2- Chuoät caùi veà nhaø sinh söï

Hoïa thi roài taï laáy loøng,
Giaõi-baøy coù caû vôï choàng cuøng nghe :
"Gaëp côn soùng gioù baát kyø,
Nhôø ôn cöùu-vôùt ñeâm khuya naëng tình.
Coù nhaø chò cuõng nhö anh,
Ngöôøi ta ai cuõng loøng laønh nhö ai.
Ñeø chöøng baét boùng dong-daøi,
Ñaù moøn ñaõ vaäy, mieäng ngöôøi thì sao ?
Xöa nay danh-giaù theá naøo,
Vì toâi moät chuùt ra vaøo cho neân.
Phaûi chaêng chò ñeå em xin,
Baän loøng lo-laéng giang-sôn noãi nhaø."
Baây giôø naøng ñaõ böôùc ra,
Lieäu ñieàu chaøng cuõng giaûi hoøa cho xuoâi.
Naøng raèng: "Trong baáy nhieâu lôøi,
Raøo sau ñoùn tröôùc cho ai ñoù maø.
Chaúng tö-tuùi, chaúng traêng-hoa,
Toäi chi maø thieát vieäc nhaø ngöôøi döng."
Tía tai ñoû maët böøng böøng,
Vaät mình naøng laïi vang-löøng noùi ra;
"Côù chi thieáp môùi vaéng nhaø,
Ñaõ loøng nhöû nguyeät quyeán hoa tôi-bôøi.
Vöøa loøng thích yù thì chôi,
Nhaø naøy coøn coù xem ai ra gì,
Cöûa nhaø lo-laéng sôùm-khuya,
Söôùng se maï caïn ñi veà xieát bao.
No côm thì röûng hoàng mao,
Duïc haø duïc hó muoán sao thì laøm.
Ai ngôø maët söùa gan haàm,
Raén toan gaø luoäc röôïu taêm thoûa loøng.
Khaùc naøo nhö nheän ñaùnh voøng,
eách kia trong gieáng coøn mong keû doø.
Ñoùi thì ñaàu goái bieát boø,
No côm aám caät coøn lo-laéng gì.
Chaúng thöông ñeán noãi theâ nhi,
Tìm moài khuya sôùm ñaõ ñi ñôõ chaøng.
Trôû veà vöøa ñeán ñaàu töôøng,
Thaáy con muoâng ñöùng cöûa hang noù rình.
Ñaõ laâu nghe vaéng phong thanh,
Ngaäm hôi nhö thoùc ñem mình veà ñaây.
Laïi e luõ khæ buoâng daây (?),
Ñeán nhaø neân noãi nöôùc naøy maø thöông."
Ghen-tuoâng nhieàu tieáng dôû-döông,
Chaøng van nhö coác, baøy töôøng ñaàu ñuoâi.
-"Canh khuya chöa nhaép coøn ngoài,
Laï vì vaéng-veû thöùc coi cöûa nhaø.
Boãng nghe ngoaøi choán töôøng hoa,
Tieáng con muoâng suûa töø xa laïi gaàn.
Chuùt vì naøng môùi lôõ chaân,
Hoaëc khi muoân moät trôû ngaên döôøng naøo.
Song nga chöa bieát laøm sao,
Boài hoài gan vöôïn xoân-xao khuùc taàm.
Thaäp-thoø haàu raép ra thaêm,
Thaáy naøng Baïch-thöû ñaâm saàm vaøo hang.
Döõ laønh hai leõ chöa töôøng,
Giaét tay ñaõ baûo coù ñöôøng tìm ra,
Noùi raèng trong nghóa laân-gia,
Phaûi con muoâng ñuoåi theá sa ñöôøng cuøng.
Moät mình thaân gaùi long-ñong,
Daùm xin cöùu naïn ôn loøng chaúng queân.
Moät laøm phuùc hai laøm duyeân,
Chaúng neà cho ôû moät beân heïp gì.
Vöøa ngoài moät choác laïi ñi,
Haù raèng coù yù-töù gì cuøng ai.
