Cung oaùn ngaâm khuùc
Vl.- Cung-oaùn ngaâm khuùc (caâu 245 - caâu 284)
245- Naøo loái daïo vöôøn hoa naêm ngoaùi,
Ñoùa hoàng ñaøo haùi buoåi coøn xanh
Treân gaùc phöôïng, döôùi laàu oanh,
Goái Du-tieân haõy raønh raønh, song song.
249- Baây giôø ñaõ ra loøng reû-ruùng
Ñeå thaân naøy coû uùng tô maønh,
Ñoâng-quaân sao kheùo baát tình,
Caønh hoa taøn nguyeät böïc mình hoaøi xuaân.
253- Naøo luùc töïa laàu Taàn hoâm noï,
Caønh lieãu maønh beû thuûa ñöông tô
Khi tröôùng ngoïc, luùc reøm ngaø,
Maûnh xuaân-y haõy sôø sôø daáu phong.
257- Baây giôø ñaõ ra loøng ruoàng-raãy,
Ñeå thaân naøy nöôùc chaûy hoa troâi !
Hoùa coâng sao kheùo treâu ngöôøi ?
Boùng ñeøn taø nguyeät nhöû muøi kyù-sinh.
261- Caûnh hoa laïc nguyeät minh döôøng aáy,
Löûa hoaøng-hoân nhö chaùy taám son
Hoaøng-hoân thoâi laïi hoân-hoaøng,
Nguyeät-hoa thoâi laïi theâm buoàn nguyeät-hoa !
265- Buoàn vì noãi nguyeät taø ai troïng ?
Buoàn vì ñieàu hoa ruïng ai nhìn ?
Tình buoàn caûnh laïi voâ duyeân,
Tình trong caûnh aáy, caûnh beân tình naøy.
269- Khi traän gioù lung-lay caønh bích,
Nghe rì-raøo tieáng maùch ngoaøi xa,
Mô-hoà nghó tieáng xe ra,
Ñoát phong höông-haû maø hô aùo taøn.
273- Ai ngôø tieáng deá ran ri-ræ,
Gioïng bi thu goïi keû coâ phoøng
Vaéng tanh naøo thaáy vaân-moàng
Hôi theâ-löông laïnh ngaét song phi-huyønh
277- Khi boùng thoû cheânh-veânh tröôùc noùc,
Nghe vang löøng tieáng giuïc beân tai
Deø chöøng nghó tieáng tieåu ñoøi,
Nghieâng bình phaán moác, maø gioài maù nheo.
281- Ai ngôø tieáng quyeân keâu ra raû
Ñieäu thöông xuaân khoùc aû söông-khueâ
Laïnh-luøng naøo thaáy uû-eâ,
Khí bi-thöông söïc nöùc, heø laïc hoa.
Vll-- Cung-oaùn ngaâm khuùc (caâu 285 - caâu323)
285- Tieáng thuùy-ñieän cöôøi giaø ra gaét
Muøi quyeàn-moân thaém raát neân phai !
Nghó neân tieáng cöûa quyeàn oâi
Thì thong-thaû vaäy, cuõng thoâi moät ñôøi !
289- Ví sôùm bieát loøng trôøi ñeo-ñaúng,
Daãu thueâ tieàn cuõng chaúng buoàn teânh !
Nghó mình laïi ngaùn cho mình,
Caùi hoa ñaõ troùt gieo caønh bieát sao ?
293- Mieáng cao-löông phong-löu nhöng lôïm
Muøi hoaéc-leâ thanh-ñaïm maø ngon.
Cuøng nhau moät giaác hoaønh-moân
Lau-nhau ríu-rít coø con cuõng tình.
297- Mình coù bieát phaän mình ra theá,
Giaûi-kieát ñieàu oeù-oïe laøm chi
Thaø raèng cuïc kòch nhaø queâ,
Daãu loøng nuõng-nòu nguyeät kia hoa naøy !
