Ngaøy nay, phaåm chaát cuûa aâm nhaïc Phaät giaùo ñaõ thoaùi hoaù. Chuùng ta thieáu thoán caùc ngöôøi taøi gioûi, khoâng phaûi chæ rieâng nhöõng ngheä-só Phaät giaùo coù ñaàu oùc saùng taïo. Nhö theá, moät ngheä-só Phaät giaùo phaûi laø moät ngöôøi ñaõ hoïc xaâu xa, chæ khi ñoù ngöôøi aáy môùi coù theå daïy ngöôøi khaùc vaø dieãn ñaït ñöôïc chaân, thieän, myõ vaø söï khoân ngoan. Nhöõng ñaïo sö ngaøy tröôùc, ñaït giaùc ngoä ôû möùc ñoä cao ñaõ ñaët ra lôøi cuûa nhöõng baøi haùt Phaät giaùo, nhöng ngaøy nay taâm tö cuûa ngöôøi haùt coøn bò voïng ñoäng neân söï dieãn taû khoâng ñöôïc thanh tònh. Veà phöông dieän taâm linh, hoï caàn phaûi ñaït ñöôïc giaùc ngoä thì môùi laøm cho chuùng ta caûm nhaän ñöôïc. Söï suy giaûm cuûa ngheä-thuaät saûy ra vì thieáu nhöõng ngöôøi coù taøi, noù khoâng coù nghóa laø Phaät-giaùo thieáu yeáu toá-ngheä-thuaät.
Ngöôøi naøo ñaõ vieáng Trung hoa vaø coù dòp ñi xem tranh ôû böùc töôøng taïi Dunhuang hay caùc hang ôû Yungang, hay nhöõng baûn kinh khaéc treân ñaù ôû huyeän Fangshan, Baéc kinh thì seõ thaáy nhöõng saûn-phaåm aáy ñeïp laø döôøng naøo. Nhöõng phieán ñaù khaéc kinh Phaät ñöôïc tìm thaáy sau nhöõng naêm coù Caùch-maïng Vaên hoùa vaø coøn nhieàu hôn Tröôøng Boä kinh. Moät soá kinh ñöôïc dòch sau Tröôøng Boä kinh. Raát may maén, chuùng soáng soùt ôû ñòa ñieåm coù teân Fangshan. Nhöõng phieán ñaù naøy ñöôïc khaéc caû hai maët vôùi nhöõng chöõ to baèng ñaàu ngoùn tay caùi. Coâng trình ñoøi hoûi boán traêm naêm ñeå hoaøn thaønh, töông ñöông vôùi vieäc xaây Vaïn lyù tröôøng thaønh. Söï söu taäp vöøa ñöôïc phaùt giaùc naøy goàm caû chuïc ngaøn phieán ñaù ñöôïc caát ôû baûy caùi hang. Ngaøy nay, chæ coù hai hang laø ñöôïc môû cho coâng chuùng coi. Chuùng ta bò traøn ngaäp bôûi söï kính phuïc khi nhìn nhöõng phieán ñaù naøy, vaø khoâng khoûi ngöôõng moä toå tieân cuûa chuùng ta ñaõ ñeå laïi di saûn naøy.
Ngaøy nay, tröôøng hoïc vaø vieän baûo taøng thì ñöôïc taùch rieâng ra. Trong khi, heä-thoáng caùc tröôøng ñaïi-hoïc Phaät-giaùo laø moät toång hôïp cuûa tröôøng-hoïc vaø vieän baûo taøng, vì ngheä-thuaät coù söï hoïc ôû trong, khoâng phaûi chæ thuaàn laø ngheä-thuaät. Chuùng phôi baøy söï gôïi caûm vaø khoân ngoan maø moät thöôøng nhaân khoâng phaân bieät ñöôïc. Thí-duï, khi ngöôøi ta troâng thaáy hình cuûa caùc vò Phaät vaø caùc Boà-taùt, ngöôøi ta keát-luaän laø Phaät giaùo thôø cuùng nhieàu thaàn vaø nhö theá laø moät toân-giaùo, laøm giaûm giaù trò cuûa noù xuoáng.
