Thaêm Laøng Cuõ

Moät ngaøy kia, anh toâi cuøng vôùi nhöõng ngöôøi trong hoï ôû kinh thaønh baøn ñònh muoán caûi taùng phaàn moät toå, ñònh ngaøy vaø baùo cho bieát. Toâi ñeán dinh quan Chính Ñöôøng xin pheùp veà queâ. Vò quan naøy cho raèng toâi xin caùo bieät laø muoán veà Hoan Chaâu chaêng, cho neân maáy laàn ñeán maø vaãn chaúng cho vaøo giaùp maët. Toâi chaùn naûn chaúng bieát laøm caùch naøo. Quaän haàu baûo toâi raèng :"Phaûi vaøo trong phuû maø yeát kieán". Toâi vaøo phuû, ñeán truù sôû Haäu Maõ ngoài ñôïi. Nöûa ngaøy troâi qua môùi thaáy quan Chính Ñöôøng ôû trong cung caám ñi ra. Toâi ñem vieäc ra noùi; luùc môùi ñaàu oâng khoâng öng thuaän. Toâi noùi raèng :"Toâi boû nhaø ra ñi, xa phaàn moä ñaõ hai möôi naêm nay, ngheøo tuùng khoâng veà thaêm ñöôïc. Ngaøy nay vaâng chieáu chæ, may ñöôïc veà kinh ñaõ quaù nöûa naêm maø vaãn chöa trôû veà thaêm laáy moät laàn. Caùi tình laøm con nhö vaäy, chòu ñöïng laøm sao ñöôïc. Xin ñaïi nhaân thöông cho". Luùc ñoù lôøi noùi vaø saéc maët cuûa toâi ñeàu toû ra cöông quyeát. Quan Chính Ñöôøng noùi raèng :"Hieän nay veà thuoác thang caàn luoân luoân coù coá vaán . Neáu coù leänh trieäu thì sao ?". Toâi noùi :"Töø nhaø toâi tôùi kinh, ñöôøng ñi heát nöûa ngaøy. Thaûng hoaëc coù vieäc khaån caáp thì ñi veà baát quaù moät ngaøy coù khoù gì". OÂng noùi raèng :"OÂng neân laøm tôø khaûi xin moät haïn daøi ñeå hoài höông, noùi roõ vieäc caûi taùng, xin nghæ möôøi laêm ngaøy, sau seõ trôû laïi kinh, troâng coi vieäc thuoác thang". Toâi xin moät thaùng; oâng noùi raèng :"Neáu caàn lo lieäu xeáp ñaët vieäc nhaø, thaêm hoûi coá cöïu thì baáy nhieâu cuõng ñuû roài". Toâi laïi naøi xin theâm, oâng baèng loøng taêng theâm naêm ngaøy nöõa. Toâi bieát laø caùi theá chaúng cöôõng laïi ñöôïc, môùi laøm tôø khaûi ñeä naïp, caûm ôn maø caùo bieät, quay veà nhaø troï, möøng khoân xieát. Toâi thu xeáp haønh trang, möôïn vaøi ba ngöôøi ñi theo, caét naêm ngöôøi lính Tieàn Duõng giöõ nhaø. Ngaøy muøng möôøi thaùng chín, nhaân ñeâm traêng leân ñöôøng sôùm. Khi ñeán cöûa OÂng Maïc thì cöûa thaønh chöa môû, quaân giöõ cöûa thaáy coù phuø hieäu haønh quaân môùi môø cöûa cho ñi qua. Toâi tôùi ñoø Thanh Trì, trôøi môùi bình minh. Toâi leân ñöôøng qua soâng. Luùc naøy ôû trong thuyeàn, loøng toâi laâng laâng nheï. Toâi ngaâm moät baø i thô ñeå taû khuùc nhoâi raèng :

	Laïc phaùch giang hoà tam thaäp nieân Nhö kim phuïc thöôùng Nhò haø thuyeàn Thieân löu hôïp phaùi hoaønh trung thoå Tam ñaûo kinh vaân laäp vieãn thieân Caûm tích höùng kim do vò dó Höông hoaøi khaùch töù khöôùc du nhieân Haïnh thöøa chieáu meänh lai kinh quoác Ñaéc döõ thaân baèng tieáu nhaát phieân
	Ba chuïc naêm löu laïc ñaát ngöôøi Laïi qua soâng Nhò moät thuyeàn bôi Nghìn doøng hoïp nöôùc daâng trong coõi Tam ñaûo gaàn maây ñöùng giöõa trôøi Caûm cuõ höùng nay döôøng chaúng vôïi Tình queâ noãi khaùch luoáng khoân nguoâi Dòp may vaâng chieáu vaøo kinh aáy Ñöôïc gaëp thaân baèng thoûa noùi cöôøi !

