Lục-Vân-Tiên

7.- Vân-Tiên ra đi thi. Ghé nhà Võ-công gặp bạn (câu 331 - câu 418)

331.- Song thân dạy bảo vừa xong,
Vân-Tiên cùng gã tiểu-đồng dời chân.
Ra đi tách dặm băng chừng,
Gió nam rày đã đưa xuân qua hè,
Lại xem dăm liễu đường hoè,
Tiếng ong ngơ ngáo, tiếng ve vang dầy.
Vui xem nước nọ non nầy,
Nước xao sóng dợn, non dầy đá cao.
Màn trời gấm trải biết bao,
Trên nhành chim nói, dưới ao cá cười.
341.- Quận thành nhắm kiểng xem người,
Kiểng xinh như vẽ, người tươi như dồi.
Hàn-Giang phút đã tới nơi,
Vân-Tiên ra mắt một hồi trình thư.
Võ-công lấy đọc bấy giờ,
Mừng duyên cầm sắt mối tơ đặng liền.
Liếc coi tướng mạo Vân-Tiên,
Khá khen họ Lục phước hiền sinh con.
Mày tằm mắt phụng môi son,
Mười phân cốt cách, vuông tròn mười phân.
351.- Những e kẻ Tấn, người Tần,
Nào hay chữ ngẫu đặng gần chữ giai.
Xem đà đẹp đẽ hoà hai,
Nầy dâu Nam-Giản, nọ trai Đông-sàng.
Công rằng: "Ngãi-tế mới sang,
"Muốn lo việc nước hãy toan việc nhà."
Tiên rằng: "Nhờ lượng nhạc gia,
"Đại khoa dầu đặng, tiểu khoa lo gì."
Công rằng: "Con dốc xuống thi,
"Sao không két bạn mà đi tựu trường?
361.- "Gần đây có một họ Vương,
"Tên là Tử-Trực văn-chương tót vời.
"Cha đà sai trẻ qua mời,
"Đặng con cùng gã thử chơi một bài.
"Thấp cao, cao thấp, biết tài,
"Vầy sau bạn trước cùng mai mới mầu."
Xảy đâu Tử-Trực tới hầu,
Võ-công sẵn đặt một bầu rượu ngon.
Công rằng: "Nầy bớ hai con!
"Thơ hay làm đặng, rượu ngon thưởng liền.
371.- "Muốn cho Trực sánh cùng Tiên,
"Lấy câu 'bình thủy hữu duyên' làm đề."
Song song hai gã giao kề,
Lực, Vương, hai họ đua nghề một khi.
Cho hay kỳ lại gặp kỳ,
Bạch-Hàm há dễ kém chi Như-Hoành.
Công rằng: "Đơn quế đôi nhành,
"Bảng vàng, thẻ bạc đã đành làm nên.
"Như chuông chẳng đánh chẳng kêu,
"Ngọn đèn tỏ rõ trước khêu bởi mình.
381.- "Thiệt trang lương đống đã đành,
"Khá khen hai họ tài lành hoà hai."
Trực rằng: "Tiên vốn cao tài,
"Có đâu én hộc sánh vai một bầy.
"Tình cờ mà gặp nhau đây,
"Trực rằng xin nhượng Tiên rày làm anh.
"Nay đà nên nghĩa đệ huynh,
"Xin về mai sẽ thượng trình cùng nhau."
Phút xem trăng đã đứng đầu,
Vân-Tiên vào chốn thư lầu nghỉ an.
391.- Võ-công tở lại hậu đàng,
Đêm khuya dạy dỗ Thể-Loan mọi lời:
"Ngày mai vừa rạng chân trời,
"Tiểu-nhi trang điểm ra nơi lê-đình.
"Gọi là chút nghĩa tống tình,
"Phòng sau cho khỏi bất bình cùng nhau."
Bóng trăng vừa lộ cành dâu,
Văn-Tiên vào tạ giây lâu xuất hành.
Ra đi vừa thuở bình minh,
Thể-Loan đứng trước lê-đình liễm-dung.
401.- Thưa rằng: "Quân tử phó công,
"Xin thương bồ liễu chữ tòng ngây-thơ.
"Tấm lòng thương gió nhớ mưa,
"Đương xa ngàn dặm xin đưa một lời.
"Ngày nay thánh chúa trị đời,
"Nguyền cho linh-phụng gặp nơi ngô-đồng.
"Quản bao chút phận má hồng,
"Phòng khuya vò-võ, đợi trông khôn lường.
"Chàng dầu cung quế xuyên dương,
"Thiếp xin hai chữ tao-khương cho bằng.
411.- "Xin đừng tham đó bỏ đăng,
"Chơi lê quên lựu, chơi trăng quên đèn."
Tiên rằng: "Như lửa mới nhen,
"Dễ trong một bếp mà nhen mấy lò.
"May duyên rủi nợ dễ phò,
"Chớ nghi Ngô-Khởi, hãy lo Mãi-Thần."
Thể-Loan vội vã lui chân,
Vân-Tiên từ biệt trông chừng Trường-an.