Ña soá ngöôøi tin laø moät toân-giaùo tieán boä chæ thôø moät vò thaàn maø thoâi. Hoï khoâng hieåu laø Phaät-giaùo khoâng phaûi laø moät toân-giaùo, vaø chuùng ta khoâng thôø cuùng caùc Vò Phaät vaø Boà-taùt nhöng xem ñoù laø nhöõng söï trôï giuùp cho vieäc tu hoïc, giuùp chuùng ta hieåu söï khaùc bieät giöõa caùc phöông-phaùp tu hoïc. Moät hình aûnh hay moät phöông-phaùp thì khoâng ñuû ñeå dieãn taû caùc hieän töôïng cuûa theá-giôùi chuùng ta, vì theá Phaät giaùo duøng nhieàu taùc phaåm ngheä-thuaät ñeå dieãn taû chuùng. Moät khi chuùng ta hieåu giaù-trò tu hoïc cuûa nhöõng taùc-phaåm Phaät giaùo thì chuùng ta seõ ngöôõng moä vaø ñaùnh giaù cao.
Taát caû nhöõng Phaät laø töôïng tröng cho giaù-trò cao quyù cuûa chuùng ta. Taát caû Boà-taùt vaø La-haùn töôïng tröng cho ñöùc haïnh cuûa söï tu hoïc. Khoâng coù ñöùc haïnh cuûa söï tu hoïc, thì ñöùc haïnh noäi taïi khoâng theå ñöôïc phôi baøy ra. Vì giaù trò boå tuùc naøy maø baøn thôø Phaät coù caû hình cuûa ñöùc Phaät vaø caùc vò Boà-taùt. Nhöõng Phaät töôïng tröng cho baûn theå nguyeân thuûy vaø caùc Boà-taùt töôïng tröng cho duïng cuûa baûn theå naøy. Baûn theå naøy thì thanh tònh vaø khoâng coù hình töôùng, vaø khi coù töôùng thì coù duïng. Ñöùc Phaät töôïng tröng baûn theå nguyeân-thuûy, vaø caùc Boà-taùt töôïng tröng cho duïng. Ñaây laø lyù do trong kinh Hoa Nghieâm, ñöùc Phaät khoâng noùi veà caùc söï tu hoïc, baûn theå nguyeân thuûy khoâng coù gì phaûi noùi. Nhöng caùc Boà-taùt thì coù ñieàu ñeå noùi, vì ñoù laø duïng. Chaúng nhöõng baûn theå nguyeân thuûy khoâng caét nghóa ñöôïc, maø cuõng khoâng coù caùc yù-nghó daáy khôûi leân. Coù caâu noùi sau: "Khi toâi môû mieäng thì toâi laàm loãi; khi toâi coù moät yù nghó thì toâi sai laàm." ñeå dieãn taû baûn theå nguyeân-thuûy cuûa moät ñöùc Phaät. Taïi sao coù hai Boà-taùt ñeå chæ duïng? Voâ löôïng phaùp töôùng vaø duïng chia laøm hai loaïi: söï khoân ngoan vaø söï thöïc haønh hay Theå vaø Duïng. Duïng coù töø theå. Theå laø nguyeân-taéc vaø Duïng laø söï thöïc haønh.
Khi chuùng ta thaáy hình cuûa Phaät Thích Ca thì thöôøng coù ngaøi A Nan Da vaø Ca Dieáp (Kasyapa), hai vò La haùn lôùn ôû hai beân. Ñöùc Phaät Thích Ca töôïng tröng cho baûn theå nguyeân-thuûy cuûa chuùng ta. Ngaøi A Nan Da nghe nhieàu, töôïng tröng cho söï hieåu bieát vaø khoân ngoan. Ngaøi Ca Dieáp, veà khoå haïnh töôïng tröng cho söï thöïc haønh. Chuùng ta cuõng coù theå thaáy Phaät Vairocana, baùu thaân cuûa Phaät Thích Ca Maâu Ni vôùi Boà-taùt Vaên Thuø vaø Boà-taùt Voâ Löôïng ôû hai beân. Boà taùt Vaên Thuø töôïng tröng cho söï hieåu bieát; Boà taùt Voâ Löôïng töôïng tröng söï thöïc haønh.
