Chuoät ñöïc vaø chuoät baïch lyù thuyeát nhau

Vöøa naêm Long-khaùnh ñôøi Traàn,
Muoân phöông trieàu-coáng möôøi phaân thaùi-bình.
Nguï mieàn Loäc-ñoãng caûnh thanh,
Laø Hoà-sinh voán thieän danh ñang thì.
Nhieàu beà caùch-vaät trí-tri,
Tieáng muoâng chim laïi hay suy neân lôøi.
Kinh-thaønh nhaân thuûa ra chôi,
Lyù-leâ thuû-töôùng gaàn nôi nguï nhaø.
Canh ba thaùnh-thoùt ñoàng-hoà,
Laï nhaø chöa nguû hoà-ñoà xieát bao.
Boãng nghe beân coãi bích-ñaøo,
Tieáng con muoâng suûa baøo-hao daäy-daøng.
Chaúng laø chuoät baïch beân töôøng,
Cong ñuoâi maø chaïy voäi-vaøng haõi kinh.
Cöûa hang saün ôû goùc thaønh,
Chaïy ngang vaøo ñaáy aån mình moät khi.
Maát moài muoâng laïi chaïy ñi,
Trong hang döôøng tieáng nam-nhi hoûi raèng:
"Uaåy ai quen thuoäc chöa töôøng !
Ñeâm khuya ñöông ñoät vì chöng côù naøo ?"
Hoà-sinh thaáy söï laï sao,
Ñeán beân töôøng, gheù maét vaøo doøm chôi.
Thaáy con chuoät ñöïc naèm daøi,
Lôøi aên tieáng noùi nhö ngöôøi chöa khoân.
Ñöông khi noùi ngoït, noùi ngon,
Baây gìôø Chuoät-baïch coøn run nhö caày.
Moät giaây tænh laïi môùi hay :
Vì chöng lôõ böôùc bieát ñaây choán naøo.
Tôùi lui khoân bieát laøm sao,
Khaùc naøo nhö theå caùy vaøo hang cua.
Daùm baøy noâng noãi trình thöa,
Raèng: "Toâi nhaø cuõng quanh-co mieàn naøy.
Quaù chaân laïc loái tôùi ñaây,
Chaúng may boãng gaëp muoâng-caày baát nhaân.
Phuùc sao maø cuõng mau chaân,
Chaïy vaøo laïi ñöôïc göûi thaân choán naøy.
Roäng cho nöông naùu ôû ñaây,
Ñöôïc qua naïn aáy ôn daøy daùm vong."
Lôøi aên tieáng noùi thong-dong,
Chaøng nghe cuõng ñoäng taám loøng nöôùc maây.
Raèng: "Sao caû quyeát tôùi ñaây,
Naøo choàng con ôû ñaâu, nay laøm gì ?
Moät mình khuya-khoaét ra ñi,
Döôøng nhö gioáng vaïc, côù gì aên ñeâm ?
Hay laø nhaén caù, göûi chim,
Ñeâm xuaân ñoùn gioù ñi tìm muøi höông ?
Raèng ta roäng-raõi loøng thöông,
Phoûng nhö gaëp keû phuõ-phaøng thì sao."
Naøng nghe chaøng noùi thaáp cao,
Noãi mình môùi keå tieâu-hao xa gaàn:
"Thieáp nay ôû maõi Ñoâng-laân,
Vì cô thöông-caåu lang-quaân teách ngaøn.
Moái loøng khoân xieát thôû-than,
Thöông choàng laïi xoùt moät ñaøn con thô.
Roàng-roàng theo naï sôùm tröa,
Cuûa ñaâu cho ñöôïc dö thöøa mieáng aên.
Pha-phoâi chaúng quaûn nhoïc-nhaèn,
Chaân le chaân vòt naøo phaân ñeâm ngaøy.
Nghe quan thuû-töôùng beân naøy,
Cöûa nhaø traùng leä, cuûa daøy baèng non.
Muoán aên heùt phaûi ñaøo giun,
Pha bôø xoâng buïi naøo coøn bieát e.
Ñeâm hoâm cuõng daán mình ñi,
Sang ñaây kieám ít ñem veà laøm löng.
Ai ngôø gaëp ñöùa gioù traêng,
Cho neân khuaát neûo laïc chöøng khoán thay !"
Chaøng nghe noâng-noãi giaõi-baøy,
Quyeát loøng caàm-saét moät hai doã-daønh.
