Doïn Nhaø

Luùc aáy toâi ôû trong dinh quan Trung Kieân ñöôïc hôn moät thaùng. Thaân baèng ñeán thaêm hoûi, ngaøy ñeâm vaõng lai nhoän nhòp, maø lính quan Chính Ñöôøng tra hoûi ngaùng trôû. Keû muoán vaø o phaûi coù ngöôøi nhaän laõnh môùi ñöôïc ñi qua. Toâi nghó :"ÔÛ trong dinh ra vaøo khoù khaên. Vaû laâu ngaøy, naøo gaïo naøo cuûi, laïi hôn möôøi ngöôøi theo haàu, laáy ñaâu ra cho ñuû chi duøng. Coù luùc Quaän haàu hoûi mình ngöôøi theo haàu nhieàu hay ít, quan Chính Ñöôøng muoán cho laãm caáp, mình chaúng sa vaøo daøm khoùa cuûa nguôøi, beàn loøng töø choái, neân ñöôïc mieãn. Nay phaûi tìm ôû choã khaùc ngoaøi dinh, tieän cho khaùch vaø baïn lui tôùi, roài phaùt thuoác ñeå cung nhaät duïng". Sau khi toan tính oån thoûa, toâi noùi vôùi Quaän haàu raèng :"Toâi löu laïc giang hoà ñaõ hôn ba möôi naêm, moät sôùm ñeán kinh, thaân baèng xa caùch nhôù nhung cuõng laø thöôøng tình, ngaøy ñeâm lui tôùi thaønh ra coù söï ñaúng ñaõi, nay xin ñöôïc nguï taïi ngoaøi cöûa dinh, caäy Quaän haàu baåm vôùi ñaïi nhaân ñeå toâi ñöôïc tieän khu xöû". Luùc ñaàu oâng khoâng thuaän cho dôøi xa. Toâi naøi xin maáy laàn môùi höùa cho. Toâi sai ngöôøi doø hoûi moät nôi trong quaân dinh ñoäi Kinh Höõu. Ngöôøi chuû teân laø Bieän Ñoàng. Anh naøy nöûa ñôøi roài maø chöa coù con, nghe vaäy cho vieäc gaëp gôõ naøy laø bôûi trôøi, thaân haønh ñeán môøi moïc. Toâi sai ngöôøi chuyeån vaän ñoà ñaïc ñeán nguï taïi nhaø y. Vôï choàng y hoan hæ vaø troïng ñaõi toâi voâ cuøng. Töø dinh quan Chính Ñöôøng ñeán nôi naøy öôùc vaøi ba cung ñöôøng. Cöù ba hoaëc naêm ngaøy moät laàn, Quaän haàu ñeán chuyeän troø vôùi toâi, tình thaân aùi baát taát noùi nöõa.

Haõy noùi chuyeän toâi ôû kinh chöa ñöôïc nöûa thaùng maø töø quan vieân, binh lính ñeán ngöôøi trong phoá phöôøng, phaàn ñoâng ñeàu bieát toâi caû; hoaëc ñaõ xin thuoác, hoaëc ñaõ xin chaån beä nh, cho ñôn, ngaøy ñeâm voâ cuøng huyeân naùo. Toâi nghó thaàm :"Luùc môùi nhöõng nghó kieám sao cho ñuû nhaät duïng, chaúng ngôø nay kieám ñöôïc gaáp boäi. Tuy nhieân mình ñi chuyeán naøy khoâng ñeå taâm gì ñeán phuù quyù maø laïi caàu lôïi ö ?". Toâi muoán dôøi choã ôû nhöng chöa tìm ñöôïc nôi naøo. Luùc aáy coù quan Quaûn Thò Noäi Taû Cô laø Haøm Xuyeân Haàu, thuôû nhoû theo cöû nghieäp ñaõ töøng theo tröôøng hoïc ôû quaän, sau oâng theo cha ñi ñaùnh giaëc coù coâng neân môùi tieán thuû treân ñöôøng voõ bò. Nhöng nhaát sinh oâng hay ñau oám, nhieàu laàn ñeán xin chöõa beänh. OÂng thaáy toâi thöôøng khi khoâng trò beänh maø beänh laïi khoûi thì cho laø thaàn dò, moãi khi coù beänh nguy kòch thì cuõng nhôø toâi chöõa chaïy cho. OÂng xin nhaäp moân hoïc toâi ngheà thuoác. Toâi thaáy oâng laø nguôøi chaân thaønh neân nhaän lôøi. OÂng bieát toâi khoâng muoán ôû nôi oàn aøo, töùc thì laúng laëng söûa sang moät sôû dinh cuõ ôû caïnh hoà gaàn baûn dinh; töø nhaø ngoaøi, nhaø khaùch, nhaø beáp ñeàu tónh mòch. Roài oâng ñeán môøi toâi laïi ôû. Toâi möøng quaù lieàn dôøi choã troï. Hai vôï choàng teân Bieän Ñoàng khoâng baèng loøng nhö vaäy. Choã ôû môùi naøy cuøng vôùi daõy nhaø phía sau cuûa Bieän Ñoàng caùch nhau vaøi ba traêm böôùc. Toâi cho ñuïc töôøng môû moät cöûa nhoû, sôùm toái aân caàn tieáp xuùc vôùi nhau.

