Toâi duøng quyeån "Gia huaán ca" cuûa nhaø xuaát-baûn Taân-Vieät (saùng laäp naêm 1937), taïi 235 Phan thanh Giaûn Sai-goøn (quyeån naøy in theo giaáy pheùp soá 134/T.X.B. cuûa boä Thoâng-Tin Nam-Vieät khoaûng 1952, 1953). Quyeån naøy do Thi-Nham Ñinh-gia-Thuyeát ñính chính vaø chuù-thích.

Nguyeãn Traõi hieäu ÖÙc Trai, ngöôøi laøng Nhò-kheâ, huyeän Thöôïng-phuùc (töùc phuû Thöôøng-tín, tænh Haø-ñoâng). Naêm 21 tuoåi ñoã Thaùi-hoïc-sinh (tieán-syõ) nieân hieäu Thaùnh-nguyeân thöù 1 trieàu vua Hoà Quí Ly (1400). Laøm quan ñeán chöùc Ngöï-söû-ñaøi chaùnh chöôûng.
Thaân-phuï laø Nguyeãn-Phi-Khanh, ñoã Baûng-nhôõn nieân-hieäu Long-khaùnh thöù 2 trieàu vua Traàn Dueä-toâng (1374 ), vì côù laø haøn-toäc maø laáy con gaùi Traàn Nguyeân Ñaùn laø toân-thaát nhaø Traàn, theo pheùp nhaø Traàn khoâng ñöôïc boå duïng. Maõi ñeán trieàu nhaø Hoà môùi ñöôïc duøng laøm Trung-thö thò-lang. Khi quaân Minh sang xaâm-laán, hai cha con vua nhaø Hoà bò baét. Phi Khanh cuõng bò giaûi veà Taàu. Nguyeãn Traõi khoùc theo ñeán Nam-quan. Phi Khanh ngaûnh laïi baûo raèng: "Con veà röûa hôøn cho nöôùc, baùo thuø cho cha, môùi laø ngöôøi ñaïi trung ñaïi hieáu, khoâng neân theo nhi nöõ thöôøng tình !" Nguyeãn Traõi trôû veà ñi theo Leâ-Thaùi-toå khôûi nghóa ôû Lam sôn. Trong 10 naêm khaùng chieán vôùi quaân Minh, giuùp vua Leâ baèng möu-keá: phaøm caùc vaên-thö töø-traùt giao-thieäp vôùi töôùng nhaø Minh, ñeàu do moät tay oâng thaûo thieän. Sau khi ñaõ ñaùnh ñöoåi ngoaïi xaâm veà Taàu, Nguyeãn Traõi ñöôïc phong töôùc Quan-phuïc-haàu, lieät vaøo haïng khai quoác coâng thaàn ñeä nhaát . Trieàu vua Leâ-Thaùi-toâng ñöôïc laøm Nhaäp noäi haønh khieån (töùc Teå-töôùng ). Naêm 60 tuoåi, veà trí-só taïi Coân-sôn (thuoäc huyeän Chí-Linh, tænh Haûi-döông). Ba naêm sau, vì aùn Nguyeãn Thò Loä, bò tru di tam toäc.
Söû cheùp : Nieân-hieäu Ñaïi-baûo thöù 3 trieàu Leâ Thaùi-toâng (1442) , nhaø vua ñi tuaàn phöông ñoâng, duyeät voõ ôû Chí-linh, Nguyeãn Traõi ñoùn xa giaù ñeán chôi chuøa Coân-sôn . Thieáp cuûa Nguyeãn Traõi laø Nguyeãn Thò Loä, coù taøi saéc, ñöôïc nhaø vua vôøi . Khi xa-giaù ñeán vöôøn leä-chi (xaõ Ñaïi-lai, huyeän Gia-bình tænh Baéc-ninh) nhaø vua bò beänh soát, Thò Loä vaøo chaàu suoát ñeâm roài vua maát, ai naáy ñeàu noùi Thò Loä thí nghòch, neân Nguyeãn Traõi phaûi toäi tru di.
Naêm aáy Nguyeãn Traõi 63 tuoåi, coù ngöôøi thieáp ñöông coù thai troán ñöôïc, sau sinh ra Nguyeãn AÙnh Vuõ. Ñôøi Leâ Thaùnh-toâng, Nguyeãn Traõi ñöôïc minh oan, truy taëng Teá-vaên haàu. Anh Vuõ ñöôïc boå chöùc Tri-chaâu.
Nguyeãn Traõi chaúng nhöõng laø baäc naêng-thaàn kinh bang teá theá, maø coøn laø moät nhaø ñaïi vaên-haøo cuûa Vieät-nam ta. Taùc-phaåm cuûa tieân-sinh baèng chöõ Haùn raát nhieàu, hieän nay coøn truyeàn laïi ñeàu in trong boä ÖÙc Trai toaøn taäp: nhö ÖÙc Trai thi-taäp, ÖÙc Trai vaên-taäp, Quaân-trung töø-leänh taäp, An-nam Vuõ-coáng v.v...Taùc-phaåm baèng Quoác-aâm, nay chæ coøn tuyeàn laïi coù 2 : töùc laø taäp "Gia-huaán ca" naøy vaø baøi thô "Hoûi aû baùn chieáu" maø ngöôøi ta thöôøng truyeàn tuïng.