Raèng: "Naøng giaûi heát chaân tình,
Thöông thay phaän gaùi moät mình long-ñong.
Ñaõ hay trong ñaïo vôï choàng,
Nghóa saâu tình naëng haù loøng chaúng thöông.
Kinh quyeàn ñoâi leõ laø thöôøng,
Ñöôïc nôi töïa ngoïc nöông vaøng thì thoâi.
Chaúng lo meï goùa con coâi,
Sôùm khuya loan phöôïng no ñoâi döôøng naøo.
Chaúng lo lieãu côït hoa chaøo,
Böôùm gìn ong giöõ laøm sao cho tuyeàn.
Vaû naøng laø gaùi thuyeàn-quyeân,
Phoûng khi gaëp keû voâ duyeân khoân deø.
Ví maø doác taám loøng quì,
Giöõ sao cho ñöôïc troïn beà höôùng döông."
Naøng nghe aên noùi soã-saøng,
Muoân saàu taàm-taõ, hai haøng chöùa chan.
Cuùi ñaàu thöa noùi khoan-khoan :
"Thieáp nhö phaän lieãu gaëp côn gioù ñoaøi.
Ñaõ thöông môùi daùm ngoû lôøi,
Nhôù trong thanh söû hoâm mai ghi loøng.
Chöõ raèng toøng nhaát nhi chung
Gaùi hieàn thôø chæ moät choàng chaúng hai.
Cöông-thöôøng ñaïo caû haù chôi,
Moät nieàm haèng giöõ, maáy lôøi ñinh-ninh.
Vaû nay boùng ñaõ xeá maønh,
Daùm ñaâu coøn laïi gieo mình nöõa nao.
Maëc ai ong-böôùm xoân-xao,
Möôøi phaàn cuõng chaúng chuyeån-dao moät phaàn.
Haï qua daùm öôùc laïi xuaân,
Deã haàu gaø luoäc maáy laàn nöõa sao ?
Phaän ñaønh cho aû hoï Taøo,
Mong saân hoøe ñöôïc thanh-tao laø möøng.
Baây giôø saåy böôùc lôõ chöøng,
Toâi ñaây ñaõ ñoäi ôn chöng loøng chaøng.
Ñoaùi töông thaân-phaän lôõ-laøng,
Daïy ñöôøng phöông-tieän loøng caøng caùm ôn.
Toùc tô giaûi heát nguoàn côn,
Quyeát lieàu chòu toát thôøn-bôn moät beà.
Vu qui nuùi chæ non theà,
Taác loøng ñaù taïc vaøng ghi daùm rôøi.
ÔÛ ñôøi kieân-ngaïnh vôùi ñôøi,
Keûo e oanh-yeán nhöõng lôøi khen cheâ !
Chaøng raèng: "Naøng vaãn chaáp-meâ,
Chaúng hay lo tröôùc aét thì luïy sau.
Haõy suy cho thaáu cô-maàu,
Trong khi tuïy-hoaùn deã haàu moät ai.
Chöõ raèng: 'xuaân baát taùi lai',
Moät ngaøy laø maáy sôùm mai hôõi naøng !
Tôùi lui ñoâi leõ cho töôøng,
Tính beà xöû bieán hôn ñöôøng kieân trinh.
Keát laøm phu-phuï chi tình,
Chaúng lo thuyeàn baùch leânh-ñeânh giöõa nguoàn.
Loøng xuaân töôûng ñeán cuõng buoàn,
Chaúng nghe caâu ví phöông-ngoân thöôøng leà:
'Chôi xuaân keûo heát xuaân ñi,
Caùi giaø soàng-soäc noù thì theo sau'.
Ngöïa qua cöûa soå bao laâu,
Kieáp toan kieám choán baùn saàu mua vui.
Hoa taøn nhò röõa thì thoâi,
Baáy giôø ai keû coøn lôøi toùc tô.
Moät mình giöõ ñoáng con thô,
Deã ai lo-laéng sôùm tröa vôùi naøng.
Coù khi bieán, coù khi thöôøng,
Suy ñieàu cuøng chieáu cuøng giöôøng vaày vui.
Song song nhö ñuõa coù ñoâi,
aám no cuøng thoaû, ngoït-buøi cuøng aên.
Baèng khi voø-voõ nöûa chaên,
Canh khuya traèn-troïc baên-khoaên vui gì.