301- Chieàu tòch-mòch ñaõ gaày boùng thoû
Veû tieâu tao laïi voõ hoa ñeøn
Muoán ñem ca-tieáu giaûi phieàn,
Cöôøi neân tieáng khoùc, haùt neân gioïng saàu.
305- Ngoïn taâm-hoûa ñoát raàu neùt lieãu
Gioït hoàng-baêng thaám raùo laøn son
Dô buoàn ñeán thuù coûn con,
Traø chuyeân nöôùc nhaát, höông doàn khoùi ñoâi.
309- Trong gang taác maët trôøi xa maáy !
Phaän haåm-hiu nhöôøng aáy vì ñaâu ?
Sinh-ly ñoøi raát thôøi Ngaâu
Moät naêm coøn thaáy maët nhau moät laàn.
313- Huoáng chi cuõng laïm phaàn son phaán,
Luoáng naêm-naêm chöïc phaän buoàng khoâng!
Kheùo voâ duyeân vôùi cöûu-truøng !
Thaém naøo nhuoäm laïi tô-hoàng cho töôi ?
317- Vöôøn Thöôïng-uyeån hoa cöôøi vôùi naéng,
Loái ñi veà ai chaúng chieàu ong ?
Doaønh Nhaâm moät giaûi noâng-noâng,
Boùng döông beân aáy, ñöùng troâng beân naøy.
321- Tình raàu-ró khoân khuaây nhó-muïc
Choán phoøng khoâng nhö giuïc maây-möa
Giaác chieâm-bao nhöõng ñeâm xöa,
Gioït möa cöûu-haïn coøn mô ñeán raøy.
325- Treân chín beä coù hay chaêng nheõ ?
Khaùch quaàn-thoa maø ñeå laïnh-luøng !
Thuø nhau chi, hôõi ñoâng-phong ?
Goùc vöôøn daõi naéng caàm boâng hoa ñaøo.
Vlll--Cung-oaùn ngaâm khuùc (caâu 329 - caâu 356)
329- Tay Taïo-hoùa côù sao maø ñoäc,
Buoäc ngöôøi vaøo Kim-oác maø chôi.
Choáng tay ngoài ngaãm söï ñôøi,
Muoán keâu moät tieáng cho daøi, keûo caêm !
333- Nôi laïnh-leõo, nôi xem gaàn-gaën,
Haù phai son nhaït phaán ru maø !
Treâu ngöôi chi baáy traêng giaø ?
Sao cho chæ thaém maø ra tô maønh ?
337- Loøng ngaùn-ngaåm buoàn-teânh moïi noãi,
Khuùc saàu-traøng boái roái döôøng tô,
Ngoïn ñeøn phoøng ñoäng ñeâm xöa
Choøm hoa tònh-ñeá trô-trô chöa taøn
341- Maø löôïng thaùnh ña-ñoan kíp maáy,
Boãng ra loøng ruùn-raåy vì ñaâu ?
Boõ-giaø toû noãi xöa sau,
Chaúng ñem noãi aáy maø taâu ngöï cuøng ?
345- Ñem phong-vuõ laïnh-luøng coù moät,
Gioït ba-tieâu thaùnh-thoùt caàm canh,
Beân töôøng thaáp-thoaùng boùng huyønh,
Vaùch söông nghi- nguùt, ñeøn xanh lôø-môø.
349- Maét chöa nhaép, ñoàng-hoà ñaõ caïn,
Caûnh tieâu ñieàu ngao-ngaùn döôøng bao !
Buoàn naøy môùi goïi buoàn sao ?
Moät ñeâm nhôù caûnh bieát bao nhieâu tình !
353- Boùng caâu thoaùng beân maønh maáy noãi,
Nhöõng höông saàu phaán tuûi sao xong !
Phoøng khi ñoäng ñeán cöûu-truøng
Giöõ sao cho ñöôïc maù hoàng nhö xöa.
