Nhaø Traàn
Thôøi-Kyø Thònh (1226-1340)

1. Nhöõng vieäc caûi caùch ñaàu tieân

Ñoâng-A toû maët vöøng hoàng,
Thaùi-toâng caûi hieäu Kieán-trung roõ-raøng.
Traàn-Thöøa laø Thaùi thöôïng-hoaøng,
Chuyeân quyeàn thính-ñoaùn , goàm ñöôøng kinh-luaân.
Soaïn laøm thoâng cheá leã-vaên ,
Thueá ñieàn ñaõ ñònh, soá daân cuõng-töôøng.
Töôùng-thaàn môùi ñaët bình-chöông ,
Huyeän chaâu sai keû khoa-tröôøng trò daân,
Baï-ñaàu thi keû laïi-nhaân.
Hieäu-quaân Töù-thaùnh, Töù-thaàn môùi chia.
Haø phoøng raøy môùi coù ñeâ,
Traêm quan aùo maïo, duø xe theâm töôøng.
Vieäc ngoaøi ñaùnh deïp boán phöông,
Phoù cho Thuû-Ñoä chuyeân ñöôøng trò daân.

2. Vaên-hoïc vaø voõ-coâng

Thöôïng-hoaøng phuùt ñaõ töø-traàn,
Thaùi-toâng tuoåi môùi ñeán tuaàn möôøi hai.
Cao-minh ñaõ coù tö trôøi ,
Laïi theâm Thuû-Ñoä veõ vôøi khoân-ngoan.
Suøng-vaên , toâ töôïng Khoång, Nhan ,
Döïng nhaø Quoác-hoïc , ñaët quan Giaùm-thaàn ,
Baûy naêm moät hoäi-thanh-vaân ,
Anh-taøi naùo-nöùc daàn daàn môùi ra.
Traïng-nguyeân, baûng-nhôõn, thaùm-hoa,
Keû kinh, ngöôøi traïi cuõng laø taøi danh
Laïi thi thaùi-hoïc chö-sinh,
Laïi thi tam-giaùo chia raønh ba khoa.
Thaân-chinh troû ngoïn thieân-qua ,
Chieâm nam, Nguyeân baéc ñeàu laø deïp tan.

3. Phong-tuïc ñôøi Traàn

Vì ai, ñaït gaùnh giang-san?
Maø ñem coá chuùa gia oan nôõ naøo!
Chieâu-hoaøng duyeân tröôùc laøm sao?
Gaû ñi baùn laïi , coi vaøo khoù nghe!
Pheùp nhaø chaúng söûa buoàng the,
Vôï anh sao nôõ ñem veà haäu-cung
Bôûi ai ñaàu môû hoân-phong,
Khieán neân moät ñaïo khueâ-phoøng theïn rieâng!
Thuaàn-boân dong thoùi ngöûa-nghieâng,
Hoï-ñöông laáy laãn naøo kieâng sôï gì.
Thieân-Thaønh coâng-chuùa vu-quy,
Sao Traàn Quoác-Tuaán cöôùp ñi cho ñaønh?
Sính-nghi ñem tieán thieân-ñình
Thuïy-baø laêng-líu, Trung-Thaønh ngaån-gô:
Dò-ñoan meâ-hoaëc khoân chöøa,
Chuøa toâ phaät-töôïng, ñình thôø Thích-ca.
Tin lôøi phong-thuûy khi taø,
Ñaøo soâng ñuïc nuùi cuõng laø nhoïc thay!
Leã ñaâu yeán-aåm quaù say,
Ñoäi mo roùt röôïu, dan tay vui cöôøi.
Ba möôi naêm chaùn cuoäc ñôøi,
Truyeàn cho con noái, ra ngoaøi Baéc-cung.

4. Ñöùc-ñoä vaø chaùnh-trò cuûa Traàn-Thaùnh-toâng

Thaùnh-toâng hieáu-höõu moät doøng,
Sôùm hoâm chaàu chöïc, maùt noàng thaûnh-thôi.
Anh em ñeäm caû goái daøi,
Saân trong yeán-laïc , coõi ngoaøi aám-phong.
Moät thieân truyeàn thuï pheùp loøng,
Di-möu cho keû noái doøng ngaøy sau.
Vaên-nho khuya sôùm giaûng-caàu,
Keû tu söû-kyù, ngöôøi chaàu kinh-dieân.
Beà ngoaøi nghieâm vieäc phoøng bieân,
Keùn quaân ñoaøn-luyeän taäp thuyeàn Cöûu-sa.