Ñöôïc chaêng moät tieáng tieát-nghì,
Baéc ñoàng caân thöû xem beà naøo hôn.
Xöa nay maáy keû hoàng -nhan,
Gan vaøng daï ngoïc cô-haøn ñöôïc ñaâu.
Nhö ngöôøi phuù-caùc thö-laâu,
Loøng son daï saét mình ñaâu daùm bì !"
Naøng raèng: "Phaän gaùi vuïng-veà,
Ñaén-ño chuùt cuõng thaáu beà phaûi chaêng.
Vôï choàng ñaïo caû leõ haèng,
Taïo-ñoan leõ aáy haù raèng phaûi chôi.
Keå töø thuûa môùi thieân khai,
Naèm hang ôû noäi chöa ai bieát gì.
Cuõng coøn coù leã leä-bì,
Cheâ loaøi caåu-hôïp raên beà daâm-boân.
Phu-theâ phong-hoùa chi nguyeân,
Söï vong nhö theå söï toàn keûo queâ.
Trôøi ñaâu phuï keû tieát-nghì,
Laân-kinh, Mao-giaûn taïc ghi coøn truyeàn.
Ñôøi xöa maáy gaùi tieát hieàn,
Chaúng neân gioáng noï, thì neân gioáng naøy.
Maáy ngöôøi tính nöôùc, loøng maây,
Sôùm ñöa gaõ Lyù, toái vaày chaøng Tröông.
Söû xanh coøn cheùp roõ-raøng,
Loøng naøy ñaâu daùm ra tuoàng nhö xöa.
Keû choàng coøn ñoù trô trô,
Cuøng ngöôøi khaùc ñaõ ñôïi-chôø tình chung.
Keû thôøi môùi khuaát maët choàng,
Chöa xanh ngoïn coû, caûi dong, bieán nghì.
Nhöõng loaøi aáy keå laøm chi,
Raønh-raønh bia mieäng coøn ghi ñeán raøy."
Chaøng nghe laïi noùi lôøi naøy:
"Naøng tuy bieát moät chöa hay bieát möôøi.
Ñaõ laø tai maét ôû ñôøi,
Cöù mình, chôù baét-chöôùc ngöôøi vuï danh.
ÔÛ trong theá-söï vaãn thanh,
Heã maø mieãn ñöôïc ích mình thôøi thoâi.
Ví duø baét chöôùc nhö ai,
Noùi maøu trinh-tieát, ôû loaøi boân-ba.
Haùn thôøi Laõ-haäu ai qua,
Sôùm khuya cöûa tía, vaøo ra nhaø vaøng.
Töø khi khuaát maët Haùn-hoaøng,
Maø loøng tö-tuùi vôùi chaøng Töï-Cô.
AÛ Hoà-döông noï chaúng vöøa,
Côù gì maø laïi toan thôø Toáng-coâng.
Kìa nhö Vuõ-haäu cuõng noàng,
Maøy ngaøi ñöôïc saùnh beä roàng maáy phen.
Vua Ñöôøng thoaét môùi xe tieân,
Ruû reøm trong ñaõ coù nguyeàn rieâng taây.
Hoï Tröông ñoâi gaõ ñeïp thay,
Höùa Tam-tö laïi chuyeàn tay maän ñaøo.
Ñieâu-Thuyeàn haù chính-chuyeân naøo,
Khi ra Laõ-Boá khi vaøo Ñoång-coâng.
Gaëp ai thôøi naáy laø choàng,
Coõi ñôøi ñaâu ñaáy ñeàu cuøng cöôøi cheâ.
Thöû coi laáy ñaáy maø suy,
Ngöôøi thieâng hôn vaät naøo nghì ôû ñaâu.
Ngöôøi thôøi ñaéc theá sang giaøu,
Coøn caàu thích yù coøn caàu höu danh.
Huoáng chi vaät moïn quaàn sinh,
Giöõ sao veïn chöõ tieát-trinh maø bì."
Goùt ñaàu naøng laëng ngoài nghe,
Laâu laâu laïi ngoaûnh maët ñi thôû daøi.
Chaøng nghó ñaøn ñaõ eâm tai.
Keå ñöôøng lôïi-haïi noùi chôi xa gaàn.
Raèng: "Thöông naøng chöûa yeân thaân,
ÔÛ nôi ñình chuû ñoâng laân baây giôø.