= HET=
| 
Chuù thích:
Du-tieân: laø nôi coõi tieân. Goái du-tieân bôûi chöõ Du-tieân-chaåm. Saùch Khai-thieân di-söï cheùp vieäc trong nieân-hieäu Khai-thieân ñôøi Ñöôøng raèng :" Nöôùc Qui-tö coù daâng vua moät caùi goái, saéc nhö ngoïc Maõ naõo, khi goái nguû thì chieâm-bao chôi khaép caùc mieàn tieân, coõi tieân ". Vua Minh-hoaøng ñaët teân laø Du-tieân-chaåm.
Ñoâng-quaân: nghóa boùng laø vua.
hoaøi xuaân: laø nhôù xuaân.
laàu Taàn: laø nôi phong löu dö- daû.
xuaân-y: laø aùo ñeïp, hoaëc aùo chaàu trieàu cuûa caùc quan vaø caùc phi, taàn trong cung-caám.
Thô Ñoã Phuû: Trieàu hoài nhaät nhaät ñieåm xuaân-y : moãi ngaøy ñi chaàu veà ñem aùo chaàu ñi theá ( ñeå mua röôïu)
nöôùc chaûy hoa troâi: bôûi caâu Ñöôøng thi : "thuûy löu hoa taï löôõng voâ tình" : nöôùc troâi hoa ruïng thaûy voâ tình.
hoa laïc nguyeät minh: Hoa ruïng traêng môø toái.
hoaøng-hoân: buoåi gaàn toái- chaïng vaïng. Saùch Hoaøi-nam-töû noùi : Maët trôøi laën ñeán nôi Ngu-uyeân laø hoaøng hoân, ñeán nôi Moâng coác laø ñònh-hoân.
caønh bích: Caønh caây ngoâ-ñoàng. Chim phuïng-hoaøng thöôøng ñaäu, ví vua. Thô Ñoã Phuû : Bích ngoâ theâ laõo phuïng-hoaøng chi : Caønh Ngoâ-bích laø caønh chim phuïng ñaäu ñaõ giaø roài.
bi thu: laø söï thöông phong vaät muøa thu coù veû tieâu-ñieàu ôû non soâng caây coû, keõ vaên só thi-oâng thöôøng caûm khaùi yeâu meán. Thô Ñoã Phuû : Vaïn lyù bi thu thöôøng taùch khaùch : Thöông muøa thu thöôøng laøm khaùch xa muoâm daëm.
[Back to the top]
coâ phoøng: phoøng leû loi moät mình.
vaân-moàng: laø tin töùc ngoùng troâng, taêm-hôi tin-töùc.
theâ-löông: laïnh-leõo.
phi-huyønh: con ñom-ñoùm bay.
boùng thoû: bôûi chöõ thoá-aûnh. Theo lôøi tuïc truyeàn : trong maët traêng coù con thoû, con coùc. Vaäy boùng thoû laø boùng traêng. Thieàm-aûnh boùng con coùc- Ngaân thieàm, ñeàu moät nghóa.
tieåu ñoøi: tieåu haàu, laø ñöùa tôù gaùi nhoû.
quyeân: laø chim ñoã quyeân. Ñoã-quyeân hay laø Ñoã vuõ laø con chim gioáng chim oø-ho, tu-huù, thöôøng keâu suoát ñeâm ngaøy. Saùch Hoa-Döông quoác-chí cheùp : Vua Ñoã Vuõ nöôùc Thuïc maát nöôùc cheát hoùa chim Ñoã-quyeân.
Thô baø huyeän Thanh-quan qua ñeøo Ngang " nhôù nöôùc ñau loøng con quoác-quoác.
thöông xuaân: moät khuùc haùt töï than-van ñôøi ngöôøi chaäm-treã söï hanh-thoâng. Chuyeän Phaïm Thaän ôû Nam-söû cheùp : OÂng aáy môùi 29 tuoåi maø toùc baïc phô, chaúng gaëp thôøi vaän, beøn ñaët khuùc "Thöông xuaân" töï than mình.
söông-khueâ: laø nôi phoøng ñaøn-baø goùa choàng ôû.