5. Traàn-Höng-Ñaïo phaù Moâng-Coå

Trao-truyeàn theo loái pheùp nhaø,
Nhaân-toâng huøng-löôïc laïi laø taøi hôn,
Rôï Nguyeân quen thoùi tham-taøn,
Quaân naêm möôi vaïn, nhöõng toan tranh-haønh,
Saéc sai Höng-Ñaïo toång binh,
Vôùi Traàn-Quang-Khaûi caùc dinh tieán vaøo.
Chöông-döông moät traän phong-ñaøo,
Kìa ai cöôùp giaùo, ra vaøo coù coâng?
Haøm-quan moät traän ruoåi giong,
Kìa ai baét giaëc, uy-phong coøn truyeàn?
Giaëc Nguyeân coøn muoán baùo ñeàn,
Möôïn ñöôøng hoä-toáng binh thuyeàn laïi sang.
Xöông baøy traéng ñaát, maùu maøng ñoû soâng.
Traàn Höng-Ñaïo ñaõ anh-huøng,
Maø Traàn-Nhaät-Duaät keå coâng cuõng nhieàu.
Hoaøi-Vaên tuoåi treû trí cao,
Côø ñeà saùu chöõ quyeát vaøo laäp coâng.
Traàn-Bình-Troïng cuõng laø trung,
Ñaønh laøm Nam-quyû, khoâng loøng Baéc-vöông.
Khuyeån-öng coøn nghóa ñaù vaøng,
Yeát-Kieâu, Daõ-Töôïng hai chaøng cuõng gheâ!
Maø trong ngoïc-dieäp kim-chi,
Luõ Traàn-Ích-Taéc sao ñi ñaàu haøng?
Nhaân khi bieán-coá voäi-vaøng,
Keû trung ngöôøi nònh ñoâi daøng toû ra,
Truøng-höng ñem laïi sôn-haø,
Ñaõ hay thieân-töôùng cuõng laø taøi sinh.
Nöôùc nhaø khi aáy thanh-bình,
Truyeàn ngoâi thaùi-töû, laùnh mình Ngoïa-vaân.

6. Anh-toâng vaø Minh-toâng

Anh-Toâng noái giöõ nghieäp Traàn,
Trong tu vaên-ñöùc, ngoaøi caàn vuõ-coâng.
Coù chaâm ñeå daïy Ñoâng-cung.
Thuûy-vaân coù taäp vui cuøng buùt nghieân.
Ví khoâng meán phaät, say thieàn,
Cuõng neân moät ñöùng vua hieàn Ñoâng-A.
Quyeän-caàn roài laïi xuaát-gía,
Minh-toâng keá-thoáng cuõng laø hieàn-vöông.
Möôøi laêm naêm giöõ pheùp thöôøng,
Raïng neàn neáp cuõ, môû giöôøng-moái sau.
Tieác khoâng bieän-bieät ngö-chaâu
Ñeå cho taø-nònh ôû ñaàu giai-ban.
Khaéc-Chung theâm deät lôøi gian,
Quoác-Chaân maéc phaûi tieáng oan thieät mình.

7. Vieäc ñaùnh deïp veà ñôøi Hieán-toâng

Hieán-toâng laøm maùy lung-linh,
Nghieâm xem tinh-ñoä vaän-haønh khoâng sai.
Thaïch-ñeâ môùi ñaép ñöôøng daøi,
Nöôùc soâng thuaän loái veà ngoaøi bieån Ñoâng.
Thöøa bình laïi hieáu vuõ-coâng,
Ñaø-giang xa-maõ, Nam-nhung tinh-kyø
Coå-quaêng maáy keû truy-tuøy,
Nhöõ-Haøi, Chieâu-Nghóa ñeàu veà thuûy-cung
Kieàm-chaâu coù ñaù kyû coâng,
Oaùn daøy veû trieän, saàu ñoâng ngaán reàu.

| |

Ñoâng-A: chöõ ñoâng beân caïnh chöõ A, laø chöõ Traàn