Khoù-khaên nhaø xaùc nhö vôø,
Nöôùc soâng gaïo chôï, cuûi mua cuûi ñoàng.
Thòt chaúng coù, caù thôøi khoâng,
Choán naèm chaúng coù maøn-muøng che thaân.
Gaø veà bôùi naùt coû saân,
Meøo buoàn laïi chaïy kieám aên ngoõ ngoaøi.
Choù naèm heø gaäm voû khoai,
Lôïn ngoài duõi ñaát ngaäm hôi gaày-goø.
Vaät nuoâi coøn chöûa ñöôïc no,
Cuûa ñaâu thöøa-thaõi ñeå cho ñeán naøng.
Vaû hay tieác cuûa giöõ-giaøng,
Giang-san moät naém laïi caøng daáu-dung.
Vaét chaøy ra nöôùc roøng roøng,
Mieáng aên ñeø coät chôù hoøng mon-men.
Höùng tay döôùi, vaét tay treân,
Raùn saønh ra môõ bon-chen töøng ñieàu.
Treo coå choù, buoäc coå meøo,
Bình döa loï muoái chaét-chiu nom doøm.
Vaët ñaàu caù, vaù ñaàu toâm,
Lieäu thöng böõa sôùm böõa hoâm ít nhieàu.
Haït rôi haït ruïng bao nhieâu,
Chaäu boàn uùp laïi, ai ñaøo chaúng ra.
Thaáy naøng loøng daï xoùt-xa,
Chaâu chan saàu-tuûi nghó hoøa thöông cho.
Anh nay nhôø phaän aám no,
Toå-nhaân thieân-taùng, huyeät do moái ñuøn.
Hôïi long nhaäp thuû chuyeån khoân,
Bao nhieâu hoå thuûy cuõng tuoân nhaäp ñoaøi.
Raøy chen vöôïng töôùng haøo taøi,
Ñoâng phöông tò ngoï maáy ñôøi ñeán nay.
Vaû xem caây loäc toát thay,
Quí-nhaân phuø-trôï taøi naøy laøm neân.
Laïi xem tieàn-ñònh chaúng heøn,
Möôøi thaày cuõng noùi nhö in moät lôøi.
Soá töû-vi ñaõ giaõi-baøy,
Tham-lang thuû meänh aét raøy vöôïng thay.
Vaäy neân gaëp cöûa ngöôøi ñaây,
Ngoâi cao nhaát phaåm, loäc daøy thieân chung.
Toøa ngang daõy doïc truøng truøng,
Taû laâu hoa taï, höõu cung ngoïc ñöôøng.
Cuûa thôøi nuùi baïc non vaøng,
Thoùc Chu, luùa Haùn kho-taøng xieát ñaâu.
Thaïch Suøng taéc löôõi laéc ñaàu,
Nhaân-sinh raát möïc hoøa giaøu hoøa sang.
Thöùc gì thöùc chaúng saün-saøng,
Giaøu loøng aên-ôû ngheânh-ngang moät mình.
Vaû nhaø laém keû hieàn-laønh,
Tuïng kinh chaúng nôõ saùt sinh loaøi gì.
Khi vui khuùc-khích ñaàu heø,
Daãu raèng: gia-chuû chaúng heà deã-dui.
Ngaãm thaân ñöôïc choán an vui,
Hieàm vì moät chuùt soá sui muoän-maøn.
Muoán cho veïn nghóa Taán Taàn,
Tìm phöông phuï-haäu aân-caàn nhöõng lo.
Ñaõ töøng xem queû boùi ruøa,
Coøn toan boùi haïc xem cho môùi ñaønh.
Nghe raèng Giaø-phaùp thaàn linh,
Quyeát loøng caàu töï ñinh ninh ñeán chuøa.
Trong nhaø haéc hoå traán phuø,
Sinh con sinh caùi nuoâi cho deã-daøng.
Tìm thaáy Bieån-Thöôùc laäp phöông,
Maõ-ñeà, qui-baûn, saø-saøng, loäc-nhung.
Nhaân-saâm, lieân-nhuïc, maät ong,
Pha cao hoå-coát ban-long luyeän hoaøn.
Boå trong nguõ noäi ñaõ an,
Vôï choàng luïc-vò, thaäp-toaøn uoáng chung.
Trong loøng coøn nghó chöa xong,
Raép tìm moät keû thieân-phoøng chöa ai.
To ñaàu vuù, caû giaùi tai,
Daøy nôi ngö-vó, cao nôi ngoïa-taøm.