thuùy-ñieän: laø nôi ñeàn cung-phi ôû thöôøng maøu tuùy (xanh pha luïc) nhö tuùy-laâu, laàu tuùy. Tuyù-dòch nôi vieän tuyù.- Tuyù-hoa caùi kieäu vua ñi v.v...Tuùy-dòch nôi vieän tuùy- tuùy-hoa caùi kieäu vua ñi v. v.. [Back to the top]
quyeàn-moân: nôi cöûa quyeàn, töùc nôi nhaø vua quan coù oai-quyeàn thì goïi laø cöûa quyeàn.
cöûa quyeàn oâi: nôi cöûa quyeàn nguoäi laïnh haåm hiu, khoâng coù veû naùo nhieät.
gieo caønh: laø rôi-ruïng ra khoûi caønh, hoa gieo caønh laø hoa ruïng. Hoa ruïng coù chöõ Phieân-huû hoa, hoa rôi vaøo raûnh buøn nhô. Nam-Söû cheùp chuyeän Phaïm Thaän noùi vôùi Caûnh-laêng-vöông raèng : "Ngöôøi sinh ôû ñôøi nhö caùi hoa, khi sinh ra, cuøng sinh roài cuøng nôû, khi ruïng thì coù caùi hoa may-maén bay vaøo nôi chieáu-neäm, laàu-ñaøi, töùc nhö vöông ( Caûnh-laêng-vöông), coù hoa ruûi rôi bay vaøo raõnh buøn-nhô nhö toâi ñaây vaäy. YÙ noùi ngöôøi coù may ruûi khaùc nhau. Ñaây duøng hoa gieo caønh bôûi nghóa chöõ Phieân-huû aáy.
cao-löông: laø vò aên ngon laønh. Cao laø môõ, löông laø gaïo thöù ngon. Phong-löu laø sang troïng ñuû sung-söôùng.
hoaéc-leâ: laø thöù rau deàn, rau nhieáp, aên ngon, coù theå ñôõ ñoùi, vò aên cuûa nhaø ngheøo.
hoaønh-moân: gaùc ngang caây goã, caây tre laøm cöûa ngoõ taàm thöôøng baèng leõ goã, ñoaïn tre cuõng khaù ôû yeân. YÙ noùi ngöôøi ôû aån.
coø con: bôûi chöõ aâu-loä, laø loaøi chim coø, chim le-le ôû. Saùch Lieät-Töû coù chöõ AÂu-loä vong cô : chim aâu chim loä queân caû then maùy. YÙ noùi loaøi chim aáy töï do khoâng quan-heä vôùi vieäc ñôøi, vaø coù chöõ aâu-manh laøm baïn trao lôøi heïn-öôùc vôùi chim aâu. Ñaây duøng Coø con bôûi nghóa aáy. Ngoaøi Baéc cuõng noùi coø con laø nhöõng söï ñoaøn-tuï nhoû cuûa ngöôøi maø coù veû vui-vaày. Nhö chôi coø con laø chôi moät nhoùm ngöôøi ít maø vui.
oeù-oïe: laø nhöõng gioïng haùt boäi dôû, nghe buoàn ( giaûi-kieát ñieàu oeù-oïe laøm chi) nghóa laø khoâng côûi ra mang vaøo nhöõng loát vai tuoàng voâ ích dôû-dang treân saân-khaáu. YÙ noùi laøm cung-phi khoâng xöùng loøng theâm voâ ích.
boùng thoû: boùng traêng.
tieâu tao: laø xô-xaùc ñau-thöông (voõ) keát baïn vôùi moät veû leû-loi cheách-maùc. [Back to the top]
taâm-hoûa: laø löûa loøng, noãi uaát haän nhö ngoïn löûa ñoát loøng.
neùt lieãu: laø neùt ñoâi maøy veõ nhö hình laù lieãu-yeáu.
hoàng-baêng thaám raùo: Hoàng baêng gía ñoû, laø nöôùc maét ñoû. Ñieån cung-phi laø Tieát linh Vaân ñôøi vua Nguïy vaên Ñeá coù dung maïo tuyeät vôøi, oâng Thaùi-thuù quaän Thöôøng-sôn laø Coác Taäp mua haèng nghìn laïng vaøng daâng vua Nguïy vaên Ñeá. Khi naøng töø-bieät cha meï, khoùc nhö möa, laáy bình ngoïc höùng, sau hoùa ra khoái baêng ñoû (hoàng baêng).
laøn son: laø caùi veû maù hoàng.
