Toâi duøng quyeån "Truyeän Phan Traàn" cuûa nhaø xuaát-baûn Taân-Vieät (saùng laäp naêm 1937), taïi 20 Ñoâ-ñoác Courbert Sai-goøn (quyeån naøy in theo giaáy pheùp soá 101/T.X.B. cuûa boä Thoâng-Tin Nam-Vieät. Coù leõ vì vaäy maø ñòa chæ khaùc vôùi quyeån "Luïc-Vaân-Tieân", in naêm 1973)

Phan Traàn laø moät truyeän laáy söï tích ôû beân Taøu, veà ñôøi Tónh-khang vaø Thieäu-höng nhaø Toáng (1126-1147). Hai vai chính laø Phan-Taát-Chaùnh vaø Traàn-Kieàu-Lieân ñöôïc cha meï ñính-öôùc gaû cho nhau töø luùc coøn ôû baøo-thai. Khi khoân lôùn chöa kòp thaønh hoân, thì gaëp loaïn-ly löu-laïc, töôûng ñeán phaûi dôû-dang; may coù cuoäc tình côø gaëp-gôõ maø ñoâi beân nhaän ñöôïc nhau. Roài vu-qui vôùi vinh-qui moät ngaøy, sau keát-quaû raát laø myõ-maõn.
Truyeän do moät taùc-giaû voâ-danh Vieät-nam dieãn ra quoác-aâm. Truyeän goàm coù 940 caâu theo theå luïc baùt, coù theå toùm-taét chia ra laøm 6 hoài:
1- Hoï Phan vaø hoï Traàn Ñính-hoân.
Phan-coâng, Traàn-coâng cuøng baèng tuoåi nhau, cuøng hoïc moät thaày, cuøng ñoã moät khoa. Cuøng laøm quan moät trieàu, thaáu xaûo hôn nöõa laø hai phu-nhaân laïi cuøng hoaøi thai trong moät thôøi-gian. Beøn ñính öôùc vôùi nhau : Heã moät beân sinh trai, moät beân sinh gaùi, thì gaû con cho nhau. Hoï Traàn ñöa traâm ngoïc, hoï Phan ñöa quaït ngaø laøm laøm vaät ñính hoân. Quaû-nhieân hoï Phan sinh trai ñaët teân laø Phan-Taát-Chaùnh (töùc Phan-sinh), hoï Traàn sinh gaùi, ñaët teân laø Traàn-Kieàu-Lieân. Khi hai con ñaõ lôùn daàn, thì hai oâng cuøng xin veà höu, chaêm lo vieäc gia-ñình daïy-doã.
2- Phan-sinh thi hoûng, ñi du-hoïc chôø khoa sau:
Phan-sinh vaâng lôøi phuï-huaán ñi thi höông ñoã Thuû-khoa (Giaûi-nguyeân), baùo tin veà roài leân kinh thi hoäi luoân, nhöng bò tröôït töù-tröôøng, chaøng hoå-theïn khoâng chòu veà, laäp chí ñi du hoïc ñeå chôø khoa sau quyeát thi laáy ñoã.
3- Kieàu-Lieân chaïy loaïn, meï con laïc nhau:
Trong khi aáy thì Traàn-coâng maát, Ñaøm-chaâu coù giaëc; Kieàu-Lieân cuøng Taàn phu-nhaân ñi chaïy loaïn, meï con laïc nhau moãi ngöôøi moãi ngöôøi moãi ngaû. Naøng gaëp ngöôøi hoï Tröông ñöa ñeán tu taïi moät cöûa chuøa ôû Kim-laêng laáy phaùp danh laø Dieäu-Thöôøng. Khi ôû chuøa, naøng nhôù meï vaø töôûng ñeán vò hoân-phu, thöôøng uû-ruõ buoàn-raàu, nhôø coù sö thaày khuyeân giaûi neân cuõng nguoâi daàn.
4- Phan-sinh oám töông-tö:
Phan-sinh du-hoïc taïi Thaønh-ñoâ, söïc nhôù coù coâ tu ôû Kim-laêng beøn ñeán thaêm; coâ löu ôû laïi chuøa ñoïc saùch. Phan-sinh thaáy Dieäu-thöôøng "taàm thöôùc treû trong" thì phaûi loøng, möôïn baø vaõi laø Höông-coâng laøm moái; Dieäu-thöôøng cöï-tuyeät, chaøng thaát-voïng thaønh ra oám töông-tö.