Bieát ñaâu nhö theá maø tìm,
Nhôø tay nguyeät-laõo kheùo ñem keát nguyeàn.
Hoâm qua maùy maét cho lieàn,
Nheän sa tröôùc maët baùo tin ngoaøi theàm.
Beû chaân gaø môùi so xem,
Vöõng con, töôi caùi, ngoaøi ñun quaù noài.
Cho hay duyeân-kieáp bôûi trôøi,
Nghieäm xem baùo öùng raïch-roøi chaúng sai,
Hoâm nay meï noù ñi chôi,
Phoûng chöøng cuõng ñeán coù ñoâi ba ngaøy.
Maø naøng laïc loái tôùi ñaây,
Vaû coi hình töôùng cuõng taøy naøng Oanh.
Khaùc loaøi töôùc boä xaø haønh,
Laïi xem phuï töôûng kieân-trinh ai bì.
Muoán neân moät chuùt nghóa chi,
Chaúng hay naøng coù khöùng vì cuøng chaêng ?
Ñöa duyeân nhôø gioù gaùc Ñaèng,
Ñaønh hay con taïo nhaéc baèng ñoàng caân.
Sau toan Caùch cöïu Ñænh taân,
Laïi vaày, laïi hôïp cho nhuaàn sôùm khuya.
Noï laø nuùi chæ non theà,
Baát kyø neân nghóa töông kyø môùi hay.
Ñem con sang ôû beân naøy,
Phoøng khi aám laïnh ñôõ thay cho mình.
Nôi aên ôû choán ôû chung-chinh,
Chaúng lo khoù nhoïc cuõng ñaønh aám no !"
Naøng nghe chaøng noùi nhoû to,
Baây giôø môùi keå söï Hoà Quí-Ly:
"Laøm ngöôøi mang tính hoà-nghi,
Thaáy ngöôøi coát-ngaïnh chaúng vì chaúng yeâu.
Vaãy-vuøng eách gieáng töï kieâu,
Tham-lam chaúng khaùc Lyù-mieâu ñôøi Ñöôøng.
Beä roàng gaùc phöôïng taác gang,
Quen loøng khuyeån maõ toan ñöôøng dong thaân.
Nôõ laøm ñoá quoác haïi daân,
Nhöõng phaàn ích-kyû naøo phaàn ích ai.
Roài ra ñoäng ñaát chuyeån trôøi,
Baáy giôø coù leõ ñöùng ngoài laøm thinh
Caù ao leä nöõa chaùy thaønh,
Cuõng nhieàu caáp phaûi laùnh mình cho hay.
Sao baèng ñình-chuû thieáp nay,
Ba gian oa-xaù thaùng ngaøy tieâu-dao.
Chaúng lo ñuoåi thoû saên höôu,
Roàng coøn uoán khuùc ôû ao ñôïi thì.
Kình-ngheâ vui thuù kình-ngheâ,
Teùp toâm thì laïi vui beà teùp toâm.
Xem loaøi baùn thoû buoân huøm,
Thaáy moài nhö tró bôûi tham maéc gioø.
Thaø aên caùy ngaùy o o,
Coøn hôn ngay-ngaùy aên boø laøm chi.
Chôù quen baùn choù mua deâ,
Vui cuøng haïc noäi ham chi gaø loàng.
Saù chi chieàu aáy nhö khoâng,
Xaùc ve luoáng chòu tieáng trong coõi ñôøi.
Gaëp sao hay vaäy, bao naøi,
Côù chi maø phaûi nghe ai baây giôø.
Chaøng raèng: "Haõy ñöôïc nöông nhôø,
Bao giôø bieán-caûi baáy giôø seõ hay.
Chöøa khi ñeán noãi chaùy maøy,
Voäi chi maø boû choán naøy ñi ñaâu.
Maëc khi baùo öùng nhieäm-maàu,
Quyù-Ly duø coù veà sau chaúng tuyeàn.
Cöôõi roàng ta ñaõ baêng nguyeàn,
ÖÙng dieàm huøng huûy vaày ñoaøn gaùi trai.
Chöôùc naøo öôùc ñöôïc nhö lôøi,
Cuõng ñaønh muoân kieáp ngaøn ñôøi chaúng queân."
Naøng raèng: "Lôøi daïy quaù neân,
Song trong loøng noï ñaù vaøng daùm nguoâi.
