Bích caâu kyø ngoä
9.- Noãi nghi hoaëc cuûa Tuù-Uyeân sau khi mî-nhaân bieán ñi (caâu 143- caâu 160)
Ngöôøi coøn côït gioù, ñôïi maây,
Goùt tieân khaùch ñaõ trôû giaày laøm thinh.
Ngoùng theo ñeán
Quaûng-vaên ñình
,
Boùng traêng troâng ñaõ treân caønh löôùt qua.
Möôïn ngöôøi thaêm hoûi gaàn xa,
Hoàng laâu töû caùc
ñaâu maø ñeán ñaây?
Hay laø quaùn nöôùc, laøn maây,
Gioù xuaân thoåi xuoáng choán naøy ñaáy sao?
Daùm xin troû loái cho nao,
Tôùi
non Ngoïc
deã ai naøo veà a!
Ôn loøng nhaém lieãu thaêm hoa,
Bieát ñaâu
saéc saéc vaãn laø khoâng khoâng
.
Thoaét thoâi laån boùng ngaøn thoâng,
Höông traàm coøn thoaûng caùnh hoàng ñaõ khôi.
Xe loan
gioù cuoán löng trôøi,
Tieân veà
ñoäng bích
, tình rôi coõi traàn.
Ngöûa troâng
naêm thöùc maây
vaàn,
Hoàn chöa ñeán choán non thaàn ñaõ meâ.
10.- Tuù-Uyeân trôû veà mang beänh töông tö (caâu 161 - caâu 190)
Laàn traêng ngô ngaån ra veà,
Ñeøn thoâng kheâu caïn,
giaác hoeø
chöa neân.
Noãi naøng canh caùnh naøo queân,
Vaãn coøn quanh quaån ngöôøi tieân kheùo laø?
Böôùm kia vöông laáy saàu hoa,
Ñoaïn töông-tö aáy nghó maø buoàn teânh!
Coù khi gaåy khuùc ñaøn tranh,
Nöôùc non ngao-ngaùn ra tình
hoaøi nhaân
.
Caàu hoaøng
tay töïa neân vaàn,
Töông-Nhö
loøng aáy, Vaên-Quaân loøng naøo.
Coù khi möôïn cheùn röôïu ñaøo,
Tieäc moài chöa caïn, ngoïc dao ñaõ ñaày.
Hôi men chöa nhaáp ñaõ say,
Nhö xoâng muøi nhôù, nhö gaây gioïng tình.
Coù khi ngoài suoát naêm canh,
Moõ quyeân ñieåm nguyeät, chuoâng keành neän söông.
OÛi tai nhöõng tieáng
ñoaïn tröôøng
,
Löûa tình deã nguoäi,
soâng Töông
khoân haøn.
Coù ñeâm ngaém boùng traêng taøn,
Tieáng quyeân hoùt soùm,
traän nhaøn
bay khuya.
Ngoån ngang caõnh noï tình kia,
Noãi rieâng, rieâng bieát, daõi deà vôùi ai
!
Vui xuaân chung caûnh moät trôøi,
Saàu xuaân rieâng naëng moät ngöôøi töông tö.
loøng yeâu tay taû neân thô,
Maûnh tình phong vôùi maûnh tôø ñöa theo.
AÛ Haèng
ví naëng loøng yeâu,
Reõ maây môû loái
tinh-thieàu
cho nao !
Hoûi cho giaùp maët hoa ñaøo,
Vöôøn xuaân chaúng leõ ngaên raøo maõi ru !
11.- Haø-Sinh ñeán thaêm baïn, Tuù-Uyeân keå söï tình (caâu 191 - caâu 218)
Ñoàng song
coù gaõ hoï Haø,
Öôùm tình môùi hoûi laân-la goùt ñaàu.
Côù sao chuoác naõo mua saàu,
Böõa thöôøng ngao-ngaùn nhö maøu nhôù ai?
Baáy nay vaéng veû
thö-trai
,
Voùc söông nghe ñaõ keùm vaøi boán phaân.
Nguoàn côn ngoû vôùi
coá nhaân
,
Hoaï may seõ giuùp ñöôïc phaàn naøo chaêng?
Ñieàu ñaâu thöïc kheùo nhö raèng,
Noùi vaøo hôïp yù, khoân böng loøng ngöôøi.
Song maø tình chaúng rieâng ai,
Beänh töông tö coù traûi muøi môùi hay.
Ngöôøi ngu ñaáng thaùnh xöa nay,
Tình chung chaúng ôû voøng naøy hay sao?
Noùi duø nghe cuõng theá naøo
,
Laëng duø, nghe cuõng nao-nao chaúng ñaønh.
