BÃch câu kỳ ngá»™
9.- Nỗi nghi hoặc của Tú-Uyên sau khi mỵ-nhân biến đi (câu 143- câu 160)
NgÆ°á»i còn cợt gió, đợi mây,
Gót tiên khách đã trở giầy là m thinh.
Ngóng theo đến Quảng-văn đình,
Bóng trăng trông đã trên cà nh lướt qua.
Mượn ngÆ°á»i thăm há»i gần xa,
Hồng lâu tỠcác đâu mà đến đây?
Hay là quán nước, là n mây,
Gió xuân thổi xuống chốn nà y đấy sao?
Dám xin trỠlối cho nao,
Tá»›i non Ngá»c dá»… ai nà o vá» a!
Æ n lòng nhắm liá»…u thăm hoa,
Biết đâu sắc sắc vẫn là không không.
Thoắt thôi lẩn bóng ngà n thông,
Hương trầm còn thoảng cánh hồng đã khơi.
Xe loan gió cuốn lÆ°ng trá»i,
Tiên vá» Ä‘á»™ng bÃch, tình rÆ¡i cõi trần.
Ngá»a trông năm thức mây vần,
Hồn chưa đến chốn non thần đã mê.
10.- Tú-Uyên trở vỠmang bệnh tương tư (câu 161 - câu 190)
Lần trăng ngÆ¡ ngẩn ra vá»,
Äèn thông khêu cạn, giấc hoè chÆ°a nên.
Nỗi nà ng canh cánh nà o quên,
Vẫn còn quanh quẩn ngÆ°á»i tiên khéo là ?
Bướm kia vương lấy sầu hoa,
Äoạn tÆ°Æ¡ng-tÆ° ấy nghÄ© mà buồn tênh!
Có khi gẩy khúc đà n tranh,
Nước non ngao-ngán ra tình hoà i nhân.
Cầu hoà ng tay tựa nên vần,
Tương-Như lòng ấy, Văn-Quân lòng nà o.
Có khi mượn chén rượu đà o,
Tiệc mồi chÆ°a cạn, ngá»c dao đã đầy.
Hơi men chưa nhấp đã say,
NhÆ° xông mùi nhá»›, nhÆ° gây giá»ng tình.
Có khi ngồi suốt năm canh,
Mõ quyên Ä‘iểm nguyệt, chuông ká»nh nện sÆ°Æ¡ng.
Ỏi tai những tiếng Ä‘oạn trÆ°á»ng,
Lá»a tình dá»… nguá»™i, sông TÆ°Æ¡ng khôn hà n.
Có đêm ngắm bóng trăng tà n,
Tiếng quyên hót sóm, tráºn nhà n bay khuya.
Ngổn ngang cãnh nỠtình kia,
Nỗi riêng, riêng biết, dãi dỠvới ai!
Vui xuân chung cảnh má»™t trá»i,
Sầu xuân riêng nặng má»™t ngÆ°á»i tÆ°Æ¡ng tÆ°.
lòng yêu tay tả nên thơ,
Mảnh tình phong với mảnh tỠđưa theo.
Ả Hằng và nặng lòng yêu,
Rẽ mây mở lối tinh-thiá»u cho nao !
Há»i cho giáp mặt hoa Ä‘Ã o,
VÆ°á»n xuân chẳng lẽ ngăn rà o mãi ru !
11.- Hà -Sinh đến thăm bạn, Tú-Uyên kể sự tình (câu 191 - câu 218)
Äồng song có gã há» Hà ,
Ướm tình má»›i há»i lân-la gót đầu.
Cớ sao chuốc não mua sầu,
Bữa thÆ°á»ng ngao-ngán nhÆ° mà u nhá»› ai?
Bấy nay vắng vẻ thư-trai,
Vóc sương nghe đã kém và i bốn phân.
Nguồn cơn ngỠvới cố nhân,
Hoạ may sẽ giúp được phần nà o chăng?
Äiá»u đâu thá»±c khéo nhÆ° rằng,
Nói và o hợp ý, khôn bÆ°ng lòng ngÆ°á»i.
Song mà tình chẳng riêng ai,
Bệnh tương tư có trải mùi mới hay.
NgÆ°á»i ngu đấng thánh xÆ°a nay,
Tình chung chẳng ở vòng nà y hay sao?
Nói dù nghe cũng thế nà o,
Lặng dù, nghe cũng nao-nao chẳng đà nh.
Bệnh căn khôn lẽ dấu quanh,
Cầm tay má»›i kể Ä‘inh ninh má»i Ä‘iá»u.