8.- Vân-Tiên từ-biệt Võ-công, Thể-Loan. Lên đường ra kinh thi, gặp:Vương-Tử-Trực, Trịnh-Hâm, Bùi-Kiệm (câu 419 - câu 552)

Xa xa vừa mấy dặm đường,
Gặp Vương-tử-Trực vầy đoàn đều đi.
421.- Trải qua thủy tú, sơn kỳ,
Phỉ lòng cá nhảy, gặp thì rồng bay.
Người hay lại gặp cảnh hay,
Khác nào tiên-tử chơi rày Bồng-Lai.
Cùng nhau tả chút tình hoài,
Năm ba chén rượu, một vài câu thơ.
Công danh ai chẳng ước mơ,
Ba tầng cửa võ một giờ nhảy qua.
Cùng nhau bàn bạc gần xa,
Chữ tài chữ mệnh xưa hòa ghét nhau.
431.- Trực rằng: "Rồng xuống vực xâu,
"Mặc dầu dỡn sóng mặc dầu chơi mây."
Tiên rằng: "Hồng-hộc đều bay,
"E khi mỏi cánh lạc bầy về sau."
Mảng còn trò chuyện với nhau,
Trông chừng kinh địa đã hầu tới nơi.
Chênh chênh vừa xế mặt trời,
Hai người tìm quán nghỉ ngơi đợi kỳ.
Phút đâu gặp bạn đi thi,
Đều bày tên họ môt khi mới tường.
441.- Một người ở quận Phan-Dương,
Tên Hâm, họ Trịnh tầm thường nghề văn.
Một người ở quận Dương-xuân,
Họ Bùi, tên Kiệm tác chừng đôi mươi.
Hai người lại gặp hai người,
Đều vào một quán vui cười ngả-nghiêng.
Kiệm rằng: "Nghe tiếng anh Tiên,
"Nay đà thấy mặt phỉ nguyền ước ao."
Hâm rằng: "Chưa biết thấp cao,
"Làm thơ mới biết bậc nào tài năng."
451.- Bèn kêu ông quán nói rằng:
"Khá toan sắm-sửa đồ ăn cho bề.
Quán rằng: "Thịt cá ê hề,
"Khô lân chả phụng bộn-bề thiếu đâu.
"Kià là thuốc lá ướp ngâu,
"Trà ve tuyết điểm, rượu bầu cúc hương.
"Để khi đãi khách giầu sang,
"Đãi người văn-vật, đãi trang anh hùng."
Bĩ bàng trà rượu đã xong,
Bốn người ngồi lại một vòng làm thơ,
461.- Kiệm, Hâm còn hãy ngẩn ngơ,
Phút thơ Tiên, Trực, một giờ vừa xong.
Kiệm, Hâm xem thấy lạ lùng,
Gẫm nghi Tiên, Trực viết tùng cổ thi.
Chẳng hay ông quán cười chi,
Vỗ tay xuống chiếu một khi cười dài.
Tiên rằng: "Ông quán cười ai?"
Quán rằng: "Cười kẻ bất tài đồ thơ.
"Cười người Tôn-Tẫn không lừa,
"Trước đà thấy máy chẳng ngừa Bàng-Quyên.
471.- Trực rằng: "Lời nói hữu duyên,
"Thế trong kinh sửtuyền cùng chăng?"
Quán rằng: "Kinh-sử đã từng,
"Coi rồi lại khiến lòng hằng xót-xa.
"Hỏi thời ta phải nói ra,
"Vì chưng hay ghét cũng là hay thương."
Tiên rằng: "Trong đục chưa tường,
"Chẳng hay thương ghét, ghét thương lẽ nào?"
Quán rằng: "Ghét việc tầm phào,
"Ghét cay, ghét đắng, ghét vào tới tâm.
481.- "Ghét đời Kiệt, Trụ mê dâm,
"Để dân đến nỗi sa hầm sẩy hang.
"Ghét đời U, Lệ đa đoan,
"Khiến dân luống chịu lầm than muôn phần.