Beänh caên
khoân leõ daáu quanh,
Caàm tay môùi keå ñinh ninh moïi ñieàu.
Noùi bao nhieâu, töôûng baáy nhieâu,
Gheâ cho saéc ngoïc deã xieâu loøng vaøng.
Nhöõng laø tieác phaán say höông,
Neân voø löôùi nheän maø vöông tô taèm.
Saàu döôøng beå, khaéc nhö naêm,
Xöông mai chòu ñöôïc maáy laêm maø gaày!
Nghìn xöa aâu cuõng theá naøy,
Gaùnh saàu san-seû ai ñaày ai vôi?
Laï cho caùi gioáng
höông trôøi
,
Bieát naêm bieát thuôû, bieát ñôøi naøo queân.
12.- Haø-Sinh nhaéc laïi chuyeän Thaùnh-Toâng gaëp tieân (caâu 219 - caâu 244)
Haø nghe noùi heát caên nguyeân,
Nghó xem chuyeän aáy quaû nhieân raèng kyø.
Chaúng thaàn nöõ, cuõng
tieân-phi
,
Duyeân xöa coøn coù chuùt gì hay khoâng.
Laù hoàng
ra moái
chæ hoàng
,
Nöôùc beøo kia cuõng töông phuøng coù phen.
Ngoïc-Lieân nghe coù Hoa-tieân,
Thaùnh-Toâng
thuûa tröôùc qua mieàn aáy chôi.
Laàu chuoâng boãng gaëp moât ngöôøi,
Ngaâm caâu thaàn keä, vònh
baøi quoác aâm
.
Ngöï khen
tuù khaåu caåm taâm
,
Meán rieâng vì saéc, yeâu thaàm vì thô.
Röôùc veà raép gaïn toùc tô,
Goùt tieân boãng thoaét bao giôø coøn ñaâu?
Möôøi laêm naêm noï chöa laâu,
Coøn di tích ñoù laø
laàu voïng tieân
.
Laï tai nghe nhöõng chaúng tin,
Thöû coi cho thaáy nhôõn tieàn maø gheâ.
Nhaän ra trong laù thô ñeà,
Buùt tieân chi ñeå ñieåm meâ loøng phaøm.
Nhöõng laø
eùn baéc nhaïn nam
,
Caùnh hoa maët nöôùc
deã laøm sao ñaây?
Tuy raèng caùch trôû ñoâng taây,
Daãu xa, xa cuõng coù ngaøy gaàn nôi.
Gaùc xuaân caùch maáy daëm khôi,
Nhaân duyeân ñaønh ñeå gioù trôøi thoåi ñöa.
|
|
Chuù thích:
Quaûng-vaên ñình
: nay laø chôï cöûa Nam Haø-noäi
hoàng laâu töû caùc
: laàu hoàng gaùc tía, troû veà phuï-nöõ nhaø phuù-quí.
Non Ngoïc
: bôûi chöõ Ngoïc-sôn. Sôn-haûi kinh: Ngoïc-sôn laø nôi ôû cuûa Taây Vöông Maãu. Coù baûn cheùp :tôùi non Vu deã ai naøo boû qua !
saéc saéc khoâng khoâng
: tieáng nhaø Phaät.Saéc, noùi veà heát thaûy nhöõng caùi coù hình-töôïng hieän roõ ra ngoaøi. Khoâng laø hö khoâng chaúng coù gì caû.
xe loan
:bôûi chöõ loan xa, ñoù laø moât thöù xe coù ñeo chuoâng nhaïc ñeå ñi cho coù nhòp, eâm-aùi ñeàu ñeàu, vì laø xe chôû caùc phi-taàn cuûa nhaø vua. Chöõ xe loan ñaây chæ vaøo xe tieân-nöõ.
doäng-bích
: bôûi chöõ bích ñoäng nôi tieân ôû,
naêm thöùc maây
: bôûi chöõ nguõ saéc vaân.Töø-nguyeân "nguõ saéc töôøng vaân, tieân nhaân sôû ngöï" : naêm thöùc maây ñeïp laø nôi tieân ôû.
giaác hoøe
:bôûi tích Hoøe-an moäng. Thaàn Vu Phaàn say röôïu nguû döôùi goác caây hoøe, naèm moäng thaáy vua nöôùc Hoøe-an vôøi cho laøm quan ôû quaän Nam-kha, khi tænh daäy, thaáy goác caây coù loã saùng vöøa baèng caùi giöôøng, coù con kieán raát to, ñoù laø vua, laïi coù moät loã veà phía nam caønh caây, ñoù laø quaän Nam-kha. Sau ngöôøi ta noùi boùng veà chieâm bao thöôøng goïi giaác hoøe hay giaác Nam-kha cuõng theá.
hoaøi nhaân
:nhôù ngöôøi, do caâu "ta ngaõ hoaøi nhaân" trong Kinh Thi lôøi baø Haäu Phi nhôù Chu Vaên-Vöông.
caàu hoaøng
:khuùc ñaøn caàu hoân (tìm vôï) cuûa Tö-Maõ Töông Nhö.
