Saõi Vaõi vôùi Nguyeãn-Cö-Trinh
Saõi raèng: Phaät oâi laø Phaät ! Tu hôõi laø tu !
Chuùa saùnh chuùa Ñöôøng Ngu; toâi ví toâi Taéc Khieát.
Giang-san cuõ thaâu veà ñaát Vieät; ñieàn tòch xöa ñem laïi trôøi Nam.
Choán choán ñeàu tö taùi tö tam; nhaø nhaø cuõng tæ xöông tæ xí.
5- Giaø phoø gaäy ñeán xem thaïnh-trò; treû ngaäm côm möøng gaëp thaùi-bình.
Nöôùc soâng vaøng leûo-leûo doøng xanh; daân con ñoû haây-haây nhaø raïng.
Chôï chöa ra giaù baùn; ñöôøng chaúng löôïm cuûa rôi.
Ñôøi ñaõ neân ñôøi ; thuù vöøa vui thuù.
Linh-San am queâ nguï, Saõi saéc töù tu trì.
10- Loøng moä ñaïo taêng-ni, mieäng nieäm Nam-moâ Phaät.
Bì chi keû ñua-tranh xaûo-quyeät; quaûn bao (ngöôøi) baïn-taùc ngö-haø.
Loøng töø-bi moä ñaïo Thích-Ca; nguyeän Phaät-phaùp vui beà trai-gaùi.
Tieâu-dieâu caûnh ngoaïi, nong-naû traàn trung.
Töông döa ñoøi böõa no loøng, boâ vaûi mieãn cho aám caät.
15- Maøn trôøi chieáu ñaát, gaãm tôï am thanh.
Ñaïo Nhö lai caøng nieäm caøng laønh; caâu giaùo-höõu thoaït ngaâm thoaït laï.
Döïa maøu thuyeàn baùt-nhaõ; laàn chuoãi hoät boà-ñeà.
Roãi moäc-ngö dieãn keä sôùm khuya; nöông thaïch khaùnh phaàn höông tröa toái
Öôùc sieâu tam muoâi, ngoõ thoaùt cöûu huyeàn
20- Laêm ñeàn moäc boå thuyû nguyeân; doác baùo caøn-khoân phuø taùi.
Vaõi raèng: Chaúng hay oâng saõi, queâ-quaùn phöông nao ?
Lôøi dieãn keä raát cao, ñaïo tu-haønh theâm choùi.
Saõi raèng: Löïa laø phaûi hoûi queâ vöùc laøm chi;
Neáu phaûi ñaïo taêng-ni, tu cuøng nhôø phaàn phöôùc.
25- Saõi ngöôøi sanh trong nöôùc, Saõi cuõng khoûi xaâu bôi.
Saõi sanh ôû trong ñôøi, Saõi cuõng khoâng thueá khoùa
Khaêng thìn ñaïo caû; veïn giöõ gieàng ba.
Ngay vôùi chuùa, thaûo vôùi cha; nghóa cuøng thaày, tin cuøng baïn.
Xöa Saõi bieát chaên daân muoân quaän; xöa Saõi hay giöõ vieäc nhaø vaøng.
30- Giaø caùm ôn maõi maõ huyeàn döông; huøm nghe chaùnh cong ñuoâi veà nuùi.
Xöa Saõi cuõng bieát giöõ mình laøm coâi; xöa Saõi cuõng hay laáy ñöùc chaên daân.
Giöõ thöôùc möïc caàm caân; ñaùnh roi boà raên chuùng.
Lôõ beà löông-ñoáng, taïm duïng rui meø.
Saõi hoïc laïi vaõi nghe, hoaï laø coù loøng chuoäng.
35- Môùi tuïng kinh vöøa xuoáng, nghe tieáng khaùnh gioùng leâ.
Ngôõ laø chuoâng vua Haï Voõ chieâu hieàn; ngôõ laø ñaïc ñöùc troïng-Ni thieát giaùo
Saõi yeâu vì ñaïo, Saõi daáu vì duôn.
Thaáy muï vaõi nhan saéc coù hôn; Saõi theo vôùi tu-haønh keûo thieät.
Khoan khoan ! chöa bieát vaõi ôû chuøa naøo?
40- Thanh taân maøy lieãu maù ñaøo; ñeïp-ñeõ maét sao da tuyeát.
Loøng ngöôøi daàu thieát, thôøi ñaïo cuõng gaàn.
Qua taây-phöông coøn caùch trôû non thaàn; sau phöông-tröôïng ñaõ saün-saèng baøn Phaät
Ngoaøi che saùo nhaët, trong xuû maøn thöa.
Laïnh thôøi coù meàn baùt-tô; nöïc thôøi coù quaït luïc-phuû.