Côù sao gieo naëng nhöõng lôøi,
Nghe ra chaúng chuùt vaøo tai cuõng phieàn!"
Naøng raèng söï ñaõ quaû-nhieân,
Naøo ai noùi ñaët cho neân ñoaïn tröôøng,
Vôï con vöøa böôùc ra ñöôøng.
ÔÛ nhaø thaéc-maéc lo-löôøng ñöùng troâng.
Phoûng raèng caäy daï caäy loøng,
Theá thì doã gaùi veà phoøng laøm chi ?
Ngöûa-nghieâng nhö oác bieát gì,
Baët ngay taên-haún döôøng deâ maéc söøng.
Thoâi thoâi chaúng loï noùi-naêng,
Daáu voi ruoäng raï nghó raèng kín thay.
Hang haàm ai daùm moùc tay,
Chuoät naøo laïi daùm caén daây buoäc meøo.
AÉt laø toan raép theá naøo,
Khoâng döng ai coù boãng theo veà nhaø.
Ruoài kia moät phuùt bay qua,
Bieát laø ñöïc caùi loï laø söï ai.
ÔÛ trong chöa toû baèng ngoaøi,
Deã maø aên caùy böng tai ñöôïc naøo.
Meâ-say chìm-ñaém maù ñaøo,
Nhö meøo thaáy môõ khaùt-khao thaät laø.
Giaø chaúng thöông, treû chaúng tha,
Khaùc naøo nhö eách thaáy hoa thì voà.
Thuoàng-luoàng ôû caïn coù ru,
Maø toan baét-chöôùc ñöùa ngu sôø-sôø.
Chieáu-chaên naøo coù höõng-hôø,
Maø nhö voi ñoùi thì vô doâng-daøi.
Quen muøi baän khaùc aên chôi,
Coù ngaøy cuõng ñöôïc nhö ai gheû taøu.
Baáy giôø khoán ñoå cho nhau,
Mieäng keânh goïi choù, tay mau ñuoåi ruoài.
Ví duø laàm phaûi vôï ai,
Gioøng soâng beø chuoái môùi hay cho ñôøi.
Saùng tai hoï, ñieác tai caøy,
Maø loøng laïi töôûng ñeán ngöôøi ñaøo thô.
Nhöõng mong laïi coù bao gìôø,
Cho khuaây-khoûa daï keûo mô-maån tình.
Ví khoâng duyeân nôï ba sinh,
Naøng sao gaëp noãi baát bình tôùi ñaây ?
Nghó caøng nhö tænh nhö say,
Maët nhö ñaàu lôïn nhìn thaày trô-trô.
Naøng ngôø phaûi thuoác phaûi buøa,
Ve saàu xaùc ruõ noù cho aên quaøng.
Cho neân thô-thaån voõ-vaøng,
Tìm löôn cho kíp chaùo thang giaõ-giuøng.
Keûo loøng tô-töôûng mô-moøng,
Khoûi hoàn Thuïc-ñeá, khoõi loøng Ñoã-quyeân
Baáy giôø tính neát ñaõ quen,
Chaéc raèng cua loã khoù leân treân trôøi.
Naøng raèng baét chaïch ñaèng ñuoâi,
Kieän voâ chöùng côù khoân ñôøi ñoâi co.
Nguyeân vieát höõu, bò vieát voâ,
Minh ñôn so vôùi duyeân-do theá naøo.
Noù thôøi nhaát höôùng taïi ñaøo,
Ñi leân röøng bieát ñöôøng naøo truy-ñöông.
Voâ tang tích tòch tình tang,
Khoân laøm lyù-ñoaùn cho töôøng ñöôïc ñaâu.
Raàm nhaø tieáng hoûi lao-xao,
Ai hay raèng söï daáu ñaàu hôû ñuoâi.
Vaãn coøn theøm thòt theøm xoâi,
Ngaøy thöôøng côm teû thieáp nuoâi leä gì.
Coù caõi raèng quí dòch theâ,
Gaùi naøy chaúng daùm naèn-nì thöông-yeâu.
Giaø roài laän-caän boû lieàu,
Saù chi vuù seách löng eo soà-seà.