Töông Nhö:
:töùc Tö Maõ Töông Nhö, moät böïc vaên taøi ñôøi Haùn gaåy ñaøn raát hay, Traùc vaên Quaân laø moät gaùi ñeïp goùa choàng nghe khuùc caàu hoaøng cuûa Töông Nhö phaûi loøng ñi theo.
[Back to the top]
ñoaïn tröôøng
:ñöùt ruoät
soâng Töông
:vua Thuaán maát ôû Thöông-Ngoâ, hai vôï laø Nga Hoaøng, Nöõ Anh cuøng thöông-khoùc thaûm-thieát ôû treân soâng Töông-giang, bôûi ñaáy ngöôøi ta möôïn chöõ soâng Töông ñeå ví vôùi nöôùc maét, cuõng nhö noùi haït chaâu hay haøng chaâu.
traän nhaøn
:bôûi chöõ nhaïn traän, haøng chim nhaïn.
noãi rieâng, rieâng bieát, daõ-deà vôùi ai
:coù baûn cheùp: Noãi loøng ta bieát ñi veà cuøng ai. Coù baûn cheùp...taû ñeà vôùi ai.
AÛ Haèng
:bôûi chöõ Haèng Nga, ngöôøi ñeïp trong cung traêng.
tinh-thieàu
:caùi xe cuûa söù-giaû thoâng tin.
ñoàng song
:cuøng cöûa soå, baïn cuøng hoïc moät thaày.
thö-trai
:phoøng ñoïc saùch.
coá nhaân
:ngöôøi cuõ, baïn cuõ
noùi duø, nghe cuõng theá naøo,
:coù baûn cheùp :noùi ra nghe thaáy theá naøo. Laëng yeân thì cuõng nao-nao chaúng ñaønh.
beänh-caên
:goác beänh.
höông trôøi
:bôûi chöõ thieân-höông.
[Back to the top]
Thaàn-nöõ, tieân phi
:chæ veà baäc phuï-nöõ thaàn tieân.
laù hoàng
:bôûi chöõ hoàng-dieäp, ñaõ chuù-thích ôû treân.
chæ hoàng
:bôûi chöõ xích-thaèng, ñaõ chuù thích ôû treân.
Thaùnh-toâng(1460-1497
:vua thöù boán ñôøi Haäu Leâ, moät oâng vua coù taøi vaên thô, thích ngaâm vònh, raát löu-taâm veà vaên-hoïc nöôùc nhaø.
baøi quoác-aâm
:töông truyeàn Leâ Thaùnh-toâng ngöï chôi chuøa Ngoïc-lieân nghe thaáy moät ni-coâ ngaâm caâu keä raèng;" ÔÛ ñaây meán caûnh meán thaày, tuy vui ñaïo Phaät chöa khuaây loøng traàn". Ngaøi truyeàn ni-coâ laøm thô maø ñaàu baøi laáy ngay caâu aáy. Ni-coâ öùng khaåu ngay. trong baøi thô coù caâu raèng; "Gioù thoâng ñöa keä tan nieàm tuïc, hoàn böôùm mô tieân laãn söï ñôøi ".
tuù khaåu caåm taâm
: (mieäng theâu loøng gaám) noùi vaên-chöông töôi-ñeïp nhö gaám voùc. :
laàu voïng tieân
: töông truyeàn sau khi vònh thô, Leâ Thaùnh-toâng khen laø taøi nöõ, cho ni-coâ ngoài cuøng xe ñem veà cung, ñeán nöûa ñöôøng boãng bieán maát. Ngaøi nhôù tieác maõi, truyeàn döïng laàu troâng-ngoùng. Nay phoá Haøng Boâng Haø-noâi, choã caây ña cöûa quyeàn coøn coù Voïng tieân quaùn, phaûi chaêng di-tích töï baáy giôø ?
EÙn baéc nhaïn nam
: bôûi caâu "coâ nhaïn nam phi hoàng baéc khöù" (nhaïn leû bay veà nam, chim hoàng bay veà baéc). YÙ noùi khoâng dính-daùng gì vôùi nhau.
caùnh hoa maët nöôùc
: bôûi caâu 'laïc hoa löu thuûy löôõi voâ tình ", hoa ruïng nöôùc troâi hai beân khoâng coù tình gì caû.