45- Chieáu du trôn nhö môõ; thuoác laù öôùp hoa ngaâu.
Röôïu hoàng cuùc ngaøu-ngaøu; traø myõ xuaân phöùc-phöùc.
Saün ñoà, saün ñaïc; saün vaõi, saün thaày;
Thoaùt lieâu sau cho gaàn ñoù gaàn ñaây; vaøo cuøng Saõi ñaëng tu hoaøi tu huûy.
Vaõi raèng: Lôøi sao noùi nguy, chaúng phaûi taùnh chôn.
50- Tu laøm sao maø lo thieät lo hôn ? Tu laøm sao maø tham taøi tham saéc ?
AÁy chaúng laø boäi ñöùc. Chôù tu nhöõng ñieàu chi ?
Saõi raèng: Saõi cuõng muoán tu trì, khoán thieáu ñoà khí-duïng.
Thieáu chuoâng thieáu troáng ; thieáu keä thieáu kinh.
Thieáu söùa thieáu sinh; thieáu tieâu thieáu baït ;
55- Thieáu bình thieáu baùt; thieáu ñaäu thieáu töông ;
Thieáu bình boâng lö höông; thieáu tieàn baøn laù phuû;
Thieáu haøi thieáu muõ ; thieáu haäu thieáu y;
Thieáu tieàn ñöôøng sô ly; thieáu thöôïng phöông lieãn ñoái;
Thieáu beâ son bình saùi; thieáu tích tröôïng ca-sa;
60- Thieáu höông thieáu hoa; thieáu xoâi thieáu Phaät. AÁy laø ñoà vaët, Saõi haõy saém sau.
Thöù naøo kíp laøm ñaàu, Saõi phaûi toan saém tröôùc.
Nhieãu Thöôïng-Haûi, Saõi saém moät caùi quaàn cho toát; boá caùt-caên, Saõi saém moät caùi aùo cho xueâ
Noùn kieång-haøng, saõi saém moät caùi cho xinh gheâ; quaït ban truùc, saõi saém moät caây cho baùu rieát.
65- Giaøy hoàng-haøi, Saõi saém moät ñoâi ñeå ñaïp goùt; khaên bích-caân, Saõi saém moät caùi ñeå bòt ñaàu.
Saõi laïi saém moät ñöùa tieåu-ñoàng con-con ñeå caép oáng ñieáu cho maàu; Saõi laïi saém moät thöôùc hoà la ño-ñoû, Ñeå buoäc ñaõy soâ cho ngoûa.
Chôï naøo nhieàu baïn-haøng caùc aû, xoùm naøo ñoâng boån-ñaïo caùc dì,
Saõi moät tu laïi tu ñi, Saõi moät tu leân tu xuoáng.
Saõi laïi saém moät caùi phöông-tröôïng, ñeå sau lieâu vaéng-veû moät mình,
70- Treân maët thì roäng thinh; döôùi chaân cho kín mít.
Ñöông khi thôøi côm thòt, coù boån-ñaïo vöøa leân;
Nghe tieåu-ñoàng taèng-haéng tieáng leân, maáy ñóa thòt Saõi thaâu vaøo ñoù.
Saõi laïi saém moät caùi vöôøn nho nhoû, ôû cho caùch xoùm xa xa.
Ñeà phoøng khi boån-ñaïo chöûa ngheùn ra, deã khieán Saõi khoanh tay maø ngoài vaäy.
75- Saõi laïi saém tieàn ngheà boû ñaõy, saùp toát ñeå ñaùnh moâi;
Ngoä phaûi khi côø baïc thua hoaøi, deã khieán Saõi khoanh tay ngoù laûng.
Saõi laïi saém moät hai bình thuoác traùng, vôùi naêm baûy ñaïo buøa meâ;
Saém moät tieåu-taêng cho hay tin laïi tin veà; saém moät tín-nöõ cho hay noùi ngon noùi ngoït;
Phaûi nôi gaùi toát, vaû laïi nhieàu tieàn;
80- Giöõ neát-na noù chaúng ñeán chuøa-chieàn, haù khieán Saõi laøm thinh maø giaû ñieác.
Vieäc Saõi thì Saõi bieát, vieäc Vaõi thì Vaõi hay ;
Gheù cho khoûi caùnh tay, keûo maø tuoâng nhaèm veá.
Vaõi raèng: Lôøi sao noùi quaáy, tai chaúng muoán nghe.
Trí-tueä thoâng nhö "hoa nôû boà-ñeà"; nhôn-duyeân baïc tôï "nhò thuø Öu-Baùt".
85- Tuy ngoài maät thaát, naøo khaùc thoâng cuø ;
Trôøi xa xa roäng thaúm maø chaúng muø; löôùi loäng-loäng buûa thöa maø khoâng loït.