Tuy raèng nöông-naùu ôû ñôøi,
Döôøng ve gaày-guïc, döôøng giôi voõ-vaøng.
Nhöõng lo troïn ñaïo thôø choàng,
Choàng sao thieáp vaäy, keûo caøng xaáu nhau.
Haàu mong naùt ngoïc traàm chaâu,
Laàu cao chaúng quaûn gieáng saâu chaúng töø.
Baän vì moät luõ con thô,
Mong khi caû lôùn baáy giôø seõ hay.
Ví ñeo tính nöôùc loøng maây,
Chí coøn chim Vieät ñoã raøy caønh nam.
Maáy thu nöôùc maét chan côm,
Löng canh ñóa muoái quaûi ñôm thöôøng leà.
Bôûi phaân laøm thaäp nhò chi,
Trong kinh ghi daïy Thöû-bì coøn göông.
Daùm ñaâu loãi ñaïo cöông-thöôøng,
Nghóa phu-phuï nôõ daùm ñöôøng boäi vong.
Thaáy caâu phu xöôùng phuï toøng,
Ghi lôøi tieân-thaùnh, daën loøng ñinh-ninh.
Haù coøn keùn caù choïn canh,
Côm nem ñaõ traûi tay chanh ñaõ töøng.
Ôn chaøng thöông keû lôõ chöøng,
Xin ñöøng daïy tieáng gioù traêng nöõa raøy."
Nghe lôøi chaøng môùi chau maøy,
Nghó raèng tieát ngoïc khoù lay ñöôïc naøo.
Doã-daønh khoâng bieát chöôùc sao,
Vaãn laø hôø-höõng laøm cao vôùi mình.
Laïi baøy lôøi khaùc öôùm tình,
Ñeå xem loøng gaùi tieát-trinh kia laø;
"Raøy nhaân böôùm ñöôïc gaàn hoa,
Thuyeàn ngö-oâng tôùi doaønh maø chaúng nhöng.
Chaøng Löu töø saùnh aû Haèng.,
Bôûi chöng gaëp-gôõ haù raèng raép-rinh.
Baïch-vieân xöa keát Toân-sinh,
Chaúng vì dan-díu, boû kinh toøng quyeàn.
Caàm laønh duø chaúng noái huyeàn,
Nghe trong tình-yù coøn neân tieáng gì.
Baù-Nha ñaõ gaëp Töû-Kyø.,
Baûo-sôn ai nôõ trôû veà tay khoâng."
Nghe lôøi chaøng môùi ngaùn xong,
Raèng sao quaân-töû ra loøng saøi-lang.
Qui daâm. ghi laïi coøn göông,
Trong kinh giôùi-saéc sao chaøng chaúng raên.
Traøng-khanh tö aû Vaên-quaân.,
Toáng-sinh duøng gaùi chuû-nhaân chaúng vì..
Chaøng sao chöa taùt soâng meâ,
Xui ai caûi tieát bieán nghì sao ñang.
Ví loøng thieáp chaúng ñaù vaøng,
Thôøi danh-tieáng aáy nöõa chaøng veà ñaâu ?"
Chaøng nghe thaáy noùi gaät ñaàu,
Raèng: "Anh laø keû baát caàu lôïi-danh.
Chôù tin baïch-dieän thö-sinh,
Moät vaên luaän thöû. maø khinh giaù naøy.
Xieát bao böôùm luõ ong baày,
Chaúng quen khoeùt vaùch, chaúng hay leo töôøng.
Daùm naøo thieát ngoïc thaâu höông,
Gìn trong danh-tieát laùnh ñöôøng phieàn hoa.
Ví duø ñem thoùi daâm taø,
Maøy loan toùc phöôïng vaøo ra hieám gì.
Tin chim thö caù göûi ñi,
Cuõng nhieàu nôi raép nôi vì rieâng taây.
Ñaùp tai laøm maët chaúng hay,
Nhöõng lôøi hoa-nguyeät xöa nay chöa heà.
Thaáy naøng gaùi ôû coù nghì,
So xem khaùc giaù nöõ-nhi thôøi naøy.
Öôùc neân chuùt nghóa nöôùc maây,
Chaúng meâ gì saéc bôûi say vì tình,
Chuùa xuaân daãu coù ñaønh-hanh,
Ñeán vöôøn cuõng beû moät caønh cho cam.
Roài ra ñoâi ngaû baéc nam,
Daãu loøng thu töôûng xuaân taàm ñöôïc chaêng.