Ñeán beán soâng Baùt Traøng, boû thuyeàn leân boä maø ñi. Hai beân ñöôøng höông thoân truø thònh, thaàn ñình phaät töï ñeàu laäp ngoùi, ñieám röôïu phoøng traø noái lieàn nhau. Moãi laàn ñi ñöôïc hôn moät daëm ñöôøng thì toâi döøng chaân nghæ ngôi. Ngöôøi haàu mang gaäy truùc ñi theo. Toâi vui ngaém phong caûnh, moãi böôùc chaân laïi thaáy caây lieãu, caây böôûi. Khi saép tôùi nhaø ôû Lieâu Xaù, thì noi theo caùi caàu ngoùi (tröôùc thoân coù caàu ngoùi baéc qua soâng) maø ñi vaøo dinh cuõ cuûa cha toâi xöa ñeå nghæ ngôi. Luùc naøy ngöôøi anh laøm quan traán Laïng Sôn ñaõ coù dinh rieâng bieät trong laøng. Baø chò daâu tröôûng, töùc vôï quan Thoáng Nhaát xöa, ôû ñoù troâng coi vieäc thôø phuïng toå tieân, tuoåi ñaõ ngoaøi baûy möôi, toùc baïc nhö tô, maø tinh thaàn coøn saûng kieän. Baø thaáy toâi thì vöøa ñau khoå, vöøa möøng rôõ, caàm nöôùc maét maø caát tieáng noùi. Trong caûnh löõ thöù naøy loøng toâi cuõng xoùt xa.

Ngaøy hoâm sau, toâi ñi ngoaïn caûnh trong vöôøn, coi kyõ caùi neàn moùng thuôû xöa. Khi böôùc tôùi moät goác caây lôùn, toâi nhaän ra phoøng nguû cuûa cha toâi xöa ôû ñaây. ÔÛ giöõa vöôøn cau laø nhaø khaùch, ôû veà moät beân phía sau coâng ñöôøng; beân taû laø nhaø trong, beân höõu laø nhaø beáp. Ngoùi vôõ vaø baäc ñaù laø veát tích coøn laïi cuûa nhaø hoïc, nom thaáy khaù roõ raøng. Moãi khi ñi ñeán moät nôi naøo ñoù thì laïi moät phen truø tröø. Vieäc ñôøi bieán caûi, thôøi gian ñoåi dôøi, caùi caûnh thöû ly khieán caûm ñoäng khoân xieát, trong daï boài hoài chaúng nôõ boû ñi. Khoaûng nöûa giôø sau môùi laïi nhaø, cuøng thaân thuoäc gaëp gôõ, baøy bieän ñuû sanh leã, teá töø ñöôøng. Ngöôøi trong laøng saém leã vaät ñeán yeát haï, giaø treû coù ñeán vaøi möôi ngöôøi, trong soá ñoù bieát teân, bieát maët chöøng vaøi ba ngöôøi. Toâi ñem röôïu, tieàn ñaùp laïi vaø voäi vaõ doïn maâm cheùn cuøng boïn aáy uoáng röôïu. Töø ñoù coù ai ñeán thaêm thì laïi noùi chuyeän veà chi phaùi cuûa toå phuï, veà nhuõ danh cuûa moïi ngöôøi. Coù ñeå yù kyõ caøng môùi phaân bieät ñöôïc nhöõng ñieàu aáy. Nghó caùi tình huoáng xa caùch nhôù nhung, baát giaùc toâi khoùc leân maø raèng :"Toâi töø boû queâ höông ra ñi ñaõ ba möôi naêm nay, ñeán nay trôû veà thì vaät ñoåi sao dôøi, thaân thuoäc ñaày daãy tröôùc maët maø khoâng roõ tính töï, thaät laø ra ngöôøi Laïn Kha vaä y". Toâi môùi nhaân caûm höùng coù maáy vaàn thô raèng :