Nói bao nhiêu, tưởng bấy nhiêu,
Ghê cho sắc ngá»c dá»… xiêu lòng và ng.
Những là tiếc phấn say hương,
Nên vò lưới nhện mà vương tơ tằm.
Sầu dÆ°á»ng bể, khắc nhÆ° năm,
Xương mai chịu được mấy lăm mà gầy!
Nghìn xưa âu cũng thế nà y,
Gánh sầu san-sẻ ai đầy ai vơi?
Lạ cho cái giống hÆ°Æ¡ng trá»i,
Biết năm biết thuở, biết Ä‘á»i nà o quên.
12.- Hà -Sinh nhắc lại chuyện Thánh-Tông gặp tiên (câu 219 - câu 244)
Hà nghe nói hết căn nguyên,
Nghĩ xem chuyện ấy quả nhiên rằng kỳ.
Chẳng thần nữ, cũng tiên-phi,
Duyên xưa còn có chút gì hay không.
Lá hồng ra mối chỉ hồng,
Nước bèo kia cũng tương phùng có phen.
Ngá»c-Liên nghe có Hoa-tiên,
Thánh-Tông thủa trÆ°á»›c qua miá»n ấy chÆ¡i.
Lầu chuông bá»—ng gặp môt ngÆ°á»i,
Ngâm câu thần kệ, vịnh bà i quốc âm.
Ngự khen tú khẩu cẩm tâm,
Mến riêng vì sắc, yêu thầm vì thơ.
Rước vỠrắp gạn tóc tơ,
Gót tiên bỗng thoắt bao giỠcòn đâu?
MÆ°á»i lăm năm ná» chÆ°a lâu,
Còn di tÃch đó là lầu vá»ng tiên.
Lạ tai nghe những chẳng tin,
Thá» coi cho thấy nhỡn tiá»n mà ghê.
Nháºn ra trong lá thÆ¡ Ä‘á»,
Bút tiên chi để điểm mê lòng phà m.
Những là én bắc nhạn nam,
Cánh hoa mặt nước dễ là m sao đây?
Tuy rằng cách trở đông tây,
Dẫu xa, xa cũng có ngà y gần nơi.
Gác xuân cách mấy dặm khơi,
Nhân duyên Ä‘Ã nh để gió trá»i thổi Ä‘Æ°a.
|
|
Chú thÃch:
Quảng-văn đình : nay là chợ cá»a Nam Hà -ná»™i
hồng lâu tá» các : lầu hồng gác tÃa, trá» vá» phụ-nữ nhà phú-quÃ.
Non Ngá»c: bởi chữ Ngá»c-sÆ¡n. SÆ¡n-hải kinh: Ngá»c-sÆ¡n là nÆ¡i ở của Tây VÆ°Æ¡ng Mẫu. Có bản chép :tá»›i non Vu dá»… ai nà o bá» qua !
sắc sắc không không: tiếng nhà Pháºt.Sắc, nói vá» hết thảy những cái có hình-tượng hiện rõ ra ngoà i. Không là hÆ° không chẳng có gì cả.
xe loan :bởi chữ loan xa, đó là môt thứ xe có Ä‘eo chuông nhạc để Ä‘i cho có nhịp, êm-ái Ä‘á»u Ä‘á»u, vì là xe chở các phi-tần của nhà vua. Chữ xe loan đây chỉ và o xe tiên-nữ.
dá»™ng-bÃch : bởi chữ bÃch Ä‘á»™ng nÆ¡i tiên ở,
năm thức mây : bởi chữ ngÅ© sắc vân.Từ-nguyên "ngÅ© sắc tÆ°á»ng vân, tiên nhân sở ngá»±" : năm thức mây đẹp là nÆ¡i tiên ở.
giấc hòe:bởi tÃch Hòe-an má»™ng. Thần Vu Phần say rượu ngủ dÆ°á»›i gốc cây hòe, nằm má»™ng thấy vua nÆ°á»›c Hòe-an vá»i cho là m quan ở quáºn Nam-kha, khi tỉnh dáºy, thấy gốc cây có lá»— sáng vừa bằng cái giÆ°á»ng, có con kiến rất to, đó là vua, lại có má»™t lá»— vá» phÃa nam cà nh cây, đó là quáºn Nam-kha. Sau ngÆ°á»i ta nói bóng vá» chiêm bao thÆ°á»ng gá»i giấc hòe hay giấc Nam-kha cÅ©ng thế.
hoà i nhân:nhá»› ngÆ°á»i, do câu "ta ngã hoà i nhân" trong Kinh Thi lá»i bà Háºu Phi nhá»› Chu Văn-VÆ°Æ¡ng.
cầu hoà ng:khúc đà n cầu hôn (tìm vợ) của Tư-Mã Tương Như.