5- Phan-sinh vaø Dieäu-thöôøng nhaän nhau:
Phan-sinh ñang oám naëng, ñöôïc Dieäu-thöôøng neå sö coâ tôùi hoûi thaêm, thì möôøi phaàn boãng khoûi ñeán chín.Toái hoâm ñoù, chaøng oâm beänh ñeán goõ cöûa phoøng Kieàu-Lieân ñoøi vaøo taï ôn, naøng sôï chaøng quaù lieàu, phaûi môû cöûa cho vaøo hoûi chuyeän. Qua maáy lôøi trao ñoåi vaø ñem traâm, quaït ra so-saùnh, thaønh ra hai beân nhaän ra ñöôïc nhau. Nhöng vaãn giöõ kín, ôû chuøa khoâng ai bieát.
6- Phan-sinh vaø Kieàu-Lieân keát hoân:
Khoa thi aáy, Phan-sinh ñoã Thaùm-hoa. Ñem thöïc tình baïch vôùi sö coâ. Sö coâ baøn laøm hoân-leã taïi nhaø hoï Tröông roài cuøng nhau vinh-qui baùi toå. Traàn phu-nhaân sau khi chaïy loaïn, "trôøi xui khieán" laïi ñeán nöông-naùu taïi nhaø hoï Phan . Baáy giôø gaëp nhau ñuû maët hai nhaø, noãi möøng tuûi buùt khoâng theå taû. Roài Phan-sinh ñöôïc trieäu veà kinh cung chöùc, laïi ñöôïc cöû ñi deïp giaëc, chieán coâng röïc-rôõ, vinh-hoa phuù-quí ai bì!
Saùu hoài treân naøy coù theå chia ra laøm 23 ñoaïn:
1. Moái lieân-laïc cuûa hoï Phan vaø hoï Traàn.
2. Hoï Phan vaø hoï Traàn ñính-öôùc gaû con cho nhau töø luùc coøn hoaøi thai.
3. Hoï Phan sinh trai, hoï Traàn sinh gaùi.
4. Phan-coâng vaø Traàn-coâng cuøng veà höu-trí.
5. Phan-coâng daën con tröôùc khi ñi thi.
Thô vaên ñoaïn treân
6. Phan-sinh thi ñoã Giaûi-nguyeân.
Phan-sinh thi hoäi hoûng, laäp chí ñi du-hoïc ñeå chôø khoa sau.
8. Traàn Kieàu-Lieân chaïy loaïn, meï con laïc nhau.
9. Kieàu-Lieân gaëp hoï Tröông ñöa ñeán ôû chuøa, laáy phaùp danh laø Dieäu-Thöôøng.
10. Noãi buoàn cuûa Dieäu-Thöôøng trong khi ôû chuøa
Thô vaên ñoaïn treân
11. Sö giaø khuyeân giaûi Dieäu-Thöôøng
12. Dieäu-Thöôøng yeân taâm nöông-naùu caûnh chuøa.
13. Phan-sinh ñeán Kim-laêng thaêm coâ.
14. Phan-sinh phaûi loøng Dieäu-Thöôøng, nhôø vaõi Höông-Coâng laøm moái.
15. Dieäu-Thöôøng maáy laàn cöï tuyeät lôøi vaõi Höông-Coâng.
Thô vaên ñoaïn treân
16. Thaát-voïng veà tình, Phan-sinh oám töông-tö.
17. Neå sö giaø, Dieäu-Thöôøng ñeán thaêm beänh Phan-sinh.
18. Phan-sinh oám beänh, caát leûn ñeán taï ôn Dieäu-Thöôøng.
19. Sau khi toû tình, ñoâi beâ ñöa traâm, quaït ñoái chieáu nhaän nhau.
20. Phan-sinh ñi thi ñoã Thaùm-hoa.
Thô vaên ñoaïn treân
21. Vinh-qui cuøng vôùi vu-qui moät ngaøy.
22. Phan, Traàn hai hoï ñoaøn-vieân moät nhaø.
23. Ñoaïn keát..

|