Keå töø luùc di nguï tôùi ñaây loøng toâi môùi ñöôïc thö thaùi. Moät ñeâm kia traêng saùng nhö ban ngaøy, ngoài töïa caâu lan toâi thaàm nghó : Ñeán kinh ñaõ hôn hai ba thaùng roài, laøng cuõ ch öa veà thaêm ñöôïc, cuõng chöa töøng rôøi böôùc ñi ñaâu ñöôïc. Tính ñoát ngoùn tay traûi ba mö ôi naêm roài, nhöõng töôûng khoâng böôùc vaøo caùi cuoäc danh daøm lôïi khoùa, ngaøy nay phaûi cam laøm caùi anh Sôû tuø chaêng ? Nghó ngôïi moät hoài, boãng than daøi moät tieáng, sai tieåu ñoàng pha traø uoáng moät mình roài ñi naèm. Toâi chôït nghe töø bôø hoà beân kia noåi leân moät tieáng trong treûo, veùo von, trong nhö ve saàu uoáng haït moùc, döùt döùt noái noái, traéng nhö haït moùc keát thaønh söông. Toâi hoát hoaûng trôû daäy, ra tröôùc saân nghe ngoùng, môùi bieát laø ôû taây dinh coù ngöôøi thoåi saùo. Khi naøy moái saàu môùi gôïi theâm moái saàu cuõ, nhaân ngaâm moät baøi thô ngaén taû noãi loøng :