	Coá höông nhaát qui tænh Kheá khoaùt aùm nhieân sinh Lòch hí hi du ñòa Du du caûm ñoäng tình Tuøng thu taân saùng töï Hoa thaûo cöïu thôøi dinh Töông kieán nhi ñoàng boái Haøm hoà nhaän nhuõ danh
	Moät chuyeán thaêm laøng cuõ Saàu naøy deã keû khoâng Chôi bôøi xöa ñaát aáy Caûm ñoäng nay tình noàng Chuøa môùi truùc tuøng raäm Dinh xöa hoa coû loàng Nhi ñoàng cuøng löùa gaëp Teân cuõ nhôù lung tung

Ngaøy hoâm sau, toâi saém ñuû nhang ñeøn, tieàn giaáy, mang theo ñi leã phaàn m oä toå tieân cuøng caùc töø ñöôøng, laïi coøn ñeán mieáu trong laøng leã yeát baûn caûnh thaàn linh. Xong vieäc roài, nhaân ñeán caùi caàu trong laøng chôi ngaém caûnh, toâi cuøng caùc coâng töû em hoï troø chuyeän.

Nguyeân trong laøng toâi coù moät caùi khe nöôùc nhoû gioáng hình quaû baàu. Laø ng chia laøm hai thoân, moät thoân ôû giöõa quaû baàu, thoân kia ôû phía ngoaøi. Moä t caùi caàu goã noái hai thoân laïi ñeå tieän qua laïi. Treân caàu coù coät vaø daàm laäp ngoùi, hai beân döïng vaùn cao, phía ngoaøi laïi döïng lan can baèng goã ñeå tieän cho du khaùch nghæ ngôi. Trong thoân, ñaøn baø haøng ngaøy ñeán ngoài ôû ñaây baùn traø, röôïu vaø nhöõng doà chöùa ñöïng traø r öôïu. Thuôû thieáu thôøi toâi raát thích meán nôi naøy, chaúng ngaøy naøo khoâng ñeán ñaây chôi. Moãi naêm veà ñaàu muøa haï, hai doøng nö ôùc daâng leân ñaày daãy, nöôùc soâng chaûy cuoàn cuoä n. Toâi thöôøng cuøng anh toâi laø quan traán Laïng Sôn nhaûy xuoáng nöôùc taém, luùc bôi luùc laën, cuøng nhau ñuøa giôõn, canh khuya môùi veà nhaø. Toâi nhôù lôøi anh toâi baûo toâi raèng :"Boïn ta coøn nhoû tuoåi, neân tuøy yù du ngoaïn, nöõa moät mai tröôûng thaønh ñi laøm quan, xa goùt choán giang hoà, laøm sao ngaøy ngaøy laïi coù theå chôi ñuøa ôû choán naøy ñöôïc". Roài sau naøy quaû nhieân anh toâi thi ñoã coøn toâi ñi xa ñoù ñaây, haù chaúng phaûi laø lôøi saám cuûa treû con sao ? Luùc ñoù toâi keå chuyeän cuõ cho caùc coâng töû cuøng nghe, boãng thaáy taám loøng hoaøi coå nhö bò kheâu gôïi, toâi môùi ngaâm leân moät baøi thô ngaén raèng :

	Thieáu thôøi du ngoaïn xöù Moãi voïng moãi tö ta Kyû ñoä phi hoaøng dieäp Truøng lai voïng baïch ba Kieàu hoaønh y cöïu khuùc Ñoaûn thuï chí kim taø Tueá nguyeät thoâi nhaân khöù Thaân baèng kyû taïi gia
	Choán aáy xöa du ngoaïn Maét troâng than thôû phieàn Laù vaøng bao ñoä ruïng Nöôùc baïc moät doøng tuoân Caàu baéc nhö xöa ñöùng Caây caèn töïa tröôùc xieân Thaùng ngaøy ngöôøi caùch bieät Laém keû vaéng gia moân