Phaùi Tònh ñoä coi Phaät A Di Ñaø laø tính nguyeân thuûy vôùi Boà-taùt Quaùn Theá AÂm töôïng tröng cho loøng töø bi vaø söï thöïc haønh, vaø Boà taùt Ñaïi Löïc töôïng tröng cho söï khoân ngoan vaø hieåu bieát. Vì nhöõng yù nghóa xaâu xa naøy, khoâng theå chæ coù hai hay ba Phaät vaø hai hay ba Boà taùt.
Moãi ñöùc Phaät töôïng tröng cho moät ñöùc haïnh. Taát caû caùc phaàn ñeàu hoaøn toaøn nhö theá "Moät laø taát caû, taát caû laø moät." Moãi moät teân dieãn taû moät haïnh. Thí duï "Thích Ca" coù nghóa laø töû teá, daïy chuùng ta phaûi ñoái söû vôùi ngöôøi khaùc cho töû teá vaø töø bi. "Maâu ni" coù nghóa laø laëng leõ vaø trong saïch. Boán chöõ Thích Ca Maâu Ni daïy chuùng ta cö söû vôùi ngöôøi khaùc moät caùch töû teá vaø töø bi, chuùng ta coá gaéng ñaït taâm thanh tònh. Ñaây laø yù nghóa cuûa Thích Ca Maâu Ni vaø laø baûn theå noäi taïi cuûa chuùng ta. A Di Ñaø Phaät coù goác laø chöõ Phaïn. "A Di Ñaø" coù nghóa laø voâ löôïng. Voâ löôïng gì? Taát caû moïi thöù, khoâng ngoan voâ löôïng, khaû naêng, ñôøi soáng, vaân vaân. Nhöng trong soá caùc söï voâ löôïng, ñôøi soáng voâ löôïng thì quan troïng nhaát, neáu khoâng thì moïi thöù khaùc ñeàu voâ nghóa. Vôùi ñôøi soáng voâ löôïng naøy chuùng ta höôûng ñöôïc taát caû.
Laøm theá naøo ta ñaït ñöôïc söï voâ löôïng naøy? Voâ löôïng naøy khoâng coù gì khaùc hôn laø baûn theå cuûa ta, baûn theå nguyeân thuûy. Luïc toå Hueä Naêng noùi: "Baûn theå thì noäi taïi; töø baûn theå khôûi phaùt moïi hieän tuôïng cuûa vuõ-truï." Noùi caùch khaùc, nghóa laø voâ löôïng. Chuùng ta duøng phöông-phaùp gì ñeå ñaït ñöôïc söï voâ löôïng naøy? Ta thöïc haønh caùc söï daïy doã cuûa Boà-taùt Quaùn Theá AÂm vaø Boà-taùt Ñaïi Löïc. Ngöôøi tröôùc daïy chuùng ta söï töø bi; ngöôøi sau daïy chuùng ta chuyeân chuù veà Phaät A Di Ñaø. Boà-taùt Ñaïi Löïc daïy chuùng ta "Chuù thaâm tôùi Phaät A Di Ñaø khoâng ngöøng, khoâng pha troän vôùi caùc phöông-phaùp khaùc, vôùi caùch naøy chuùng ta chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc söï khoân ngoan vaø ñaéc ñaïo."
Theâm vaøo vieäc naøy coù con ñöôøng töø bi cuûa Boà-taùt Quaùn Theá AÂm. Cö söû thöông soùt nhöõng ngöôøi khaùc vaø nieäm "Nam Moâ A Di Ñaø Phaät" seõ giuùp chuùng ta ñaït ñöôïc ñôøi soáng voâ löôïng. Vôùi caùch naøy chuùng ta seõ phaùt trieån baûn theå ñöùc haïnh cuûa chuùng ta vaø tìm laïi ñöôïc nhöõng ñöùc tính vaø caùc söï xöùng ñaùng voâ löôïng. Nhö theá, khi chuùng ta toû loøng kính troïng vôùi caùc hình aûnh cuûa caùc ñöùc Phaät hay caùc vò Boà-taùt, ta caàn phaûi hieåu laø moãi ngöôøi töôïng tröng cho moät phöông-phaùp tu haønh vaø moät phaàn söï thaät cuûa vuõ-truï.