Traø chuyeân nöôùc nhaát, höông doàn khoùi ñoâi: Traø laø traø uoáng, chuyeân nöôùc nhaát laø pha laàn ñaàu ñaõ thoâi uoáng. YÙ noùi khoâng coù ai cuøng uoáng neân mau chaùn. Loâ Ñoàng ñôøi Ñöôøng coù baøi Traø-ca...
Nhaát traûn haàu vaån nhuaän,
nhò traû phaù coâ-muoän.
Tam traûn... Uoáng moät cheùn thì coå vaø hoïng thaám vaø nhuaàn, uoáng hai cheùn thì söï buoàn quaïnh-queõ phaù tan. Cheùn thöù ba...
Ñaây vì khoâng phaù noãi buoàn coâ-quaïnh ñöôïc neân cheùn thöù hai khoâng uoáng ( Cheø chuyeân nöôùc nhaát ).
Höông doàn khoùi ñoâi. Höông, ngaøy xöa duøng caùc thöù höông nhö: Traàm höông- Baøi-höông - Toác-höông - Keâ coát traàm höông - Baïch-ñaøn nhuû höông v.v... goïi laø baùch hoa höông taùn nhoû hoaø vôùi nöôùc mía caát trong vòm saønh, muùc töøng muoãng baïc nhoû ñoát treân caùi giaù ñoàng trong loø, treân vieân than haàm, loø baèng ñoàng, naép loø chaïm hình con ngheâ, goïi laø Kim ngheâ hoaëc trong loø baèng ñoàng ñen, chaïm hình con vòt naèm khaûm caùi kim khí ñeïp, goïi laø Böûu-aùp. Caùc nhaø sang quí thöôøng ñoát trong ngaøy laïnh ôû trong phoøng nguû, phoøng khaùch, Höông ñem ñoát doàn maõi ñeå mong röôùc vua, ngôõ vua ñeán cöù ñoát doàn nhieàu laàn; nhöng vua vaãn khoâng ñeán (höông doàn khoùi ñoâi).
gang taác: nghóa gaàn vua.
Ngaâu: töùc Khieân Ngöu. Sao Ngöu sao Nöõ, Chöùc Nöõ moãi naêm chæ gaëp nhau moät laàn.
Vöôøn Thöôïng-uyeån: laø vöôøn hoa cuûa vua. Thöôïng-laâm cuõng ñoàng nghóa.
Doaønh Nhaâm: Doaønh bôûi chöõ doanh laø moät vuøng nöôùc. Nhaâm laø teân thaàn nöôùc. Thô Haøn Duõ coù caâu :
Nöõ Ñinh phu Nhaâm truyeàn theá hoân:
nghóa laø Nöõ Ñinh laø vôï Nhaâm ñôøi töông-truyeàn laø vôï choàng.
Lôøi chuù-thích cuûa Ñoâng-Sôn Tieåu Lieân raèng, con trai vua Huyeàn-minh laø Nhaâm phu An, con gaùi hoï chuùc Dung laø Ñinh Döông ñeàu laø thaàn ôû döôùi nöôùc. Huyeàn-minh chi töû vieát Nhaâm phu An, Chuùc Dung chi nöõ vieát Ñinh Döông.
Thô Toâ Thöùc ( Ñoâng Pha ) : Nhaâm coâng phi khoâng Ñònh Nöõ taøng : Nhaâm-coâng bay treân khoâng Ñinh Nöõ daáu mình. Thô aáy vònh caùi suoái bay ( caùi thaùc). Chuù nghæa : Nhaâm-coâng laø teân thaàn ôû döôùi nöôùc caïn vaø im (chöõ Nhaâm hoaëc coù laàm chöõ giaâm laø im)
maây-möa: laø goái chaên chung chaï. [Back to the top]
cöûu-haïn: laø naéng haïn laâu ngaøy Gioït möa cöûu haïn laø trôøi möa khi ñaõ naéng haïn laâu roài môùi ñöôïc. YÙ noùi söï yeâu ñöông cuûa vua ñaõ ban cho töø laâu roài nay coøn nhôù, coøn mong.
chín beä: laø nôi vua ôû, ngoài nôi chín taàng beä cao, beä laø caùi theàm.