Caùc coâng töû baûo toâi raèng :"Trong thoân ta, chuøa Töø Vaân do quan Ñoác doàng Laïng Sôn töï xuaát cuûa nhaø ra höng coâng saùng taïo, cöïc kyø traùng leä; tröôùc chuøa coù hoà phaúng laëng. Naêm ngoaùi khoâng bieát töø ñaâu bay ñeán, maø trong hoà thaáy coù vaøi ba thaân caây sen hoàng; naêm nay ñaày khaép maët hoà naøo hoa naøo laù toát töôi, muøi thôm bay khaép aáp, thöïc laø caùi ñieàm toát hieám coù. Nghó raèng trong laøng aét coù caùi trieäu öùng vaøo danh cao voïng lôùn, nay thaáy ñaïi huynh phuïng chieáu maø ñeán, yù giaû caùi ñieàm laønh ôû ñoù chaêng ?". Toâi cöôøi maø raèng :"Phaøm xöû thôøi giöõ ñaïo, xuaát thì thi aân, theá môùi laø laøm ñöôïc vieäc lôùn, ta laø ngöôøi boû ñi, nay laïi caàu may thì hoå theïn bieát bao, sao coù xöùng caùi ñieàm toát ñöôïc !". Caùc coâng töû noùi raèng :"Anh ñöøng coi nheï maø phuï caùi ñieàu thaàn öùng". Roài chuùng toâi daét tay nhau treøo leân gaùc chuoâng maø ngaém caûnh. Caùc coâng töû coøn ñoøi phaûi coù thô. Tình vaø höùng cuûa toâi ñang daøo daït, toâi ngaâm raèng :

	Tieâu ñieàu loaïn haäu caûnh Kim nhaät thuûy truøng quang Coå tænh truøng löu nguyeät Phi lieân thuïy thoå höông Laâu cao öôûng chung coå Tuøng tónh vaän sinh hoaøng Phi ñieåu öng tri quyeän Khuynh saøo taïi dò höông
	Buoåi tröôùc loaïn xô xaùc Caûnh nay saùng töïa göông Gieáng xöa soi boùng nguyeä Sen nôû thoaùng muøi höông Chuoâng gaùc nghe aâm vaúng Raëng tuøng noåi nhaïc vang Chim bay döôøng ñaõ moûi Vôõ toå laïc tha höông

Caùc coâng töû cöôøi maø noùi raèng :"Chim bay ñaõ bieát moûi meät roài vaäy". - Toâi noùi :"Keû du töû thöông xoùt queâ cuõ, ai chaúng moät buïng aáy, huoáng chi caùi nieàm vui soáng trong töû lyù cuõng ñaõ muoän maøng roài. Thô Ñöôøng coù caâu :

Maïch thöôïng qui taàm voâ saûn nghieäp
Thaønh bieân chieán coát höõu thaân tri
Loái cuõ tìm veà voâ saûn nghieäp
Beân thaønh cheát traän coù thaân nhaân.

Thô aáy thaät taû truùng caùi beänh cuûa ngu huynh".

Trong luùc chuyeän troø, boãng nghe lanh laûnh tieáng chuoâng xa vang laïi. Toâi noùi :"Khoâng bieát tieáng chuoâng ôû xöù naøo maø kheâu gôïi nhö vaäy ?" - Caùc coâng töû ñaùp raèng :"Chuøa Lieâu Xuyeân". Toâi möøng rôõ maø raèng :"Xöa kia ngu huynh cuøng vôùi ngöôøi aáy coù chuùt giao tình". Toâi môùi cuøng moïi ngöôøi ñeán chôi nôi ñoù. Khi tôùi cöûa chuøa thì thieàn sö choáng tröôïng, ñöùng ôû beân saân Ñaøm Hoa. Troâng thaáy toâi nhaø sö möø ng rôõ voâ cuøng, daét tay ñi vaøo thieàn phoøng cuøng ng oài, pha traø, cuøng nhau ñaøm ñaïo. Nhaø sö môû ñaàu noùi raèng :"Töøng nghe ñaïi nhaân naèm maùt moät nôi sôn thanh thuûy tónh, caûnh trí tòch mòch maùt meû, vöôïn haïc töøng baày, yeân haø ñaày cöûa; baàn taêng muoán ñeán nöông nhôø, chæ giaän khoâng coù caùch naøo caû". Toâi ñaùp :"Ngöôøi gaëp caûnh maø neân sang, caûnh gaëp ngöôøi maø neân ñeïp. Giöõa caùi vöôøn trong nuùi cuûa toâi laïi coù ngö ôøi ñöùc haïnh nöõa. Anh toâi meán caùi caûnh nhaøn tòch môùi döïng leân moät nôi thôø Phaät döôùi goác caây trong ñaùm raäm raïp; phía ngoaøi xaây gaùc chuoâng, sôùm toái ñaùnh maáy hoài chuoâng ñeå queân traàn nieäm" - Nhaø sö nghe vaäy thì chaép hai tay laïi maø noùi to raèng :"Thanh nhaøn vaø thích thuù nhö vaäy, thì daãu coù ñænh chung cuõng khoâng ñoåi laáy ñöôïc".