Kieán truùc Phaät giaùo cuõng laø moät bieåu hieäu ngheä-thuaät. Töø beân ngoaøi, chaùnh ñieän hình nhö coù hai taàng, nhöng beân trong chæ coù moät taàng. Hai taàng beân ngoaøi töôïng tröng cho "söï thaät tuyeät ñoái" hay laø söï thaät cuûa ñôøi soáng trong vuõ-truï, vaø "söï thaät töông ñoái" hay laø caùi nhìn coøn bò vaån ñöïc bôûi caùc voïng ñoäng. Moät taàng ôû beân trong ñeå chæ raèng caû hai cuøng laø moät söï thaät. Vôùi keû coøn voâ minh thì hình nhö coù hai caùi khaùc nhau; nhöng vôùi ngöôøi ñaõ ngoä thì chæ laø moät vaø nhö nhau.
Khi böôùc vaøo moät ñaïo traøng, ñieàu chuùng ta thaáy tröôùc nhaát laø Phaàn tröôùc cuûa Chính ñieän. ÔÛ giöõa laø Boà-taùt Di Laëc, hai beân laø boán vò Hoä-Phaùp. Boà-taùt Di Laïc coøn ñöôïc bieát döôùi danh hieäu "Phaät Di Laëc" ôû taây phöông, ñöôïc töôïng tröng baèng hình cuûa nhaø sö Bu-Dai, moät hieän thaân cuûa Boà-taùt Di Laëc. Boà-taùt Di Laëc coù moät nuï cöôøi lôùn haøm yù "Muoán hoïc ñaïo Phaät haû? Haõy vui veû, vaø chaøo moïi ngöôøi vôùi nuï cöôøi. Ñöøng ñeå cho noùng giaän khoâng hoïc ñöôïc." Boà-taùt naøy cuõng coù caùi buïng lôùn töôïng tröng cho taâm tö roäng lôùn, vaø bình ñaúng; daïy cho chuùng ta cö söû moät caùch ñoä löôïng, kieân nhaãn vaø ñieàm ñaïm vôùi ngöôøi khaùc. Chæ baèng phöông caùch aáy chuùng ta môùi hoïc ñaïo ñöôïc. Vì theá, Boà-taùt Di Laëc ngoài höôùng ra cöûa nhö ñeå noùi vôùi chuùng ta: "Chæ nhöõng ai hoïc ñöôïc caùc ñieàu vöøa noùi môùi coù theå hoïc ñaïo."
Ñöùng beân caïnh Boà-taùt Di Laëc laø boán vò hoä phaùp. Hoï laø nhöõng bieåu töôïng cuûa caùc ngöôøi baûo veä cho caùc keû tu haønh taïi ñaïo traøng. Hoï baûo veä gì? Hoï baûo veä chuùng ta baèng caùch nhaéc nhôû chuùng ta tu hoïc, gìn giöõ söï hieåu bieát ñuùng ñaén, maø chuùng ta caàn hoïc. Moãi vò hoä-phaùp töôïng tröng cho moät khía caïnh cuûa tö-töôûng hay haønh ñoäng.
Ñoâng phöông Hoä-Phaùp töôïng-tröng traùch nhieäm vaø laõnh-thoå, coù nghóa laø chuùng ta coù traùch-nhieäm vôùi chính mình, gia ñình, xaõ-hoäi vaø ñaát nöôùc noùi chung. Laøm sao chuùng ta lo troøn traùch nhieäm naøy? Neáu moãi chuùng ta laøm troøn boån-phaän, caùc traùch nhieäm cuûa mình, giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi khaùc vaø caû chuùng ta nöõa. Nhö theá thì xaõ-hoäi seõ oån ñònh vaø ñaát nöôùc phuù cöôøng, maïnh meõ.