Caùc quan goïi laø Beä-haï döôùi beä - yù toân-kính noùi nôi döôùi beä, khoâng daùm noùi taän nôi vua. Ngöôøi nhoû goïi ngöôøi lôùn thì goïi laø Caùc haï, tuùc haï: döôùi gaùc laàu, döôùi chaân, yù toân kính cao xa.
quaàn-thoa: quaàn laø caùi quaàn, laø moät taám haøng hoaëc gaám quaøng döôùi haï theå con gaùi ñaøn baø nhö caùi vaùy. Coù saùu taám keát laïi thaønh caùi quaàn, khoâng phaûi quaàn nhö cuûa ta. Thoa laø caùi traâm giaét toùc coù hai ngaønh baèng vaøng. Phuïc söùc cuû phuï-nöõ.
ñoâng-phong: chæ muøa xuaân, coù goïi Ñoâng phu cuõng nhö Ñoâng-quaân.
hoa ñaøo: Ví ngöôøi con gaùi coù nhan saéc nhö hoa ñaøo. Thô Thoâi Hoä ñôøi Ñöôøng nhaân ngaøy leã Thanh minh ñi thaêm moä, gheù vaøo xin cheùn nöôùc traø cuûa ngöôøi gaùi ñöông ñöùng döôùi cöûa ngoõ beân caây ñaøo. Ngöôøi gaùi môøi cheùn traø vaø coù yù nhìn Thoâi Hoä baèng moät veû höõu tình. Naêm sau ñi leã Thanh minh laïi gheù thì khoâng thaáy ngöôøi aáy. Hoä beøn ñeà moät baøi thô :
Khöù nieân kim nhaät thöû moân trung
Nghaân dieän ñaøo hoa töông aùnh hoàng
Nhaân dieän chæ kim haø xöù khöù
Ñaøo hoa y cöïu tieáu ñoâng phong.
Dòch :
Cöûa naøy naêm ngoaùi thaáy beân trong,
Veû thaém ñaøo töôi yeán maù hoàng
Nay chaúng thaáy ngöôøi ñaâu ñoù taù ?
Hoa ñaøo coøn côït gioù ñoâng.
Qua naêm thöù ba, Hoä ñi Thanh minh laïi gheù laàn nöõa nghe, cöûa ñoùng trong nhaø coù tieáng khoùc. Hoûi thaêm môùi ñöôïc bieát raèng ngöôøi con gaùi aáy ñaõ vì baøi thô cuûa Hoä ñeà, maø ñau töông-tö, nay môùi cheát vaø chöa lieäm. Hoä xin vaøo thaêm, ñeán beân töû-thi goïi to leân raèng : "Coù Thoâi Hoä ñeán ñaây". Ngöôøi cheát tænh daäy. Chuyeän cheùp ôû Leä-tình taäp.
Taïo-hoùa: laø oâng trôøi
Kim-oác: nhaø vaøng : laø moät nhan-saéc tuyeät vôøi, bôûi ñieån Haùn Voõ-ñeá khi coøn laøm thaí-töû, ñang nhoû, baø tröôûng coâng-chuùa muoán gaû con laø A Kieàu cho ñeá, beøn chæ A Kieàu maø hoûi ñeá raèng coù muoán A Kieàu laøm vôï chaêng ? Vaø hoûi Kieàu coù ñeïp chaêng ? Ñeá ñaùp raèng neáu ñöôïc A Kieàu seõ ñuùc caùi nhaø baèng vaøng cho ôû.