Luùc ñoù maët trôøi veà taây saép laën,toâi muoán caùo bieät. Caùc coâng töû noùi raèng :"Nhaø chuøa tuy ôû choán thoân daõ, nhöng coù hoa coû u nhaõ cuõng ñuû cung höùng thô, sao anh laïi laëng thinh ñöôïc ö ?" - Toâi noùi :"Xin ñeà thieàn phoøng moät baøi thô ngaén ñeå löu bieät maø thoâi" - Nhaø sö noùi :"Neáu ban cho nhö theá thì coøn caùi gì hay hôn !". Roài ñöa ngay töù baûo laïi. Toâi ñeà raèng :

	Yeân thuûy giang thoân tòch Thieàn phoøng hoa thaûo thaâm Voâ traàn ñaêng bæ ngaïn Höõu vò giaùc töø taâm Haûi nguyeät khuy Kim töôùng Tuøng phong coå ñaïo caàm Höông ñaêng cung thaàn tòch Chung coå höõu hoøa aâm
	Soâng thoân daâng khoùi nöôùc Hoa coû phuû thieàn phoøng Saïch buïi cheøo qua beán Beùn muøi tu gaéng coâng Gioù tuøng vang ñaïo nhaïc Traêng bieån chieáu Thieàn toâng Höông khoùi thôø khuya sôùm Troáng chuoâng aâm ñieäu ñoàng

Ñeà xong, toâi töø giaõ nhaø sö ra veà. Luùc naøy gaëp ngaøy huùy chuù toâi, xöa l aøm thöôïng thö. Quan Ñoác ñoàng tuy laøm quan nôi xa xoâi, ñeán ngaøy gioã cuõng veà. Cuùng leã xong, ngaøy hoâm sau, oâng ñeán chuøa Töø Vaân, ruû toâi cuøng ñi chôi vôùi caùc coâng töû, laïi baøy yeán tieäc thònh soaïn cuøng nhau hoan hoäi. Toâi ñeán, caùc coâng töû ñem maáy baøi thô ñeà vònh cuûa toâi ra cuøng nhau bình ph aåm. Quan Ñoác ñoàng choïn hai baøi Qui Tænh vaø Ñeà Kieàu maø oâng cho laø troäi hôn caû.

Hoïa Qui Tænh	Hoïa Ñeà KIeàu

Coå Lieâu danh thaéng ñòa Haøo kieät moãi thôøi sinh U nhaõ tam hieàn mieáu Oanh hoài nhaát thuûy tình Nhaân daân haèng kieäm öôùc Ñình vuõ thuûy kinh doanh Cao chí öng ña thöù Haø tu aån tính danh	Thöû kieàu cö thöû ñòa Du ngoaïn moãi ta ta Vaên ñoà hoaøn vuõ loä Tieàn löu chuyeån haäu ba Baèng lan thi höùng saûng Ñoái baïn truùc chi taø Töù voïng haân haân xöù Thi thö leã nhaïc gia
Coå Lieâu nôi thaéng ñòa Haøo kieät chaúng thôøi khoâng Ba ñaáng ñeàn u nhaõ Moät doøng thö maën noàng Nhaân daân kieäm phaùc aáy Nhaø cöûa tröôùc sau loàng Keû chí cao tìm thuù Caàn chi phaûi aån tung	Caây caàu xaây ñaát aáy Du ngoaïn luoáng than phieàn Ñöôøng voõ ngheà vaên saün Doøng tieàn soùng haäu tuoân Lan keà thô vònh khoaùi Bôø tröôùc truùc caønh xieân Boán phía say söa ngaém Vaên chöông thi leã moân

