|
Mathieu - Caùi gì thì höõu ích ñoái vôùi con ngöôøi? khoa-hoïc? taâm-linh? tieàn baïc? quyeàn-haønh? caùc thuù vui? Ñeå traû lôøi, caàn phaûi töï hoûi nhöõng khaùt voïng cuûa con ngöôøi laø gì, muïc-ñích cuûa ñôøi soáng laø gì? Phaät-giaùo xaùc-nhaän: ñoù laø söï tìm kieám haïnh-phuùc. Khoâng neân ñeå cho bò sai laàm veà veû ñôn-giaûn cuûa töø ngöõ naøy. Haïnh-phuùc ôû ñaây khoâng phaûi laø moät caûm giaùc. Ñoù laø söï ñaày ñuû ñöôïc sinh ra khi ta gaùn cho cuoäc ñôøi moät yù-nghóa vaø ta soáng ñuùng theo, thích hôïp vôùi baûn theå saâu thaúm cuûa ta. Haïnh-phuùc laø tình caûm coù ñöôïc khi ta hieåu ñöôïc laø mình ñang thöïc hieän, trong ñôøi soáng naøy, nhöõng khaû naêng (thaønh phaät) coù saün nôi moãi chuùng ta, vaø hieåu ñuôïc baûn-theå cuøng cöïc cuûa yù-thöùc cuûa chuùng ta. Ñoái vôùi moät ngöôøi bieát cho ñôøi soáng cuûa mình moät yù-nghóa, moãi giaây phuùt cuõng gioáng nhö moät muõi teân ñang bay tôùi ñích. Vôùi ngöôøi khoâng bieát cho cuoäc ñôøi cuûa mình moät yù-nghóa thì seõ caûm thaáy chaùn naûn vaø baát löïc coù theå taän cuøng baèng söï thaát baïi cuøng taän laø töï-töû.
Haïnh-phuùc coù haøm chöùa söï hieåu bieát. Khoâng coù söï hieåu bieát thì khoâng theå bieát ñöôïc nguyeân-nhaân chính cuûa nhöõng gì chuùng ta caûm nhaän laø khoå ñau, vaø hieåu ñöôïc söï thaát voïng ngöï trò taâm-hoàn ta. Söï thaát voïng cuõng ñeán töø vieäc khoâng coù khaû naêng ñeå thaéng ñöôïc nhöõng chaát ñoäc cuûa trí naõo -- loøng thuø haän, loøng ghen gheùt, söï quyeán luyeán, söï tham lam, söï kieâu ngaïo -- sinh ra töø quan nieäm vò kyû veà theá-giôùi, veà söï quyeán luyeán vôùi yù-nieäm "toâi", maïnh meõ nôi ta.
Thaønh phaàn chính yeáu cuûa haïnh-phuùc goàm trong ba ñöùc tính: loøng vò tha, loøng thöông vaø loøng baùc aùi. Laøm sao ta coù theå ñöôïc haïnh-phuùc khi caùc ngöôøi chung quanh ta bò ñau khoå khoâng ngöøng? Hôn nöõa, duø noù coù tôùi, haïnh-phuùc cuûa chuùng ta cuõng bò gaén chaët vôùi haïnh-phuùc cuûa caùc ngöôøi khaùc.
Sau nhieàu theá-kyû khoâng hieåu bieát gì veà nhau, trong hai chuïc naêm gaàn ñaây, ñaõ coù söï ñoái thoaïi thöïc söï giöõa Phaät-giaùo vaø nhöõng doøng suy nghó chính cuûa Taây-phöông. Phaät-giaùo chæ laáy vò trí cuûa noù trong lòch-söû veà trieát-hoïc vaø khoa-hoïc (maø ñaùng leõ noù ñaõ phaûi coù töø laâu). Nhöng duø noù coù lyù-thuù theá naøo ñi nöõa, thì cuõng caàn nhôù raèng noù ñaõ coù moät lyù-thuyeát veà nguyeân-töû coøn chi tieát vaø maïch laïc hôn caû lyù-thuyeát cuûa Deùmocrite, ngay trong thôøi kyø noù xuaát hieän; vaø khoâng phaûi chæ baøn tôùi vaøi trieát-thuyeát veà söï hieåu bieát. Phaät-giaùo ñeà nghò moät khoa-hoïc veà yù-thöùc khoa-hoïc veà quaùn-töôûng maø hôn bao giôø heát seõ khoâng ngöøng vì noù ñeà caäp tôùi nhöõng cô naêng caên baûn cuûa haïnh-phuùc vaø khoå ñau.