Nay duøng ñieån nhaø vaøng ví saéc ñeïp tuyeät theá. Hoaëc nhöõ baø Phi Haäu coù saéc ñeïp.
traêng giaø: bôûi chöõ nguyeät laõo
tô maønh: laø sôïi daây raát nhoû, deã ñöùt khoâng beànv.v...
phoøng ñoäng: töùc ñoäng phoøng, nôi buoàng kín duøng baøy leã hôïp-caån khi vôï choàng môùi cöôùi veà. [Back to the top]
Choøm hoa tònh-ñeá: tònh laø ñoâi, ñeá laø caùi ñeá hoa, hai hoa cuøng nôû treân moät ñeá, nhö sen moät coïng nôû hai hoa, hoa cuùc, hoa laøi moät coïng nôû hoa sinh ñoâi laø ñieàm laønh cuûa söï vôï choàng ñoâi löùa.
Hai ngoïn ñeøn thaép cuùng khi ñaàu leã thaønh hoân, goïi laø hoa-chuùc (ñuoác hoa) ví nhö ñoâi hoa tinh-ñeá ( choøm hoa tònh-ñeá, moät choøm nôû hai hoa).
Thô naøng Tieåu Thanh ñôøi Thanh coù caâu :
Nguyeän töông nhaát trích döông chi thuûy,
hoùa taùc nhaân-gian tònh ñeá lieân :
Nguyeàn xin Phaät Quan-aâm cho moät gioït nöôùc nhieäm maøu ôû caønh döông lieãu ñeå hoùa thaân naøng thaønh ñoâi hoa sen Tònh-Ñeá ôû choán nhaân gian.
Tieåu-thanh laø moät taøi nöõ bò laøm vôï leõ, bò vôï caû ghen giam cheát khi 18 tuoåi. Caâu thô naøy laø khi naøng leã Phaät Quan-aâm xin hoùa kieáp laøm sen tònh-ñeá, yù noùi laøm moät vôï moät choàng.
Boõ: laø nhöõng hoaïn-quan thaùi-giaùm chaàu-haàu vua. Ñôøi xöa nhöõng ñaøn-oâng laïi-caùi choïn vaøo chaàu haàu nôi cung-caám goïi laø hoaïn quan, laø Phuï, Töï vaø Thaùi-giaùm. Nöôùc ta goïi laø Boõ laø oâng Giaùm.
ngöï: laø söï thoáng-trò thieân-haï cuûa nhaø vua nhö Ngöï-quoác, nhöõng haønh-ñoäng cuûa vua ñeàu goïi laø Ngöï..Caùc quan goïi vua laø ngaøi ngöï.
ñoàng-hoà: laø moät khí-duïng ngaøy xöa duøng ñeå ño thì gìôø tuy kieåu laøm khaùc nhau, nhöng chaúng ngoaïi moät caùi baàu ñöïng nöôùc döôùi ñaùy xoi loã nhoû cho nöôùc chaûy, trong baàu ñeå ño thì giôø theo gioït nöôùc chaûy caïn laàn ñeán moãi daáu gaïch laøm moät giôø- beân baàu coù caùi giaù caém theû, ñeå heát moät giôø ghi moät theû. Cuõng goïi laø Laäu-hoà. Ñoàng-long hoaëc Daï-laäu.
Boùng caâu: laø boùng con ngöïa con, hoaëc ngöïa nhoû maø maïnh- nghóa boùng laø boùng naéng. Bôûi ñieån vua Toáng Thaùi-toå noùi : nhaân sinh nhaát nhö baïch caâu quaù khích : Ngöôøi sinh trong moät ñôøi nhö boùng ngöïa traéng qua cöûa soå.
cöûu-truøng: laø vua, laø chín taàng
maù hoàng nhö xöa: nghóa boùng laø nhöõng baø Phi, Haäu ñôøi tröôùc coù ñöùc haïnh toát giuùp vua trò nöôùc nhö baø Thaùi Tyû, AÁp Khöông ngaøy xöa ñôøi nhaø Chu ñaõ giuùp vua trò nöôùc coù tieáng gioûi.