Anh Traán Laïng noùi raèng :"Ngheà vaên ñöôøng vuõ, doøng tröôùc soùng sau, nhöõng caâu aáy chöùa ñöïng caùi khí töôïng xa roäng, thô hoïa nhö theá thaät hay". Luùc aáy ngöôøi chaùu hoï cuõng coù maët taïi ñoù. Quan Ñoác ñoàng baûo raèng :"Boïn caùc ngöôi khi nhoû chöa coi maët quan toå thöôïng thö, neân coi maët baùc ñaây seõ roõ". Toâi cöôøi maø raèng :"Cöù nghó ñeán mi raäm toùc daøy thì sao coù töông töï ñöôïc vôùi toân thuùc". Caùc coâng töû ñeàu noùi raèng :"Coi cho kyõ, quaû mö ôøi phaàn khoâng sai". Chuùng toâi ngoài chuyeän troø aên uoáng thoûa theâ, maõi ñeán canh khuya, moïi ngöôøi môùi giaûi taùn ra veà. Caùc oâng vui möøng thaáy toâi veà laøng, chöa coù caùch gì ñeå cuøng vui vôùi nhau. Quan Ñoác ñoàng ñöa giaáy baùo em reå laø quan Vieân hình, khieán chænh bò moät chieác thuyeàn, öôùc heïn vôùi quan Traán Laïng Sôn, quan Vieân leã (cuõng laø em hoï toâi) ñem röôïu vaø ñoà nhaém ñeán cuøng toâi xuoáng thuyeàn, phoùng cheøo treân soâng Hoà Loâ, ngaém traêng, laøm thô, thuaän gioøng maø xuoâi, nhö vaäy trong haïn möôøi ngaøy. Laïi coù ngöôøi laøng ñeán noùi laø hieän ñình ñaøi môùi xaây döïng leân, seõ coù leã laïc thaønh, coù toå chöùc moät chaàu ca xöôùng, môøi toâi ñònh ngaøy ñeán döï leã. Toâi cuùng höông tieàn ba quan. Luùc naøy coù quan Doaõn Thöø a Thieân ñeán xin chaån beänh. Nguyeân luùc toâi ôû Kinh thì oâng maéc beänh ñaõ laâu, coù sai ngöôøi ñeán laáy thuoác. Ñeán khi nghe tin toâi trôû veà laøng thì beänh cuûa oâng ta voán vaãn laø hö kieät; toâi cheá taïo moät teã cao döôïc cho oâng ta. Trong luùc duøng thuoác, oâng ta thaáy toâi veà laøng maø vaãn ñeå taâm nghieân cöùu chöõa beänh, môùi göûi cho toâi moät baøi thô ñeå taï ôn (noùi veà luùc bò trieäu, treân ñöôøng ñi taû noãi loøng, duøng vaàn cuûa baøi thô aáy). Thô raèng :

	Nhuïc moâng thanh coá kieán taâm chaân Nghóa taïi nguyeân voâ thò phuù baàn Tích hueä döôïc phöông ñieàu cöûu beänh Kim tö dòch lieäu teá suy thaân Baát quan ñaàu haït naêng löu khaùch Chæ ñaõi thaønh cao duïc hoaït nhaân Taï ñaùp thieân hoaøi voâ bieät huoáng Lieâu baèng nhaát luaät bieåu thieân quaân
	Ngöûa trong chieáu coá caûm loøng chaân Troïng nghóa khoâng coi naëng phuù baàn Tröôùc caäy ñieàu thang tröø saïch beänh Nay nhôø cheá teã giöõ yeân thaân Chaúng caàn caûn truïc maø löu khaùch Chæ ñôïi cho cao ñeå cöùu nhaân Taï ñaùp laáy chi laøm taëng vaät Daõi loøng maáy vaän nhôù ôn quaân