Taïi sao laïi laø khoa-hoïc quaùn-töôûng? Vieäc xoa dòu nhöõng söï khoå ñau baèng phöông tieän vaät chaát khoâng ñuû sao? Nhöõng ñieàu kieän maø theá-giôùi beân ngoaøi cung öùng cho chuùng ta thì thuaän lôïi veà tieân nghi, söùc khoeû, söï soáng laâu, vaø ngay caû söï hieän höõu cuûa chuùng ta nöõa. Nhöõng phöông tieän vaø nhöõng phöông thuoác taùc ñoäng leân nhöõng ñieàu kieän beân ngoaøi goùp phaàn quan-troïng ñem laïi moät phaàn naøo cuûa haïnh-phuùc. Nhöng taát caû nhöõng thöù ñoù khoâng theå ñem laïi cho chuùng ta söï an bình beân trong. YÙ-thöùc thuû vai chính trong söï thoaû maõn hay khoâng thoaû maõn, haïnh-phuùc hay khoå ñau, tình caûm cuûa söï ñaày ñuû hay cuûa söï thaát baïi. Chính noù laø ngöôøi ôû ñaèng sau moãi kinh-nghieäm trong ñôøi soáng cuûa chuùng ta. Cuõng chính noù xaùc-ñònh vieãn-aûnh cuûa chuùng ta veà theá-giôùi. YÙ-thöùc cuûa chuùng ta laø caùi cöûa soå maø qua ñoù chuùng ta caûm nhaän veà theá-giôùi "cuûa" chuùng ta. Chæ caàn moät söï thay ñoåi nhoû nhoi saûy ñeán yù-thöùc cuûa chuùng ta veà caùch chuùng ta caûm nhaän ngöôøi vaø söï vaät laø caû theá-giôùi coù theå bò ñaûo loän.
Taát caû moïi söï kyø laï treân ñöôøng ñi tôùi cuûa ñaïo Phaät, cuõng nhö taát caû caùc truyeàn thoáng tinh-thaàn khaùc, ñeàu nhaèm muïc-ñích giuùp chuùng ta laøm nhöõng con ngöôøi xöng ñaùng hôn. Khoa-hoïc khoâng coù yù-ñònh, vaø cuõng khoâng coù phöông caùch ñeå ñaït tôùi muïc-ñích ñoù. Vieäc ñaàu tieân noù nhaém vaøo, laø laøm saùng toû baûn theå cuûa caùc hieän-töôïng troâng thaáy ñöôïc, roài duøng söï hieåu bieát naøy ñeå khaùm phaù theâm. Khoa-hoïc coù khaû naêng caûi thieän ñôøi soáng cuûa chuùng ta: Neáu ta bò laïnh, noù söôûi aám ta, neáu ta bò beänh, noù chöõa cho ta laønh. Ñieàu lyù-töôûng seõ laø soáng nhieàu traêm naêm trong traïng thaùi khoeû maïnh. Nhöng duø chæ soáng coù ba möôi naêm, phaåm chaát veà ñôøi soáng cuûa chuùng ta cuõng khoâng khaùc. Caùch soáng duy nhaát cuûa moät ñôøi soáng phaåm haïnh, laø cho noù moät yù-nghóa.
Khoâng neân chôø ñôïi cho tôùi khi ñaïo Phaät ñöôïc thònh haønh ôû Taây-phöông nhö laø noù ñaõ ñöôïc thònh haønh taïi Ñoâng-phöông, ñaëc bieät laø döôùi hình thöùc nhöõng tu-só vaø aån-só, nhöng hình nhö noù coù nhöõng phöông tieän caàn thieát giuùp cho chuùng ta ñaït ñöôïc söï bình an noäi taâm nôi moãi chuùng ta. Khoâng caàn phaûi laäp neân moät "Phaät-giaùo taây-phöông", vôùi nhöõng söï nhöôïng boä veà caùc söï ham muoán caù-nhaân, nhöng laø duøng nhöõng söï thaät caên baûn cuûa Phaät-giaùo ñeå gia taêng khaû naêng ñaït tôùi toaøn haûo coù saün nôi moãi chuùng ta.
