Lôøi môû ñaàu

Ñaët quyeån saùch, vaét tay naèm nghó,
Heã laøm ngöôøi daïy kyõ thì neân,
Phaán son cuõng phaûi buùt nghieân,
Cuõng nhaân-taâm aáy haù thieân lyù naøo

Baøi thöù 1
Daïy vôï con

Nhaân thong thaû löïa vaàn quoác ngöõ,
Laøm baøi ca daïy vôï nhuû con :
Lôøi aên neát ôû cho khoân,
Chôù neân ña quaù, ña ngoân chuùt naøo !
AÊn-maëc chôù myõ-mieàu chaûi-chuoát,
Hình-dung ñöøng ve vuoát ngaém troâng,
Moät vöøa hai phaûi thì xong,
Gioït daøi gioït ngaén cuõng khoâng ra gì
Khi ñöùng ngoài chöù heà lô-laúng,
Tieáng nhuïc-nhaèn nöõa naëng ñeán mình,
Haït möa chuùt phaän leânh ñeânh,
Taám son taïc laáy chöõ trinh laøm ñaàu.
Kìa maáy keû laøu-laøu tieát ngoïc,
Ñem saét ñanh nguyeän luùc löûa chaâm.
Con hieàn cha meï an taâm,
Moät nhaø khen ngôïi, nghìn naêm bia truyeàn.
Noï nhöõng keû nöôùc nguyeàn non heïn,
Thaáy muøi hoa böôùm ngheån, ong chaøo,
Mieäng ñôøi deâ-dieáu bieát bao,
Ñoâng ra quoác-phaùp, nhuïc vaøo gia-thanh
Ñem ngöôøi tröôùc laáy mình ngaém laïi,
Khoân ba naêm ñöøng daïi moät giôø,
Ñua chi cheùn röôïu caâu thô,
Thuoác laøo ngoït nhaït, nöôùc côø thaáp cao.
Ñaùm doài-moû ra vaøo saên soùc,
Laïi baøi phu, tam cuùc, ñaùnh ñinh,
Ñoá möôøi, chaün leû, ñoá kinh,
Toå-toâm, kieäu chaén, saùm quanh töù chieàu.
Ñi ñöùng ñaén, chôù ñieàu vuøng vaãy,
Khi toái-taêm ñeøn phaûi phaân-minh,
Hoaëc khi hoäi haùt linh-ñình,
Ñöôïc lôøi daïy ñeán thì mình haõy ra,
Ra phaûi coù meï giaø em nhoû,
Ñöøng ñaùnh ñaøn, ñaùnh luõ khoâng hay.
Noùi ñöøng chau maët, chau maøy,
Nghe ra ngaäm ñaéng nuoát cay hay naøo !
Cuûa taèn-tieän, chaét chiu haøn gaén,
Khaùch buoân taøu chöa haún nôi ñaây !
Cuõng ñöøng vaét nöôùc coå chaøy,
Tieáp taân teá leã laø ngaøy neân hoang.
AÊn-ôû chôù loøng mang khoaûnh-khaéc,
Mua-baùn ñöøng ñieâu-traùc ñong-ñöa.
Mua ñöøng raùo-rieát quaù löøa,
Baùn ñöøng bo-xieát, ích ta haïi ngöôøi.
Chôù taét-maét cuûa ngöôøi keùm coûi,
Ñöøng ñaûo-ñieân coù noùi laøm khoâng.
Giaøu-sang cuõng chôù khoe ngoâng,
Mieãn mình aám phaän chôù loøng khinh ai.
Khoù-khaên chôù vaät-naøi oaùn-hoái,
Heát bó roài tôùi buoåi thaùi-lai
Caàm caân, taïo-hoùa ñoåi dôøi,
Giaøu ba hoï, khoù ba ñôøi maáy ai ?
Ñöøng hoïc caùch tham lôøi ñaët laõi,
Lôïi keû cho thì haïi keû vay,
Deã-daøng nôï phaûi lay-nhay,
Ñeán ñaàu ñuõa quaù, e cay-ñaéng nhieàu.
Hoaëc lôõ thieáu phaûi ñieàu lónh taïm,
Duø ít nhieàu lieäu sôùm tính xong,
Chaúng neân meâ-maån hôi ñoàng,
Qua laàn cho khoûi thì loøng môùi nguoâi.
Thoùi maùch leûo, ngoài roài boû heát,
Heã ñieàu gì noùi ít môùi hay,
Laân-la giaét rôï, giaét raây,
Ñaõ hö coâng vieäc, laïi daøy tieáng taêm.
Vieäc chôï buùa chaêm-chaêm chuùi-chuùi,
Buoåi baùn xong lieäu voäi ra veà,
Cöûa nhaø traêm vieäc sôùm khuya,
Thu-va thu veùn moïi beà môùi xong.
Phoøng nhöõng keû coù loøng gian vaët,
Nhôõ xaûy ra moät maát möôøi ngôø,
Tieác thaàm ñöùng ngaån, ngoài ngô,
Ñau buoàn thoâi laïi ñoå cho taïi trôøi.
Töø choán ôû,nôi ngoài thay thaûy,
Raùc ngaäp ñöôøng nhìn vaäy chan-chan,
Ai vaøo raùc ngaäp öôùc chaân,
Baùt maâm tôi taû chieáu-chaên ñaày giöôøng,
Tuy khoù raùch, giöõ-gìn thôm saïch,
Coù hay gì chieáu leäch buïi nhô,
Ñoà aên thöùc naáu cho vöøa,
Thöôøng thöôøng giöõ laáy muoái döa ngon laønh.
Ngheà baùnh traùi chieàu thanh veû lòch,
Cuõng hoïc daàn thoùi-caùch ngöôøi ta,
Vaù may giöõ neáp ñaøn baø,
Muõi kim nhoû-nhaët môùi laø nöõ coâng.
Thuûa taïi gia phaûi toøng phuï giaùo
Khi laáy choàng giöõ ñaïo chính chuyeân
Laïi laø hieáu vôùi toå tieân,
Nhöõng ngaøy gioã teát khoâng neân vaéng nhaø.
Ñoà cuùng-caáp höông traø tinh-khieát,
Theo leã nghi kheùp neùp, khoan-thai,
AÊn nhieàu aên ít cho roài,
Nhôù ñieàu gheû laïnh leã thoâi laïi veà.