TÆ°Æ¡ng NhÆ°::tức TÆ° Mã TÆ°Æ¡ng NhÆ°, má»™t bá»±c văn tà i Ä‘á»i Hán gẩy Ä‘Ã n rất hay, Trác văn Quân là má»™t gái đẹp góa chồng nghe khúc cầu hoà ng của TÆ°Æ¡ng NhÆ° phải lòng Ä‘i theo.
[Back to the top]
Ä‘oạn trÆ°á»ng :đứt ruá»™t
sông TÆ°Æ¡ng:vua Thuấn mất ở ThÆ°Æ¡ng-Ngô, hai vợ là Nga Hoà ng, Nữ Anh cùng thÆ°Æ¡ng-khóc thảm-thiết ở trên sông TÆ°Æ¡ng-giang, bởi đấy ngÆ°á»i ta mượn chữ sông TÆ°Æ¡ng để và vá»›i nÆ°á»›c mắt, cÅ©ng nhÆ° nói hạt châu hay hà ng châu.
tráºn nhà n:bởi chữ nhạn tráºn, hà ng chim nhạn.
nỗi riêng, riêng biết, dã-dỠvới ai:có bản chép: Nỗi lòng ta biết đi vỠcùng ai. Có bản chép...tả đỠvới ai.
Ả Hằng:bởi chữ Hằng Nga, ngÆ°á»i đẹp trong cung trăng.
tinh-thiá»u:cái xe của sứ-giả thông tin.
đồng song:cùng cá»a sổ, bạn cùng há»c má»™t thầy.
thÆ°-trai:phòng Ä‘á»c sách.
cố nhân:ngÆ°á»i cÅ©, bạn cÅ©
nói dù, nghe cũng thế nà o,:có bản chép :nói ra nghe thấy thế nà o. Lặng yên thì cũng nao-nao chẳng đà nh.
bệnh-căn:gốc bệnh.
hÆ°Æ¡ng trá»i:bởi chữ thiên-hÆ°Æ¡ng.
[Back to the top]
Thần-nữ, tiên phi:chỉ vá» báºc phụ-nữ thần tiên.
lá hồng:bởi chữ hồng-diệp, đã chú-thÃch ở trên.
chỉ hồng:bởi chữ xÃch-thằng, đã chú thÃch ở trên.
Thánh-tông(1460-1497:vua thứ bốn Ä‘á»i Háºu Lê, má»™t ông vua có tà i văn thÆ¡, thÃch ngâm vịnh, rất lÆ°u-tâm vá» văn-há»c nÆ°á»›c nhà .
bà i quốc-âm:tÆ°Æ¡ng truyá»n Lê Thánh-tông ngá»± chÆ¡i chùa Ngá»c-liên nghe thấy má»™t ni-cô ngâm câu kệ rằng;" Ở đây mến cảnh mến thầy, tuy vui đạo Pháºt chÆ°a khuây lòng trần". Ngà i truyá»n ni-cô là m thÆ¡ mà đầu bà i lấy ngay câu ấy. Ni-cô ứng khẩu ngay. trong bà i thÆ¡ có câu rằng; "Gió thông Ä‘Æ°a kệ tan niá»m tục, hồn bÆ°á»›m mÆ¡ tiên lẫn sá»± Ä‘á»i ".
tú khẩu cẩm tâm:
(miệng thêu lòng gấm) nói văn-chương tươi-đẹp như gấm vóc. :
lầu vá»ng tiên:
tÆ°Æ¡ng truyá»n sau khi vịnh thÆ¡, Lê Thánh-tông khen là tà i nữ, cho ni-cô ngồi cùng xe Ä‘em vá» cung, đến ná»a Ä‘Æ°á»ng bá»—ng biến mất. Ngà i nhá»› tiếc mãi, truyá»n dá»±ng lầu trông-ngóng. Nay phố Hà ng Bông Hà -nôi, chá»— cây Ä‘a cá»a quyá»n còn có Vá»ng tiên quán, phải chăng di-tÃch tá»± bấy giá» ?
Én bắc nhạn nam:
bởi câu "cô nhạn nam phi hồng bắc khứ" (nhạn lẻ bay vá» nam, chim hồng bay vá» bắc). à nói không dÃnh-dáng gì vá»›i nhau.
cánh hoa mặt nước:
bởi câu 'lạc hoa lưu thủy lưỡi vô tình ", hoa rụng nước trôi hai bên không có tình gì cả.