Ngoïc ñòch thanh du du
Thanh tieâu höùng chuyeån u
Suy lai thieân lyù nguyeät
Taùn taùc maõn thaønh thu
Laïc cöïc thuøy gia thuù
Tình ña löõ khaùch saàu
Tieâu tieâu thieân laïi phaùt
Caám coá xuaát tieàu phu
Saùo ngoïc thanh nghe vaúng
Ñeâm trong höùng ngaãu nhieân
Thoåi veà ngaøn daëm nguyeät
Tan nhaäp khaép thaønh moân
Vui aáy ai ngöôøi höôûng
Tình naøy löõ khaùch buoàn
Saùo trôøi daøo daït thoåi
Troáng ñieåm caám cung ñoàn
Ngaâm xong, toâi taûn boä tröôùc theàm, ñeâm khuya môùi ñi naèm, chieâm bao thaáy mình ôû queâ nhaø trong nuùi, maõi ñeán khi maët trôøi chieáu ngang cöûa soå vaãn chöa trôû daäy. Ñöùa tieåu ñoàng voäi vaõ chaïy laïi lay tænh, noùi raèng Quaän haàu chôø ñôïi ôû ngoaøi cöûa ñaõ laâu roài. Toâi hoaûng hoát ra ngheânh tieáp, môøi vaøo trong nhaø cuøng ngoài. Quaän haàu noùi :"Tröôùc ñaây vaøi ba gian quaân phoøng chaät heïp, cöûa troâng thaúng ra ngaõ tö, naùo nhieät khoù chòu, nay ñö ôïc choán naøy thanh nhaøn xöùng ñaùng cho cao nhaân tónh döôõng". Toâi thöa :"Cuõng laø nhôø chuû nhaân ñaây coù loøng haäu ñaõi vaäy". Luùc aáy Haøm xuyeân haàu thaáy Quaän haàu ñeán, cuõng tôùi nôi haàu chuyeän. Toâ ñöa baøi thô Ñeâm nghe tieáng saùo ra ñeå hai oâng bình luaän thì ñeàu khen ngôïi caû. Quaän haàu noùi :"caâu cöïc laïc coù do moái caûm kích maø ra chaêng ?". Toâi thöa raèng :"Coù". Haøm xuyeân haàu noùi :"Thaùi heát thì ñeán bó, suy taùn laém cuõng do thònh maõn nhieàu; cho neân thaùnh nhaân môùi giaûm caùi dö trôï caùi thieáu, chính laø noùi ñieàu aáy vaäy". Troø chuyeän nöûa giôø roài, hai oâng môùi ra veà. Saùng ngaøy hoâm sau, dòch muïc cuûa Quaän haàu ñöa ñeán naêm ngöôøi trai traùng, aùo khaên chænh bò. Toâi thaáy theá ngôø raèng coù vieäc gì phaûi ñi xa. Ngöôøi dòch muïc noùi :"Quan lôùn toâi thaáy choã ôû môùi cuûa laõo sö raát vaéng veû, vaû laïi nôi naøy coù laém boïn ñaøo töôøng khoeùt vaùch, sôï coù ñieàu tai haïi xaûy ra, môùi baåm vôùi ñaïi quan truyeàn laáy naêm teân lính ôû tieàn quaân thuoäc baûn dinh cho chuùng phuïc dòch ban ngaøy, canh gaùc ban ñeâm". Toâi baûo raèng :"Thaân toâi ñöôïc nhôø toân haàu coù loøng toát chu toaøn, ôn aáy ghi taïc khoâng queân. Coøn vieäc naøy oâng haõy vì ta heát lôøi töø taï". Ngöôøi dòch muïc khoâng nghe, cho boïn lính cö nguï taïi nhaø ngoaøi. Nguyeân lai moãi laàn toâi ñi ñaâu ñeàu phaûi möôïn lính haàu cuûa Quaän haàu. Nhöõng quan vieân qua laïi caàu thuoác cuõng caáp cho toâi lính ñeå sai khieán, ñöôïc baûy, taùm ngöôøi :
Thò Noäi taû quaân 2 ngöôøi
Nhöông Trung quaân 1 ngöôøi
Trung Kinh quaân 1 ngöôøi
Haäu Duõng quaân 1 ngöôøi
Tieàn Huøng quaân 1 ngöôøi
Phaàn ñoâng boïn chuùng ñeàu löôøi bieáng,chæ coù naêm teân lính Tieàn Duõng laø bieát sôï phaùp lu aät, coâng vieäc sai khieán ñeàu ñöôïc vöøa yù. Nhö theá cuõng ñuû roài; toâi caûm taï caùc quan vieân vaø cho boïn lính kia trôû veà, chæ giöõ laïi moät teân cuûa Tieàn Ninh, moät teân cuûa Trung Kinh, naêm teân cuûa Tieàn Duõng, phaùt löông cho chuùng vaø cho chuùng ôû nhaø beáp phuïc dòch.
Muïc Luïc Phaàn Tröôùc Phaàn Sau
  1. Cung ñöôøng : moät thoâi ñöôøng ñi chöøng heát nöûa ngaøy.

  2. Haøm Xuyeân Haàu : töùc Ñinh Nhaï Haønh, boû chuùa Yeán Ñoâ, phoø vua Leâ, ñöôïc laøm quaûn Binh hieäu thò trung, töøng vaâng leänh vua ñem quaân xuoáng Sôn Nam haï choáng quaân Taây Sôn (Vuõ Vaên Nhaäm). Cuoái ñôøi Chieâu Thoáng, Nhaï Haønh laøm ñeán Chaån khaáu Ñaïi töôùng quaân, töôùc Haøm quaän coâng. Naêm Kyû Daäu 1789, Nhaï Haønh ñem gia quyeán theo vua chaïy sang Taøu.

  3. Sôû tuø : tuø binh do nöôùc Sôû baét ñöôïc. Sau duøng ñeå chæ keû ôû trong tình traïng quaãn baùch maø khoâng coù keá gì ñeå möu thoaùt.

  4. Dòch muïc : keû ñöùng ñaàu moïi vieäc sai phaùi trong dinh.

  5. Toân haàu : tieáng toân xöng ngöôøi coù quan töôùc.