Khi chuùng ta daán böôùc treân con ñöôøng taâm linh, ñieàu chính yeáu laø kieåm chöùng ñöôïc sau nhöõng naêm thaùng, thaáy chuùng ta ñöôïc giaûi-phoùng khoûi loøng thuø haän, söï ham meâ quyeàn löïc, loøng kieâu ngaïo, loøng ghen gheùt vaø hôn heát loøng vò kyû maø nguyeân nhaân laø söï ngu si. Ñoù laø nhöõng keát quaû coù theå aùp duïng deã daøng. Söï tu taäp daãn ñeán ñieàu ñoù xöùng ñaùng ñöôïc goïi laø khoa-hoïc, theo nghóa "söï hieåu bieát", moät söï hieáu bieát xa haún ñieàu goïi laø hieåu bieát voâ duïng, nhöng laø moät söï khoân ngoan thaät söï.
Toâi phaûi thuù thaät raèng luùc ñaàu toâi raát ngaïc nhieân veà söï quan-taâm cuûa Taây-phöông ñoái vôùi Phaät-giaùo vaøo giaây phuùt naøy, vaø khi yù nghó laøm cuoäc ñoái thoaïi naøy, toâi khoâng nghó laø moät ngöôøi coù ñaàu oùc suy-nghó töï do taàm möùc côõ ba toâi laïi muoán ñaøm ñaïo vôùi moät tu só Phaät-giaùo, duø tu-só aáy laø con cuûa oâng ta. Ba toâi ñaõ chaáp thuaän lôøi ñeà nghò vôùi söï haêng say, vaø ñaõ löïa choïn khung caûnh thanh tònh nuùi non cuûa xöù Neùpal ñeå laøm khung caûnh cho cuoäc ñoái thoaïi cuûa chuùng toâi. Nhöõng nhaân toá thuaän lôïi cho moät cuoäc ñoái thoaïi thaät söï ñaõ ñaày ñuû.
Trong cuoäc ñaøm ñaïo, söï mong muoán cuûa toâi laø ñöôïc chia seû vaø giaûi thích, phaàn cuûa ba toâi laø hieåu, phaân-tích vaø so saùnh. Ñoù laø lyù do taïi sao nhaø trieát-hoïc ñaõ hoûi nhaø sö nhieàu nhö vaäy. Ngöôøi sau naøy chæ hoûi laïi trieát gia ñaâu laø yù nghóa cuoäc ñôøi döôùi nhaõn quan cuûa moät nhaø suy tö taây-phöông ñöông thôøi, ñieàu naøy daãn daét cuoäc ñaøm thoaïi veà mieàn nam nöôùc Phaùp.
Nhöõng söï kính meán cuûa toâi ñoái vôùi cha toâi khoâng bao giôø suy giaûm trong thôøi gian toâi lang thang caàu ñaïo. Tuy chuùng toâi coù ñeà caäp tôùi thaûm caûnh cuûa Taây-taïng, chuùng toâi khoâng coù thì giôø ñaøo xaâu söï vieäc treân bình dieän yù-nghó. Vieäc ñaøm ñaïo laø moät nieàm vui hoã töông trong khi thaûo luaän veà nhöõng nguyeân-taéc ñaõ caûm öùng neân ñôøi soáng cuûa chuùng ta vaø tröïc dieän vôùi chuùng. Tuy theá, duø cuoäc ñoái-thoaïi coù soâi noåi ñeán theá naøo cuõng khoâng theá thay theá cho söï yeân-laëng cuûa kinh-nghieäm caù-nhaân, caàn thieát trong vieäc hieåu roõ veà baûn theå cuûa söï vaät. Kinh-nghieäm laø con ñöôøng. Nhö ñöùc Phaät thöôøng noùi: "Noù thuùc ñaåy moãi ngöôøi böôùc tôùi", ñeå roài moät ngaøy kia ngöôøi ñöa tin trôû thaønh tin töùc.
|