"Ghét đời Ngũ-bá phân vân,
"Chuộng bề
dối trá, làm dân nhọc nhằn.
"Ghét đời Thúc-quí phân băng,
"Sớm đầu tối đánh, lằng nhằng rối dân.
"Thương là thương đức thánh nhân,
"Khi nơi Tống, Vệ, lúc Trần, lúc Khuôn.
491.- "Thương thầy Nhan-tử dở dang,
"Ba-mươi-mốt tuổi, tách đàng công-danh.
"Thương ông Gia-Cát tài lành,
Gặp cơn Hán mạt, đã đành phôi pha.
"Thương thầy Đồng-tử cao xa,
"Chí thời có chí, ngôi mà không ngôi.
"Thương người Nguyên-Lượng bùi-ngùi,
"Lỡ bề giúp nước lại lui về cày.
"Thương ông Hàn-Dũ chẳng may,
"Sớm dâng lời biểu tối đày đi xa.
501.- "Thương thầy Liêm-Lạc đã ra,
"Bị lời xua đuổi về nhà giáo dân.
"Xem qua kinh sử mấy lần,
"Nửa phần lại ghét, nửa phần lại thương."
Trực rằng: "Chùa rách phật vàng,
"Ai hay trong quán ẩn tàng kinh luân.
"Thương dân sao chẳng lập thân,
"Để khi nắng hạ toan phần làm mưa?"
Quán rằng: "Nghiêu, Thuấn thuở xưa,
"Khó ngăn Sào-Phủ, khôn ngừa Hứa-Do.
511.- "Di, Tề chẳng khứng giúp Châu,
"Môt mình một núi, ai hầu chi ai.
"Ông Y, ông Phó ôm tài,
"Kẻ cày, người cuốc đoái-hoài chi đâu?
"Thái công xưa một cần câu,
"Sớm mai sông Vị, mặc dầu vui chơi.
"Nghiêm-Lăng đã mấy đua bơi,
"Cày mây, cần nguyệt tả-tơi áo cầu.
Trần-Đoàn chẳng chút lo âu,
"Gió trăng môt túi công hầu chiêm-bao.
521.- "Người nay có khác xưa nào?
"Muốn ra ai cấm, muốn vào ai ngăn."
Kiệm rằng: "Lão quán nói nhăng,
"Dầu cho trải việc cũng thằng bán cơm.
"Gối rơm theo phận gối rơm,
"Có đâu ở thấp mà chồm lên cao."
Quán rằng: "Sấm chớp mưa rào,
"ếch nằm đáy giếng thấy bao nhiêu trời.
"Sông trong cá lội thảnh thơi,
"Xem hai con mắt sáng ngời như châu.
531.- "Uổng thay đàn gảy tai trâu,
"Nước xao đầu vịt, nghĩ lâu nực cưòi."
Tiên rằng: "Ông quán chớ cười,
"Đây đà nhớ đặng bảy người Trước-lâm.
"Cùng nhau kết bạn đồng tâm,
"Khi cờ, khi rượu, khi cầm, khi thi.
"Công danh phú-quí màng chi,
"Cho bằng thong thả mặc khi vui lòng.
"Rừng nho biển thánh mênh mông,
"Dễ ai lặn lội cho cùng vậy vay."
541.- Quán rằng: "Đó biết lòng đây,
"Lời kia đã cạn, rượu nầy thưởng cho."
Kiệm, Hâm, là đứa so-đo,
Thấy Tiên dường ấy âu lo trong lòng.
Khoa nầy Tiên ắt đầu công,
Hâm dầu có đậu cũng không xong rồi.
Mảng còn nghĩ việc tới lui,
Xảy nghe trống đã giục thôi vào trường.
Kẻ thùng, người thấp đầy đường,
Lao-xao đoàn bảy, chàng-ràng lũ ba.
551.- Vân-Tiên vừa bưóc chân ra,
Bỗng đâu xảy gặp tin nhà đưa thư.

| |

Chú thích: