- Caùc truyeän noâm cuûa ta keå ra cuõng khaù nhieàu, nhöng nhieàu chuyeän nhaát laø nhöõng chuyeän cuõ, cuõng coù ngöôøi khoâng bieát, khoâng ñeå yù ñeán, cuõng coù ngöôøi xem truyeän Kieàu roài cho heát thaûy caùc truyeän cuõ laø queâ muøa, khoâng daùng xem, coi thöôøng khoâng buoàn ñoïc nöõa, bôûi vaäy nhöõng truyeän aáy haàu nhö laø boû rôi vaäy.
Chuùng toâi xem ra coù nhieàu truyeän coå, khoâng phaûi laø khoâng coù giaù trò, vaên khoâng phaûi toaøn moät veû chaát-phaùc nhö ngöôøi ta töôûng laàm; nhieàu caâu nhieàu ñoaïn vaên raát hay, yù saâu-xa, neáu boû maát ñi, thì bao nhieâu nhöõng aùng vaên-chöông coå moät ngaøy moät tieâu-dieät maát, thì thaät ñaùng tieác.
Bôûi vaäy chuùng toâi muoán baûo-toàn laáy nhöõng di-saûn quí-hoùa cuûa toå-tieân ñeå laïi, vaø söu-taàm nhöõng baûn truyeân hoaëc in, hoïaêc cheùp baèng chöõ noâm, laáy baûn cuõ nhaát laøm chuaån-ñích, ñem ñoái-chieáu vôùi caùc baûn khaùc, so-saùnh töøng chöõ töøng caâu, ñính-chính laïi roài chuù-thích raønh-maïch, ñeå khoûi sai-laàm. Khi ñaõ hieäu-ñính, chuù-thích xong, ñem ra cuøng nhau thaûo-luaän ñính-chính roài môùi aán-ñònh xuaát-baûn. Hieän thôøi chuùng toâi ñaõ ñính chính xong boán truyeän nguï-ngoân laø :
- truyeän Treâ coùc,
- truyeän Trinh thöû,
- truyeän Luïc suùc tranh coâng, vaø
- truyeän Hoa ñieåu tranh naêng.
Nhöõng truyeän naøy do oâng Phoù-baûng Buøi-Kyû hieäu-ñính vaø chuù-giaûi, vaø ñem in thaønh töøng taäp rieâng; nhö theá caùc nhaø hoïc quoác-vaên sau naøy seõ coù ñuû taøi-lieäu ñeå tra-khaûo.
Leä-Thaàn Traàn-Troïng-Kim
Gaëp ngaøy baø Taây Vöông-maãu môû tieäc thoï, caàm-vöông Phöôïng-hoaøng vaø Hoa-vöông laø Maãu-ñôn ñeàu ñem leã vaät ñeán möøng. Söù-thaàn beân chim laø Baïch-thanh, söù thaàn beân hoa laø Naùo-döông. Giöõa ñöôøng, hai beân gaëp nhau beân naøo cuõng ñoøi ñi tröôùc. Söù thaàn hai beân ra ñaáu-khaåu vôùi nhau. Beân chim khoe Caàm vöông laø baäc ñaïo-ñöùc nhaát, roài laïi keå nhöõng neát hay cuûa loaøi chim. Beân hoa khoe Hoa-vöông laø baäc phuù-quí nhaát, roài laïi keå nhöõng veû ñeïp cuûa caùc loaøi hoa. Khoâng nhöõng theá, chim keå xaáu hoa, hoa keû xaáu chim, khoâng beân naøo chòu beân naøo. Taây Vöông-maãu phaûi cho ngöôøi ra phaân-xöû, ñaønh cho beân hoa ñi tröôùc, laáy côù laø coõi ñôøi phaàn nhieàu troïng phuù-quí hôn ñaïo-ñöùc. Sau ñöùc Khoång-töû bieát chuyeän, ngaäm-nguøi than-thôû, cho laø thoùi ñôøi ñaõ ñeán luùc suy-keùm roài.
Taùc-giaû khoâng bieát laø ai, nhöng xem kyõ lôøi vaên taùc-giaû ôû vaøo thôøi gaàn ñaây, vì trong cuoán vaên, khoâng duøng tieáng coå. Taùc-giaû thaät laø moät nhaø yeâm-baùc, ñem gaàn heát caùc neát hay, thoùi xaáu cuûa loaøi chim, loaøi hoa ñeå aùm-chæ ngöôøi. Tuy moät cuoán coù hai traêm hai möôi caâu, khoâng laáy gì laøm daøi, song neáu ngaâm nga ngoaïn-vi ñuû nhaän thaáy taám loøng thöông ñôøi cuûa taùc-giaû thieát-tha bieát laø chöøng naøo !
Thöông laø thöông cho ngöôøi ta ñoå-xoâ veà ñöôøng vaät-chaát, maø beân tinh-thaàn cöù truïy-laïc ñi daàn daàn.
Thöông laø thöông chöõ saéc moãi ngaøy thaéng ñöôïc chöõ ñöùc, ñuùng nhö lôøi ñöùc Khoång-töû ñaõ noùi : Ngoâ vò kieán hieáu ñöùc nhö hieáu saéc.
Nay ta thöû ñoïc maáy caâu ôû ñoaïn keát nhö sau naøy :
- Öa nhaân chuoäng nghóa maáy ngöôøi,
Ít tieàn daãu ñeán vua toâi cuõng thöôøng.
Cha con trong ñaïo gia-ñöôøng,
Ít tieàn cuõng chaúng ra tuoàng thaân-yeâu.
Anh em hoï maïc daäp-dìu,
Ít tieàn thì cuõng ra chieàu buoàn teânh.
Saét caàm phu-phuï duyeân laønh,
Ít tieàn thì cuõng ra tình thôø-ô.
Baïn chôi baát cöù thaân-sô,
Ít tieàn thì chaúng bao giôø ñöôïc thaân.
Maáy caâu naøy tuy raát giaûn-dò taàm-thöôøng, song thaät laø taû roõ heát tình thaùi ôû treân kim tieàn theá-giôùi. Thieát töôûng cuoán vaên naøy laø tieáng moõ ñeâm khuya, tieáng chuoâng saùng sôùm ñeå caûnh-tænh loøng ngöôøi.
| 