Noùi moät lôøi loãi luaät, tu muoân kieáp khoân ñeàn.
Saõi raèng : Nôi Thieân-ñöôøng, oâng hôõi chöa leân; choán Ñòa-nguïc, oâng toan kíp xuoáng.
Saõi raèng: Vaõi naøy heïp löôïng, chaúng bieát hí ngoân.
90- Coù Thieân-ñöôøng thì quaân-töû tu leân; coù Ñòa-nguïc thì tieåu-nhôn tu xuoáng.
Heã laø quaân-töû löôïng, thì tu ñöùc thaéng taøi.
Thôø vua, heát ngay ; thôø cha heát thaûo.
Moät lôøi noùi phaûi nhôn phaûi ñaïo, aáy laø tu ngoân;
Moät vieäc laøm chaúng haïi chaúng tham, aáy laø tu haïnh.
Laáy nhaân maø tu taùnh, laáy ñöùc maø tu thaân.
95- Tu minh-ñöùc ñeå maø taân daân ; tu teà gia ñeå maø trò quoác.
AÁy laø trang hieàn-ñöùc, tu cho phaûi ñaïo tu.
Ngoaøi thì tu khoan-duõ oân-nhu ; trong thì tu hoaø-bình trung-chính.
Tu cung, tu kính ; tu kín, tu thaønh.
Ñaõ phaûi ñaïo tu-haønh, laïi theâm neàn phöôùc-chæ
100- Töï nhieân: ñaéc-loäc, ñaéc vò ; ñaéc thoï, ñaéc danh.
Ñaéc phuù-quyù hieån-vinh. AÁy Thieân-ñaøng laø ñoù.
Heã laø trang hieàn-ngoõ, thì tu ñeán Thieân-ñaøng.
Coøn keû tieåu-nhôn gian, thì tu vaøo Ñòa-nguïc.
Tieåu-nhôn thoùi tuïc, tu nhöõng taùnh phaøm.
105- Tu nhöõng loøng baïc-aùc gian-tham ; tu nhöõng daï hung-hoang taøn-baïo.
Nuoâi cho lôùn maø tu loøng baát-hieáu ; aên cho no maø tu daï baát-trung.
Tu saéc laønh ñeå maø a-yù khuùc-tuøng ; tu lôøi kheùo ñeå maø söùc-phi vaên-quaù.
Ngöôøi hieàn-ngoõ, tu gheùt-ghen ngaên-trôû ; keû loãi-laàm, tu tìm-kieám don-ren.
Tu löôõi meàm laáy cuûa cho ñaày then ; tu möu ñoäc haïi ngöôøi cho ñaõ giaän.
110- Ñöùa tieåu-nhiôn nhö raän, tu ruùt maùu ngöôøi ta.
Tu caøng daøy caøng nhuïc oâng nhuïc cha; tu caøng daøy caøng haïi con haïi chaùu.
Tu vô tu vaùo ; tu chaï tu caøn.
Heã laø ñöùa ñaïi-gian, thì tu ñieàu baát-ngaõi.
AÂm vi quyû-thaàn sôû haïi, döông vi vöông-phaùp sôû tru.
115- AÁy laø tieåu-nhôn chi tu, thì aét tu vaøo Ñòa-nguïc.
Muoán nghe ñaáng tu maø thoaùt tuïc, haõy coøn trang thöôïng-trí chi tu.
Nhôù thuûa Ñöôøng Ngu, thaùnh xöng Nhò Ñeá;
Nhò Ñeá ngöôøi tu kyû, maø traêm hoï ñeàu an.
Tam Vöông ngöôøi tu nhaân, maø muoân daân ñeàu trò.
120- Daàu nhöõng Hôùn , Ñöôøng keá chí, Toáng, Minh töông truyeàn.
Coù tu ñöùc, thì thieân-haï môùi trò yeân ; coù tu nhaân , thì cô-ñoà môùi cuûng-coá
Daàu nhöõng tu vaên tu voõ, ngöôøi cuõng tuøy thôøi maø tu.
Thuôû thaùi-bình, yeån voõ tu vaên ; côn baùt-loaïn, yeån vaên tu voõ.
Treân moät ngöôøi tu ñuû, döôùi traêm hoï hoaø-haøi
125- Haây-haây thoï-vöùc xuaân-ñaøi ; tu vaäy thieät trang thöôïng-trí.
Baèng muoán xeùt cho cuøng nhôn-söï, haõy coøn nhieàu trung-trí chi tu.
Kìa nhö Maëc Ñòch Döông Chu, tu moät vieäc vò nhôn, vò ngaõ.
Nhoå maûy loâng, maø lôïi caû thieân-haï, thì Döông Chu tu moät söï chaúng vui.