Vôùi cha meï:

Duø noäi, ngoaïi hai beà cuõng vaäy,
Ñöøng traønh-hanh beân aáy, beân naøy,
Cuø-lao ñoäi ñöùc cao daøy
Phaûi lo hieáu kính ñeâm ngaøy khaêng khaêng.
Bôûi thöông ñeán môùi naêng maéng-quôû,
Muoán cho ta saùng-suûa hôn ngöôøi,
AÂn-caàn keõ toùc, chaân tô,
Taám loøng cheùp ñeå maáy lôøi taïc ghi.
Ñöøng naëng nheï, tieáng chì tieáng baác,
Ñöøng vuøng-vaèng maët vöïc, maët löng,
Coù thì sôùm tieán tröa daâng,
Côm ngon canh ngoït cho baèng chò em.
Duø chaúng coù thì yeân moät phaän,
Ngöôøi treân ta haù giaän ta sao !
Hoaëc khi laàm-loãi ñieàu naøo,
Ñaùnh ñaèng cöûa tröôùc, chaïy vaøo cöûa sau.
Khi aám-laïnh ta haàu coi-soùc,
Xem chaùo-côm, thang-thuoác moïi beà,
Ra vaøo thaêm hoûi töøng khi,
Ngöôøi ñaø voâ söï, ta thì an taâm.
Vieäc baùo hieáu phaûi chaêm chöõ hieáu,
Kieäm hay phong cuõng lieäu tuyø ngôi.
Ñöøng ñieàu tranh-caïnh chia bai,
Xaáu trong laøng nöôùc, ñeå cöôøi mai sau.

Vôùi choàng:

Ñaïo vôï choàng tình saâu nghóa aùi,
Laïi chaúng neân maët taùi, maøy taêm,
Chuyeän ñaâu boû ñaáy cho eâm
Ñöøng ñem beân aáy veà gieøm beân ta.
Saùch coù chöõ "nhaäp gia vaán huùy",
Khi noùi naêng phaûi kyõ kieâng-khem,
Dòu-daøng tieáng thuaän lôøi meàm,
Cöù lôøi choàng daïy môùi yeân cöûa nhaø.
Chôù neân caäy mình ta taøi saéc,
Choàng noùi ra nhieác moùc cheâ-khen.
Noùi caøn nhö ôû baäc treân,
Thöôøng khi ñoäng ñeán toå-tieân quaù lôøi.
Côn giaän ñeán, söï ñôøi ngang ngöûa,
Dôû-doùi ra naùt cöûa tan nhaø,
Chöõ "tuøy" laø phaän ñaøn baø,
Nhu-mì ñeå daï, chua ngoa gaùc ngoaøi.
Duø loãi phaän gaëp ngöôøi töûu-saéc
Hay gaëp ngöôøi côø baïc löu-lieân,
Nhoû to tieáng dòu lôøi eâm
Daàn-daø uoán maõi may meàm ñöôïc chaêng !
Phaûi choàng ngöôïc, caén raêng chòu khoå,
Chôù nghieâng ñaàu, ngaûnh coå thieät thaân,
Duyeân may gaëp ñöôïc vaên nhaân,
Thuoäc caâu "töông kính nhö taân " laøm loøng.
Nghieäp ñeøn saùch khuyeân choàng saäp-saõ,
Tieáng keâ-minh gioùng-giaû ñeâm ngaøy,
Khuyeân choàng nhôù ñeán ñaïo thaày,
Vaät daâng lôùn nhoû goïi nay leã thöôøng.

Vôùi vôï leõ:

In laáy chöõ tao-khang chi nghò,
Ñöøng mang caâu ñoá-kî chi thöôøng.
Daây bìm cho töïa caønh vaøng,
Tröôùc chaøng ñeïp maët, sau naøng ñôõ tay.
Caâu "ñöôøng caùi " xöa nay cuõng vaäy,
Trai laøm neân laáy baûy laáy ba,
Laáy veà haàu-haï nhaø ta,
Theâm hoøe, naåy queá coù laø con ai ?
Cuõng da thòt cuõng tai maét theá,
Keùm ta neân phaän eá hoa oâi,
Nghó tình aên caïnh naèm ngoaøi,
AÁm-no neân xoùt laáy ngöôøi bô vô
Theá môùi phaûi pheùp thôø phu-töû,
AÁy môùi laø ñaïo xöû haøi hoøa,
Chöõ "Tuøy" raén khuùc nghi-gia.
Moân-ñöôøng thong-thaû, moät nhaø veû-vang.

| |