, khoe tươi,
Gió thu một trận đi đời phồn-hoa.!
Nói thời ra dáng ta đây,
Song người nghe thấy thực là trái tai.

Bách-thanh nói chửa dứt lời,
Dương hoa mặt đỏ như trời rạng đông.
Dầu sôi lửa dậy trong lòng,
Ra uy thét mắng đùng đùng như lôi.
Rằng : "Mi sao khéo khinh đời !
Suy-cầu. bay nỡ rậm lời làm chi.
Ngẫm xem loài giống nhà mi.
Chắc rằng hay chửa, vội đi nhiếc người.
Ưng kia tàn-nhẫn quen đời,
Nỡ thương đồng loại, đạo trời nghĩ chi.
Ác-cưu. nào có ra gì,
Con ăn thịt mẹ, kẻ chê người cười.
Yến kia vụng nghĩ rông-dài,
180.- Không lo sau trước coi trời bằng vung..
Tu-hú làm biếng lạ-lùng,
Mượn tổ chim thước để hòng nuôi thân..
Bói-cá tàn-nhẫn, bất nhân,
Ra uy cá-mú, xa gần đều kinh.
Xui người kiện-cáo đua-tranh,
Chính là tên Tước cậy mình trạng-sư..
Trông ra bóng bẩy phong-tư.,
Ăn quanh ai có tham như Giẻ-cùi.
Cú kia là giống tanh-hôi,
Quạ-khoang rộng miệng lắm lời ai ưa.
Cuốc kia kêu cũng bằng thừa,
Bởi chưng vụng liệu từ xưa mất rồi.
Chích-chòe học dốt có chuôi,
Bởi vì nhí-nhoẻn nên đuôi phất-phờ.
Công kia tính lại lẳng-lơ,
Cả ngày múa hát rõ dơ dại tuồng.
Sáo ta nóng-nảy điên-cuồng,
Quen chân nhảy-nhót là phường lăng-nhăng.
Diều-hâu vì túng, xử xằng,
200.- Mắt mày chấp-chới như thằng bợm non.
Vẹt kia lắp-bắp học khôn,
Quanh năm vẹt-vẹt, nào còn biết chi.
Đường dài nói mãi làm chi,
Chẳng qua là giống ngu-si lạ đời.
Anh nào nhan-sắc tốt-tươi,
Tham ăn, người bắt đem nuôi ở lồng.
Anh nào phì-nộn tư-phong,
Chỉ làm tôi miệng, phiền lòng mà thôi".

Người cậy đức, kẻ khoe tài,
210.- Đôi bên to tiếng như trời nổi giông.
Tiếng vang động đến tiên-cung,
Tây-vương-mẫu phái Kim-đồng bước ra.
Tức truyền thánh chỉ dạy qua:

"Thôi đừng cãi lẽ, người ta chê cười.
Kể như đức-tính hơn người,
Phượng-hoàng được nhất, sau thời Mẫu-đơn.
Nhưng mà phú-quí là hơn,
Phượng-hoàng phải kém Mẫu-đơn rành rành.
Thử xem thế-thái nhân-tình,
220.- Nhiều tiền vẫn được hiển-danh với đời.
Ưa nhân, chuộng nghĩa mấy người,
Ít tiền, dẫu đến vua tôi cũng thường,
Cha con trong đạo gia-đường,
Ít tiền cũng chả ra tuồng thân-yêu.
Anh em họ mạc dập-dìu,
Ít tiền thì cũng ra chiều buồn-tênh.
Sắt cầm phu-phụ duyên-lành,
Ít tiền thì cũng ra tình thờ-ơ.
Bạn chơi bất cứ thân sơ,
230.- Ít tiền thì chẳng bao giờ được thân.
Thói quen tiêm-nhiễm dần-dần,
Thành ra ác-tập khó phần băng-tiêu.
Ngẫm xem trong bấy nhiêu điều,
Ai ai cũng chuộng tiền nhiều là hơn.
Thôi đừng suy-tị phàn-nàn,
Phượng-hoàng phải kém Mẫu-đơn hẳn rồi".

III-