Chaúng öa caø chín baàu giaø,
Tuoåi ñaø dö laïp lòch ñaø quaù nieân.
Coù traêng neân noãi phuï ñeøn,
Chaúng ngon theå soát, thôøi lieàn beán hôi.
Cöôøi ra nöôùc maét hoå ngöôi,
Khen ai kheùo ñaët neân lôøi ví xöa:
Coøn duyeân keû ñoùn ngöôøi ñöa,
Heát duyeân vaéng ngaét nhö chuøa baø Ñanh.
Theá tình chuoäng laï tham thanh,
Thaân tieân thaân cuù ra tình xaáu chôi.
Caàu-noâm ñoàng thuûng laï ñôøi,
Keûo coøn nhoïc xaùc meät ngöôøi xoâng-pha.
Caén ñuoâi tha tröùng gaàn xa,
Caùi thaân taát-taû nhö baø ñaùnh ong.
Daï-traøng xe caùt luoáng coâng,
Toø-voø nuoâi nheän haù mong caäy nhôø.
Ít lôøi chaúng muoán noùi ra,
Nhöõng ñieàu chaøng ôû aét laø chaúng queân.
Cheøn nhau töøng caïnh cho neân,
Trong baøn ñaõ phoãng tay treân nöïc cöôøi.
Toå-toâm kia thöïc laø taøi,
Cöûu-vaïn baùt-saùch chôø hoaøi baùn chi.
AÂm-döông baùc cuïc ñöôïc thì,
Cöù chi ñöùng haäu cöù chi loái leø."
Chaøng raèng: "Lôøi noùi cuõng kyø,
Keå khoan keå nhaët thoùi queâ thöôøng tình.
Tieáng chua hôn nöõa vaét chanh,
Toan ñöôøng taàm-ngaûi laán caønh ñöôïc sao ?
Ta ñaây deã naït ñöôïc naøo,
Chaúng nhö keû quaëp raâu vaøo reû-roi.
Cuõng toan níu-naùu cho roài,
Caøng ngaøy caøng moät toû coi nhöõng maøu.
Caém ñaàu maø chòu vuoát raâu,
Ñaõ caêm nhö ngöïa caàm taøu maáy phen.
Gioáng löøa öa naëng ñaõ quen,
Thoâi ñöøng döùc-laùc huyeân-thieân tít muø."
Baáy giôø naøng laïi tri hoâ,
Saén quaàn saén aùo thaäp-thoø cöûa hang.
Raèng: "Ñaø mang tieáng taøo-khang,
Nhöõng nhôø reã maän reã baøng cuøng nhau.
Baây giôø neân noãi cô-caàu,
Baø laøm cho toû ra ñaàu ra ñuoâi."
Mieäng thôøi thôû ngaén thôû daøi,
Tìm ñöôøng thaêm loái kíp dôøi laân ñoâng.
Cöûa hang chuoät baïch tôùi gaàn,
Ñaõ phaàn sæ-vaû laïi phaàn mæa-mai.
Chuoät baïch ñoû maët tía tai,
Hoûi raèng: "Ai ñaáy maéng ai choán naøy.
Con naøy chöa bieát baø ñaây,
Laïi toan tieáng noï lôøi naøy ñaønh-hanh."
Con meøo thuûng-thænh goùc thaønh,
Ñeán xem tranh ñaáu ra tình laøm sao.
Hai beân hoàn laïc phaùch xieâu,
Treøo non nhaûy nuùi ra chieàu lao-ñao.
Laï ñöôøng chuoät caùi sa ao,
Thöïc laø baùo öùng trôøi naøo coù xa.
Baïch thôøi chaïy ñöôïc veà nhaø,
Böôùc qua coáng gaïo lieàn xa mình vaøo.

Hoà Sinh cöùu chuoät caùi vaø daïy doã chuoät caùi

Ngaãm xem baùo öùng kíp sao,
Hoà-sinh ñöùng naáp töôøng ñaøo thöû troâng.
Thaáy con chuoät caùi vaãy vuøng,
Treân bôø meøo chöïc, nhöõng mong ra chaøo.