Tình xuaân ví chaúng ñaõi-ñaèng,
Cuõng ñaø mang tieáng raêng raêng beà ngoaøi.
Döùt lôøi naøng môùi giaõi-baøy :
"Nhöõng ñieàu maët daïn maøy daøy khoù coi.
Vöôøn xuaân chaøng saün coù nôi,
Nguyeät-hoa sao nôõ eùp naøi nhö ai.
Baây giôø röøng maët vaùch tai,
Vieäc trong môùi raép keû ngoaøi ñaõ hay.
Vaàng traêng ñaõ ngaû veà taây,
Ñeå cho thieáp trôû veà raøy vôùi con.
Ñöôøng tröôøng trôû caùch nöôùc non,
Luõ haøi töôûng noù haõy coøn thô-ngaây.
Neå lôøi quanh-quaát maõi ñaây,
Hoaëc ngöôøi veà ñoù lôøi naøy tieáng kia.
Laïi caøng daïi daùng nga-mi,
Traêm naêm danh-tieát xöôùng tuøy sao ñang.
Ví xem tang-boäc thoùi thöôøng,
Xöa nay daï saét gan vaøng nhö khoâng."
Bieát raèng naøng chaúng chuyeån loøng,
Baáy giôø chaøng môùi noùi soøng hoïa may :
"Voán ngöôøi chính thaát nhaø naøy,
Traâm-anh lònh toäc xöa nay vaãn laø.
Ñaøn-baø aáy môùi ñaøn-baø,
Ngoït-ngaøo coù moät, sai ngoa chöa töøng.
Chìu choàng khuya sôùm noû-nang,
Phaûi chaêng chaúng daùm caïy raêng moät lôøi.
Ra vaøo baët tieáng ngaäm hôi,
Moät mình saên-soùc hoâm mai nhoïc-nhaèn.
Muoán cho ñöôïc keû ñôõ ñaàn,
Quan-quan baûo ñieåu muoân phaàn nhöõng mong.
Chaúng nhö keû baéc ngöôøi ñoâng,
Ghen-tuoâng vì noãi choàng chung noàng-naøn.
Caùt leo cuø-moäc raép toan,
Xích-thaèng xui kheùo taïo-ñoan moät nieàm.
Ñöôïc naøng laøm chò laøm em,
Cuøng aên, cuøng ôû chaúng hieàm giaän chi.
Naøng raèng: "Chaøng daïy theá thì,
Phuï-nhaân ñoá-kî xöa kia coøn lôøi,
Phöông ngoân caâu ví ñeå ñôøi,
Nhöôøng côm nhöôøng aùo deã ai nhöôøng choàng ?
Hieám chi trong choán non soâng,
Thieân-höông quoác saéc nhö boâng hoa ñeøn.
Saù chi nöûa caùnh hoa taøn,
Tình kia yù noï baøn-hoaøn nöõa chi.
Thieân cao maø laïi thính ti,
Treân ñaàu chaúng nghó coøn thì coù ai.
Coá loøng eùp truùc naøi mai,
Möôïn dao thieáp quyeát moät baøi cho xong."
Baáy giôø kinh sôï haõi huøng,
Baùt-traân chaøng maáy giaûi loøng cho qua.
Raèng: "Naøng may laïi tôùi nhaø,
Tieãn ñöa moät tieäc goïi laø coá-tri.
Daãu raèng döa muoái chôù neà,
Coøn thöøa naøng phaûi ñöa veà cho con.
Goïi laø cuûa khaùc nöôùc non,
Ñöa ra moïi thöùc mieáng ngon myõ-haøo.
Nem laân, chaû phöôïng, yeán saøo,
Ñaøn con chöa deã bieát bao muøi naøy."
Trình raèng: "Nhaø thieáp xöa nay,
Ngaøy naøo cuõng phaûi nhö ngaøy thanh-minh.
Vaû trong cöông tænh phong thanh,
Giang-sôn moät giaûi trieàu-ñình tri danh.
Môû-mang trôøi cuõng coù mình,
Leõ naøo daùm ñeå thöôøng tình cöôøi cheâ.
Xin thoâi cho thieáp trôû veà,
Ôn chaøng non nuùi ñeå thì ñeàn sau."
Raèng :"Baây giôø chöûa thaáy ñaâu,
Chaúng laø roài ñeán mai sau tích gì.