Maøi heát traùn, maø lôïi coù moät ngöôøi, thì Maëc Ñòch tu moät loøng chaúng naïi.
130- Daàu nhöõng Thích-Ca tu laïi, cuøng vôùi Ñaït-ma tu qua.
Tu cho tính-chuyeân laø La-Thaäp Cöu-Ma; tu cho khoå naõo laø Vaên-Thuø Boà-Taùt.
AÁy laø ngöôøi ngoaïi-quoác, choïn theo thoùi Trung-Hoa.
Cheâ söï ñôøi phuù-quyù vinh-hoa ; muoán vui thuù thanh-nhaøn daät-laïc.
Nghieäm chöõ kia cho xaùc, chöõ Tieân laø "nhöùt caù sôn nhôn".
135- Suy chöõ noï cho chôn, chöõ Phaät laø "phaát tri nhôn söï".
Ai döõ thì maëc döõ , ai laønh cuõng maëc laønh.
Nhaø höng vong, phuï töû chaúng binh ; nöôùc trò loaïn, quaân thaàn chaúng ñoaùi.
Song chaúng can danh phaïm ngaõi; cuõng khoâng dòch taùnh bieán tình.
Tham Thieân-ñöôøng phaûi giöõ loøng laønh ; sôï Ñòa-nguïc neân chöøa thoùi döõ.
140- Tuy voâ ích cuõng khoâng sanh söï; aáy laø trang trung-trí chi tu.
Coøn nhö tu maø hoaù ngu, haõy coøn nhieàu trang haï chí.
Kìa nhö Haùn Voõ-Ñeá; ñaõ neân ñöùng minh-vöông;
Noï nhö Taàn Thæ-Hoaøng ; raát neân trang hung-baïo.
Tham-lam caàu Ñaïo, laën-loäi taàm Tieân.
145- Moûi söùc ngöôøi, traêm hoï chòu lao-phieàn; hao cuûa nöôùc, muoân daân than ñoà-khoå.
Traêm chöôùc söu-caàu thì coù, maûy loâng öùng-nghieäm voán khoâng.
Ñaát Luaân-Ñaøi phaûi Hôùn chaúng hoái-ngoä traùch cung ; aæ Haøm-Coác thì Taàn cuõng raép-ranh laøm phaûn.
Hôõi nhieàu nhö Haùn, chaúng chi moät Taàn.
Ñôøi naøo tu cho hôn Toáng Ñaïo-Quaân; ñôøi naøo tu cho kòp Löông Voõ-Ñeá.
150- Nhuïc Maïc-Baéc, sao Tieân chaúng ñeán cöùu veà ? Ñoùi Ñaøi-thaønh, sao Phaät khoâng ra trôï naïn?
Tieác cô-ñoà gaày döïng gian-nan : hoaøi söï-nghieäp toå-toâng saùng-taïo.
Chaâu-Sö ñaõ vang-daày teân phaùo, Teà ngöôn coøn giaûng ñaïo hoaøi hoaøi.
Khieát-Ñôn ñaø vaäy-phuû trong ngoaøi, Khaâm Nhöôïc vaãn tu trai maõi-maõi.
Hö thôøi ñaõ phaûi, thaùc chaúng ai thöông.
155- Heã ñaïo laøm ñeá laøm vöông, thì phaûi tu nhaân tu chính ;
Tu quyeàn, tu bính; tu kyû tu cang.
Treân, thì tu Nghieâu, Thuaán, Voõ, Thang; döôùi, thì tu kinh luaân thao-löôïc.
Coù ñaâu ñi baét chöôùc thaày saõi maø tu-trì.
Ñöông ban ngaøy daàu coù pheùp leân trôøi, luaän ñaïo trò chaúng ích chi cho nöôùc.
160- Thaáy ñaâu ñaëng phöôùc, ñeàu nhöõng manh tai.
Neáu cöù theo meâ ñaïo hoaøi-hoaøi, nhö vaäy chaúng laø trang haï-trí ?
Vaõi raèng: Ngôõ laø oâng saõi, chaúng bieát söï tu.
Ai deø gæa ñöùa ngu, môùi hay laø bôïm lòch
Khoân ngoan trong saïch, chöõ nghóa töø hoaø.
165- Haún vaøng noï chöa pha; thieät ngoïc kia coøn aån
Chaúng kieâu, chaúng laän; bieát kính, bieát nhöôøng.
Bieát tieåu-nhôn coû-raùc maø reû-rang, bieát quaân-töû ngoïc-vaøng maø yeâu-chuoäng;
Bieát khinh, bieát troïng; bieát cuûa, bieát ngöôøi.
OÂng coù bieát chuyeän ñôøi, noùi nghe chôi cuõng khaù
| 
| 