Hoà dô tay môùi ñuoåi meøo,
Veùn quaàn loäi xuoáng caùn beøo vôùt leân.
Raùo loâng tænh laïi vöøa an,
Cuùi ñaàu maø laïy khoan-khoan trình-baøy :
"Thieáp nay laø phaän thô-ngaây,
Phaûi choàng ruoàng-raãy tôùi ñaây gaëp naøn.
Ôn oâng cöùu ñöôïc thaân taøn,
Thöûa coâng-ñöùc aáy muoân vaøn xieát ñaâu.
Nhôø oâng löôïng beå cao saâu,
Haún cô taïo hoùa queân ñaâu keû hieàn."
Sinh raèng: "Nhöõng tính hay ghen,
Heã laø giaø neùo aét lieàn ñöùt giaây.
Roõ-raøng keå noùi cho hay,
Ban khuya chuoät baïch tôùi ñaây tìm moài.
Phaûi con muoâng ñuoåi moät thoâi,
Vaøo hang naøy aån, an roài laïi ra.
Laï gì gaùi ñeïp ñeán nhaø,
Choàng maày cuõng muoán laân-la vôùi tình.
Song le phaûi gaùi kieân-trinh,
Ra chieàu khoân leõ doã-daønh laïi thoâi.
Ngöôi veà chöa toû ñaàu ñuoâi,
Maùu ghen ngheám-ngaåm noùi lôøi eùo-le.
Daãu raèng ñöùc Phaät töø-bi,
AÉt laø cuõng giaän huoáng gì choàng ngöôi.
Haù raèng vieäc aáy bôûi ai,
Mình laøm mình chòu, traùch ngöôøi sao neân.
Tính hay baïo hoå ñaõ quen,
Daùm tìm chuoät baïch ñaùnh ghen taïi nhaø.
Laïi laøm xaáu boïn ñaøn-baø,
Oan loøng tieát-phuï nghó ñaø phaûi chöa."
Naøng vaâng nghe bieát sau xöa,
Raèng ôn oâng daïy baây gìôø môùi hay.
Maáy lôøi nghó laïi hoå thay,
Traêng kia ñaõ khuyeát khoân xoay ñöôïc troøn.
Troùt ñaø caû giaän maát khoân,
Baây giôø caén roán laïi coøn ñöôïc ru."
Lieäu lôøi Sinh môùi daïy cho,
Laáy ñöôøng khuyeân-giaûi ñieån moâ moïi lôøi.
"Vieäc naøy côn-côù vì ngöôi,
Lieäu veà noùi doã choàng nguoâi thì laø.
Muoán cho yeân cöûa yeân nhaø,
Chaúng gì hôn ôû thuaän-hoøa cuøng nhau.
Deã ai ñoäi aùo qua ñaàu,
Sao khoâng nghó tröôùc nghó sau cho taøy.
AÙi-aân laø nghóa naëng thay,
Vôï choàng haù phaûi moät ngaøy roài queân.
ÔÛ ñôøi voâ söï laø tieân,
Maø ñeàu yeân-ñeïp hôn beân cuïc-caèn.
Troùt ñaø cuøng chieáu cuøng chaên,
Leõ naøo con nheän maáy laàn vöông tô.
Tính sao nhö theå nöôùc côø,
Nghó cho moät phaûi hai vöøa thì thoâi.
Chôù toan nhöõng söï tranh-phoâi,
Bôùi beøo ra boï, tanh-hoâi cöûa nhaø.
Ñaøn-baø nhö haït möa sa,
Gaëp sao hay vaäy bieát laø ñaâu hôn.
Daãu choàng traêm giaän nghìn hôøn,
Cuõng neân baám buïng van-lôn doã-daønh.
Moät caâu nhòn, chín caâu laønh,
Chôù heà taät-ñoá caäy mình caäy coâng.
Môùi laø phaûi ñaïo xöôùng toøng,
Chieàu ngöôøi laáy vieäc, chieàu choàng laáy con.
Côm chaúng laønh, canh chaúng ngon,
Rang-rang thoâi heát kheùo-khoân ñaøn-baø.