Cho hay raèng thoùi nöõ-nhi,
Bieát chaêng chæ coù moät beà maø thoâi."
- "Chaøng sao kheùo noùi neân lôøi,
Hoa kia nguyeät noï ra ngöôøi phaûi ru ?"
Baáy giôø trong daï oaùn-thuø,
Laëng ngoài chaøng môùi nghó cho raïch-roøi :
Nhö ta cöùu naïn cho roài,
Cuõng neân ôn naëng muoân ñôøi chôù sao.
Theá maø nhieàu noãi öôùc-ao,
Thaáy naøo traû nghóa thaáy naøo traû aân.
Khoân-ngoan raát möïc hoàng-quaàn,
Taïi bình maø noùi doái daàn cuõng xuoâi.
Nghó thöông thaân-phaän laïc-loaøi,
Choàng con naøo coù bieát ai hay laø.
Troâng ngöôøi ra caùch phong-hoa,
Theá maø nhöõng thoùi daâm-taø thôøi khoâng.
Hay buoàn lyù baéc laân ñoâng,
Cho nôi coát-caùch, maø loøng chaúng yeâu.
Nay ta noùi ñaõ ñeán ñieàu,
Chaúng lay tieát ngoïc, chaúng xieâu loøng vaøng.
Tính raèng khuyeân-doã laáy naøng,
Ñôõ khi chim caù, tieän ñöôøng chung-tö.
Nghó mình laø keû vaên-thö,
Ñaàu ñöoâi nghó laïi maø dô-daùng ñôøi.
Thoâi thì thoâi cuõng chòu thoâi,
Kieám ñöôøng chöõa theïn maáy lôøi cho qua :
"Thieàm cung boùng ñaõ taø taø,
Khuyeân raèng mau trôû laïi nhaø vôùi con.
Nhöõng lôøi ban toái næ-non,
Thaáy naøng coù daï saét-son thöû tình.
Traêng hoa coi nhöõng laøm thinh,
Coù trôøi haún bieát cho mình maø thoâi.
Ví duø ñaây cuõng nhö ai,
EÙp tình caù nöôùc phaûi naøi-naãm chi.
Naøng hay noùi quaùi noùi kyø,
Xöa nay aâm thònh döông suy thöôøng tình.
Khen cho moät daï kieân trinh,
Daãu raèng nghieâng nöôùc nghieâng thaønh deã ñaâu.
Xin ñöøng ñeå tieáng cho nhau,
Caønh hoa coøn giöõ ñöôïc maøu taïi ta."
Thöa raèng: "Thaân-phaän ñaøn-baø,
Troâng ôn ñaõ ñöôïc khoûi qua naïn roài.
Ñöùc daøy ñaønh traû muoân ñôøi,
Nghe lôøi thieáp phaûi lieäu lôøi keâu ca.
Ôn daøy traû nghóa traêng hoa,
Laïi laø nghieäp-chöôùng laïi laø traùi duyeân.
Xin chaøng nghó laïi chôù phieàn,
Ñöøng hoà-nghi nöõa thieáp xin trôû veà."
Baáy giôø saép-söûa ra ñi,
Vôï chaøng lo-laéng vieäc chi ñaõ veà.
Thaáy chaøng ñöa tieãn ñeà hueà,
Ngaâm thô maø giaûi loøng queâ keûo noàng.

Thô raèng:

"Non soâng caùch trôû vöõng ba thu,
Giaác böôùm mô moàng nuùi voïng phu.
Khen keû raép cuøng gan phöôïng chaï,
Traùch chaøng toan tuoát ruoät taèm khoâ.
Moät nieàm daï saét in vaàng thoû,
Maáy luùc loøng vaøng chæ boùng oâ.
Chaên-goái leû-loi ñaø maáy toái,
Maø loøng ñaõ nôõ theá kia ru ! "

Chuoät baïch töùc yù hoaï raèng:

"Danh-tieát kia maø bieát maáy thu,
Nghe quyeân khaéc-khoaûi tieáng tö-phu.
Maøy ngaøi hoa öù saàu khoân taû,
Maù phaán chaâu rôi gioït chaúng khoâ.
Chuùt nghóa ñaõ nguyeàn vaàng ngoïc-thoû,
Taám loøng phoù maëc boùng kim-oâ.
Thaâu ñeâm mang tieáng raèng kia noï,
Daï saét gan vaøng deã bieát ru !"

| |