Muïc Luïc

Phaàn Tröôùc

Phaàn Sau

Caûi taùng : thu goùp xöông coát ngöôøi cheát ñaõ ñ öôïc taùng naêm ba naêm, lau chuøi cho saïch, boû vaøo moät caùi tieåu baèng saønh maø di ñi, choâm taïi moät nôi khaùc.
OÂng Maïc : thöôøng goïi laø OÂ Ñoàng Maùc.
Thanh Trì : teân moät huyeän caùch Haø Noäi chöøng 12 caây soá, thuoäc tænh Haø Ñoâng.
Tam Ñaûo : teân ngoïi nuùi cao thuoäc tænh Vónh Yeân, Baéc Phaàn.
Quan Thoáng Nhaát : chöa roõ vò naøo. Hoaøng giaùp Leâ Höõu Danh laø thaân ohuï Leâ Höõu Hy, Leâ Höõu Möu vaø Leâ Höõu Kieàu. Khoâng roõ ñaây coù phaûi laø Höõu Hy khoâng ?
Thöû ly : Kinh Thi, thieân Vöông Phong noùi veà ñieàu thöông xoùt nhaø Chu. Quna ñaïi phu nhaø Chu ñi haønh dòch (coâng taùc) ñeán choã nhaø Chu, ñi qua cung thaát xöa chæ thaáy ñaày daãy caây luùa vaø caây keâ, thöông xoùt caùi caûnh nghieâng ñoå cuûa nhaø Chu, baøng hoaøng khoâng nôõ boû ñi, nhaân ñoù môùi laøm ra baøi thô aáy. Khi naøy nhaø Chu ñaõ dôøi ñoâ veà ph öông ñoâng, nhaø Chu tuùc laø Taây Chu tröôùc vaäy. ÔÛ ñaây möôïn tích Thöû ly ñeå taû caûnh tang thöông tröôùc maét.
Yeát haï : ñeán haàu chuyeän vaø ñöa leã möøng.
Laïn Kha : teân nuùi Laïn Kha ôû Trieát Giang. Ñôøi Taán, Vöông Chaát vaøo nuùi kieám cuûi, thaáy hai ñoàng töû ngoài chôi côø. Ñoàng töû cho Chaát moät vaät nhö hoät taùo, aên vaøo heát ñoùi. Xong cuoäc côø, ñoàng töû troû tay maø baûo raèng :"Caùn buùa nhaø ngöôi hö naùt roài". Chaát quay trôû veà laøng thì ñaõ ñöôïc moät traêm naêm roài. Vì theá môùi coù teân nuùi laø Laïn Kha (laïn laø hö naùt, kha laø caùn buùa).
Baûn caûnh thaàn linh : vò thaàn cai quaûn ñòa ph öông.
Daàm : phieán goã baéc ngang ñeå ñôõ xaø nhaø hay s aøn gaùc.
Töû lyù : queâ cuõ (töû laø caây thò - lyù laø laø ng). Caây töû thöôøng ñöôïc troàng ôû ñaàu laøng, duøng ñeå chæ queâ höông. Nhò Ñoä Mai coù caâu :"Keû veà Töû Lyù ngöôøi vaøo Ngoïc Kinh".
Ñaøm Hoa : teân caùi saân. Ñaøm hoa laø moät thöù caây ba nghìn naêm môùi troå, moät löôït thì coù Phaät xuaát theá.
Thieàn phoøng : Phoøng oác nhaø sö ôû.
Traàn nieäm : nhöõng moái öu tö cuûa ngöôøi ñôøi.
Ñænh chung : caùi vaïc vaø caùi chuoâng. YÙ noùi nhaø quyeàn quyù, moãi böõa aên, ñaùnh chuoâng goïi ngöôøi veà aên, baày vaïc ra cho aên (vì nhaân gia ñoâng ñaûo). Ñænh chung do caâu "Chung minh ñænh thöïc" cuûa Vöông Boät.
Töù baûo : Boán thöù laø buùt, nghieân, giaáy vaø möïc.
Thieàn toâng : teân toâng phaùi Phaät Giaùo, cuõng coù teân laø Phaät taâm toâng.
Ba ñaáng : dòch chöõ tam hieàn, ba nhaân vaät taø i gioûi ñöôïc thôø phuïng trong ñeàn laøng.
Kieäm phaùc : caàn kieäm vaø chaát phaùc.
Thi leã moân : Nhaø coù hoïc Thi hoïc Leã, yù noùi l aø nhaø vaên hoïc.
Laïc thaønh : leã möøng môùi laøm xong, ñeàn ñaøi, nhaø ôû - leã khaùnh thaønh nhaø cöûa.
Quan doaõn Thöøa Thieân : quan ñaàu phuû Thöøa Thieân. Doaõn töùc laø chöùc quan phuû, huyeän cuõ (phuû doaõn, huyeän doaõn).