Meøo laønh ôû maû ñaâu laø,
Cuûa yeâu ñaâu coù baøy ra ôû ngoaøi.
Thoâi ñöøng ñua söùc thi hôi,
Haù raèng ba choán boán nôi ñöôïc naøo.
Traùnh voi xaáu maët hay sao,
Haõy xem söùa vöôït ñöôïc naøo qua ñaêng.
Laøm chi maët vöôït, maët laêng,
Döùt daây chaúng sôï ñoäng röøng kia ru.
Thi bôi vôùi giaûi thôøì thua,
Ñaøn-baø ñaâu coù tranh-ñua cho ñaønh.
Kíp toan caûi döõ laøm laønh,
AÉt laø sum-hoïp yeán-anh moät nhaø.
Dòu-daøng phaûi pheùp ñaøn-baø,
Chaúng thôøi chua xoùt leä sa roøng roøng."
Naøng vaâng lôøi daïy ghi loøng,
Trôû veà van laïy cuøng choàng daùm sai.
Hoà-sinh veà choán thö-trai
Giôû nghieân-buùt môùi ghi lôøi keûo queân.
Naøo ngôø vò-vaät chính-chuyeân,
Raèng: cheâ raèng cuõng neân khen leä gì.
Cuõng hay trinh-tieát giöõ nghì,
Vaät coøn döôøng aáy huoáng chi laø ngöôøi.
Ai hay ñen baïc bieán dôøi,
Tuy ngöôøi chaúng bieát nhöng trôøi ñaõ hay.
Nhöõng ngöôøi maët daïn maøy daøy,
So xem aét cuõng chaúng taøy muoâng deâ.
Nhö loøng chuoät ñöïc khaù cheâ,
Toan ñöôøng quyeán-ruõ daï meâ ñaïo laønh.
aáy laø chuoät baïch chí thaønh,
Ví duø noù chaúng tieát-trinh ra gì.
Thaáy chöng quaû-phuï nhaân nghì,
Chaúng khuyeân ñöôøng chính maø meâ thoùi taø.
Vaäy neân eo-oùc cöûa-nhaø,
Chaúng nhöng chæ traùch ñaøn-baø ngon ghen.
Khaù khen chuoät baïch trinh kieân,
Traêng hoa chaúng töôûng, giöõ-gìn taám son.
Daãu raèng ñaù lôû non moøn,
Taám loøng taïc saét ghi son chaúng dôøi.
Gaëp côn nhaàm choán sa vôøi,
Chaúng tham chìu-ñaõi nghe lôøi böôùm ong.
Maëc ai côït dieãu thöû loøng,
Gan vaøng chaúng chuyeån chaúng long chuùt naøo.
Ñöông côn gaëp böôùc lao-ñao,
Theá maø vaãn ñöôïc ra vaøo aám no.
Khaù cheâ chuoät caùi daïi-roà,
Choàng ñi hoa nguyeät chaúng cho ñöôïc naøo.
Phaûi ñieàu khuyeân-doã thaáp cao,
Côù chi ñeø neùn soâng giao caäy mình.
Laøm trai ba baûy môùi sinh,
Taøi naøo maø giöõ moät mình ñöôïc ru !
Caû ghen neân noãi cay chua,
Choàng ruoàng-raãy, phaûi sa hoà caøng thöông.
Ngöôøi xöa caâu ví coøn göông,
Ñaøn-baø caû tieáng, tan-hoang cöûa nhaø,
Söï naøy duø thöïc duø ngoa,
Ghen-tuoâng thì cuõng ngöôøi ta thöôøng tình.
Xeùt-xem gioáng vaät cho tinh,
Maø cô baùo-öùng raønh-raønh chaúng sai.
Huoáng chi laø ñaáng laøm ngöôøi,
Thöûa loøng cho chính naøo trôøi phuï ai.
Toùc tô moät chuùt chaúng sai,
Vaäy neân laøm chuyeän ñaët vaøi lôøi hoa.
Khi roài, ai muoán ngaâm-nga,
Goïi laø theo thoùi noâm-na doõi truyeàn.

=HET=

|