Nam phöông Hoä-Phaùp töôïng tröng cho söï tieán-boä vaø daïy chuùng ta söï sieâng naêng. Laøm troøn caùc boån-phaän thì chöa ñuû. Chuùng ta phaûi tieán boä ngaøy qua ngaøy, neáu khoâng seõ bò luøi. OÂng ta nhaán maïnh taàm quan-troïng cuûa vieäc noã löïc tu hoïc ñeå tieán böôùc veà ñaïo haïnh, caùch cö söû, söï khoân ngoan vaø khaû naêng; laøm toát hôn trong vieäc hoaøn thaønh caùc boån-phaän vaø ñôøi soáng cuûa chuùng ta. Döïa vaøo ñaây, ta coù theå noùi Phaät giaùo thì tieán boä, luoân luoân ñi tröôùc thôøi gian.
Taây Phöông Hoä-Phaùp töôïng tröng cho caùi nhìn bao quaùt vaø söï hieåu bieát ñaït ñöôïc khi va chaïm vôùi ñôøi. OÂng ta töôïng-tröng cho vieäc chuùng ta caàn môû to maét ñeå quan saùt thieân nhieân vaø con ngöôøi, thaáy cho roõ nhöõng gì mình quan saùt vaø phaân bieät caùi toát vaø caùi xaáu.
Baéc Phöông Hoä-Phaùp töôïng-tröng cho söï hoïc hoûi cuøng toät. Daïy chuùng ta caùch tu haønh vaø laøm theá naøo ñeå ñaït ñöôïc muïc-ñích veà traùch nhieäm vaø tu haønh tinh taán. Nhö coù caâu noùi ôû Trung hoa sau: "Ñoïc möôøi ngaøn quyeån saùch vaø ñi möôøi ngaøn daëm ñöôøng." Ñoïc laø phöông caùch ñeå ñaït ñöôïc söï hieåu bieát caên baûn. Ñi möôøi ngaøn daëm ñeå coù dòp quan saùt. Qua söï du lòch chuùng ta hoïc ñöôïc nhöõng caùi hay cuûa ngöôøi.
Chuùng ta cuõng thaáy nhöõng caùi dôû cuûa hoï coù theå duøng laøm caùc söï caûnh caùo cho chuùng ta ñeå maø traùnh. Vôùi caùch naøy chuùng ta coù theå xaây döïng moät xaõ-hoäi giaàu coù vaø moät ñaát nöôùc an bình. Laøm nhö theá, chuùng ta cuõng baûo veä Phaùp nöõa. Vì vaäy, hình aûnh cuûa caùc Boà-taùt vaø caùc vò Hoä-Phaùp nhaéc nhôû chuùng ta tinh taán trong vieäc theo ñuoåi muïc tieâu vaø traùch nhieäm cuûa mình. Nhö theá, chuùng ta thaáy Phaät giaùo khoâng phaûi laø moät toân-giaùo maø cuõng khoâng heà meâ-tín.
Boán vò Hoä-Phaùp caàm nhöõng ñoà vaät töôïng tröng nhöõng khía caïnh cuûa Phaùp. Ñoâng-phöông Hoä-Phaùp lo cho ñaát nöôùc caàm moät caây ñaøn tyø-baø, töôïng-tröng cho nguyeân-taéc chuùng ta caàn phaûi giöõ ñöøng coù nhöõng haønh ñoäng quaù voäi vaøng, maø neân giöõ trung ñaïo. Cuõng gioáng nhö chôi ñaøn, neáu daây chuøng quaù thì khoâng ñaùnh ñöôïc. Neáu daây caêng quaù thì noù seõ bò ñöùt. Chuùng ta phaûi coù traùch nhieäm veà caùc boån phaän cuûa mình vaø laøm vieäc moät caùch caân baèng.
Nam Phöông Hoä-Phaùp lo veà söï taêng tröôûng, tay caàm thanh göôm trí-tueä ñeå caét ñöùt taát caû nhöõng truïc traëc vaø lo aâu.
