Hieäu-ñính caùc truyeän coå

Toâi duøng quyeån "Luïc suùc tranh coâng" cuûa nhaø xuaát-baûn Taân-Vieät (saùng laäp naêm 1937), taïi 235 Phan-thanh-Giaûn Sai-goøn. Quyeån saùch naøy do cuï Öu-Thieän Buøi-Kyû hieäu-ñính. Ñaây laø baûn in laàn thöù tö, xong ngaøy 10, thaùng 7, naêm 1956; theo giaáy pheùp 784/T.X.B. cuûa boä thoâng-tin Nam-Vieät.

Luïc suùc laø saùu gioáng gia-suùc : traâu, choù, ngöïa deâ, gaø, lôïn. Saùu con tranh nhau keå coâng, cho neân goïi laø tranh coâng. Ñaàu tieân, traâu tò vôùi choù, choù caõi laïi, ñeán löôït choù tò vôùi ngöïa, roài ngöïa vôùi deâ, deâ vôùi gaø, gaø vôùi lôïn; khoâng con naøo chòu con naøo. Nhôø coù lôøi giaûng-giaûi cuûa chuû nhaø, saùu con laïi hieåu nhau vaø con naøo cöù yeân phaän laøm troøn coâng-vieäc con aáy.

Cuoán vaên naøy ñaët thaønh loái tuoàng, laø bieán theå cuûa loái song-thaát, coäng ñöôïc 570 caâu, ñoaïn ñaàu 12 caâu laø ñoaïn lung, ñoaïn thöù nhì ñeán ñoaïn11, laø nhöõng lôøi tranh-luaän cuûa luïc suùc, ñoaïn cuoái coù boán caâu laø lôøi toång-keát.

Taùc-giaû chöa roõ laø ai, nhöng xeùt nhöõng tieáng duøng trong cuoán vaên : ghe(nhieàu), loùng(nghe), ben(bì, ví), meø (vöøng), böôi (bôùi) v.v...phaàn nhieàu laø tieáng mieàn trong, thì taùc-giaû coù leõ laø moät nhaân-vaät trong phaùi cöïu hoïc ôû vuøng Ngheä-Tónh trôû vaøo. Coøn veà gioïng vaø loái vaên, thì thuoäc veà Leâ maït, Nguyeãn sô chi ñoù, vì töø-lyù chaûi-chuoát, aâm-vaän du-döông, khaùc vôùi nhöõng theå vaên chaát-phaùc ôû thôøi coå nhieàu.
Taùc-giaû laø moät nhaø hoïc-vaán uyeân-baùc, duøng nhieàu ñieån coå ñeå taû roõ caùi tình-traïng, caûnh-huoáng cuûa loaøi gia-suùc, moãi moät con coù moät khaåu-khí, moät ñòa-vò, thænh-thoaûng laïi theâm vaøi caâu traøo-phuùng, raát tao-nhaõ vaø coù nhieàu yù-vò.

Traâu keå coâng :
Khoâng nhôù thuûa boâi chuoâng ñöôøng haï.
Ôn Teà-vöông voâ toäi baûo tha,
Töôûng chöøng khi söùc moûi tuoåi giaø,
Caùm Ñieàn-töû daïy con chôù baùn.
Lôøi coå-nhaân coøn daën,
Sao oâng chuû voäi queân
Chaúng nhôù caâu :"Dó ñöùc haønh nhaân".
Laïi laáy chöõ:"Baùo aân dó oaùn"
Traâu cheâ choù:
Chöa reùt ñaõ phoâ raèng reùt,
Xo-ro ñuoâi quít vaøo troân,
Vaáy beáp ngöôøi, tro traáu chaúng coøn,
Ba oâng taùo loän ñaàu, loän oùc.

Choù keå coâng:
Ñeâm naêm canh, con maét nhö chong,
Ñöùa ñaïo-taëc neùp oai khuûng-ñoäng.
Ngaøy saùu khaéc, loã tai baèng troáng,
Ñöùa gian-tham thaáy boùng cuõng kinh.
Choù cheâ ngöïa :
Daïi khoâng ra daïi
Khoân chaúng ra khoân
Ngaát-ngô nhö oác möôïn hoàn,
Nuoâi gioáng aáy laøm chi cho roái.

Ngöïa keå coâng :
Moûi goái nöng phoø xaõ taéc,
Moøn löng cuùi ñoäi quaân-vöông.
Ngaøy ngaøy chaàu-chöïc saân roàng
Böõa böõa döïa keà long-giaù,
Ngöïa cheâ deâ :
Gaãm gioáng chi höõu ñaàu voâ vó,
Hình con-con, buïng lôùn chang-bang.
Caùng-naùng nhö ñöùa coù haï nang,
Sôùn-saùc töïa con chaøng keû cöôùp.

Deâ keå coâng :
Deâ voán thaät thuoäc veà vaät leã,
Ñeå hoøng khi veà haïng tö-vaên,
Ñeå daønh khi teá thaùnh, teá thaàn,
Laïi coù thuûa kyø an, kyø phöôùc,
Heã coù vieäc laáy deâ laøm tröôùc,
Deâ daâng vaøo, ngöôøi môùi laïy sau.
Deâ cheâ gaø :
Ba caùi raùc naèm khoâng yeân choã,
Maáy buïi rau naøo ñaõ beùn daây
Caû ngaøy thoâi nhöõng khuaáy cuøng raày,
Nuoâi gioáng aáy laøm chi voâ loái,

Gaø keå coâng :
Ñaõ cöùu naïn Maïnh-thöôøng ñaëng thoaùt,
Laïi khuyeân ngöôøi Toáng-só naêm canh,
Heã ai toan caõi döõ, laøm laønh,
Gaø cuõng bieát tænh meâ giaác ñieäp.
Nhaân ñeán chuyeän Chu-gia baù nghieäp,
Coi gioø gaø xeùt bieát thònh suy.
Doùng canh khuya vui daï keû tieâu y,
Caát tieáng gaùy toaïi loøng ngöôøi ñaõi-ñaùn.
Gaø cheâ lôïn :
Heo aên roài nguû ngaùy sì-sì,
Giaû ngaây-daïi bieát gì vieäc chuû,
Ngaém dieän maïo dò hình, dò thuù,
Xem dung-nhan khaùc theá laï ñôøi.
Nhö nuoâi chôi chaúng phaûi gioáng chôi.
Chaïy rau caùm nhö tieàn noäi-aùn.

Lôïn keå coâng :
Kìa nhöõng vieäc hoân-nhaân giaù-thuù,
Khoâng heo ra tính ñaëng vieäc chi ?
Daàu cho môøi naêm baûy chuyeán ñi,
Cuõng khoâng thaáy moät ngöôøi thaáp-thoaùng,
Vieäc hoaø-giaûi heo ñaàu coâng-traïng,
Thaáy maët heo nguoâi daï oaùn thuø.

BUØI-ÖU-THIEÂN

|