Taây Phöông Hoä-Phaùp caàm moät con raén hay con roàng quaán quanh ngöôøi. Con raén hay con roàng töôïng tröng cho söï thay ñoåi. Ngaøy nay moïi thöù ñeàu lieân tuïc ñoåi thay, chæ khi chuùng ta nhìn roõ söï thaät thì môùi coù theå töông giao deã daøng, bình tónh.
Baéc Phöông Hoä-Phaùp caàm moät caây duø töôïng tröng söï che chôû cho chuùng ta khoûi caùc oâ nhieãm luoân ôû chung quanh. Trong khi tu hoïc, chuùng ta phaûi coá giöõ cho taâm ñöôïc thanh tònh vaø quaû tim ñöøng bò oâ nhieãm. Hôn nöõa, ta caàn phaûi hieåu thaät töôùng cuûa ñôøi soáng vaø vuõ-truï, coù söï khoân ngoan vaø khaû naêng ñeå töông giao vôùi moïi ngöôøi, vaø söï vaät.
Taát caû caùc vieäc treân coù theå hoïc ñöôïc khi vieáng thaêm Phoøng cuûa caùc vò Hoä-Phaùp. Neáu chuùng ta coi caùc vò Hoä-Phaùp laø caùc baäc thaùnh coù pheùp thaàn thoâng ñeå baûo veä chuùng ta vaø ñoát nhang, vaùi laïy, cuùng caùc hoa quaû thì chuùng ta laàm to. Ñaây laø söï meâ tín. Taát caû nhöõng cô sôû, hình aûnh cuûa Phaät vaø caùc vò Boà-taùt vaø caùc söï cuùng döôøng chæ laø nhöõng duïng cuï hoïc taäp coù muïc-ñích thuùc ñaåy yù-thöùc vaø söï khoân ngoan cuûa chuùng ta. Chuùng cuõng coù coâng duïng nhaéc nhôû chuùng ta taàm quan-troïng veà Giaùc Ngoä hôn laø ñeå bò voïng ñoäng, coù ñöùc haïnh hôn laø leänh laïc, thanh tònh hôn laø oâ nhieãm. Ñaây laø ba nguyeân-taéc cuûa Phaät giaùo trong söï tu hoïc.
Nhö theá, moïi thöù ôû nôi ñaïo traøng coù coâng duïng nhö nhöõng duïng cuï trôï hoïc. Ngay caû ñoà cuùng döôøng cuõng coù tính hoïc ôû trong. Moät ly nöôùc töôïng tröng cho Phaùp. Nöôùc thì trong saïch töôïng tröng cho yù-thöùc cuûa chuùng ta phaûi trong saïch nhö laø nöôùc. Noù thì yeân tónh khoâng coù moät gôïn soùng töôïng tröng cho söï yeân laëng cuûa taâm ta. Noù phaûi trong saïch vaø bình ñaúng. Hoa töôïng tröng cho "nhaân" vì hoa nôû seõ ñem laï traùi. Hoa töôïng tröng cho Saùu Haïnh. Traùi caây khoâng phaûi cuùng döôøng cho Phaät vaø Boà-Taùt aên. Chuùng nhaéc nhôû chuùng ta laø neáu muoán höôûng traùi ngoït hay keát quaû toát thì phaûi troàng caên laønh baèng caùch laøm caùc vieäc toát, töùc taïo nhaân. Nhö theá, taát caû moïi thöù ta thaáy ôû moät ñaïo traøng ñeàu laø nhöõng duïng cuï trôï hoïc. Caùc ñöùc Phaät vaø Boà-taùt khoâng aên cuõng khoâng ngöûi, caùc ngaøi khoâng caàn gì heát.
Chuùng ta cuõng thaáy caùc ñeøn töôïng tröng cho söï khoân ngoan vaø saùng suoát; nhang töôïng tröng cho giôùi vaø trì taâm. Quyù vò seõ khoâng thaáy moät vaät gì ôû ñaïo traøng maø khoâng laø töôïng-tröng cho vaøi söï hoïc. Tuy nhieân, thaät laø moät söï ñau buoàn khi caùc Phaät töû hoaøn toaøn khoâng bieát giaù trò töôïng tröng cuûa nhöõng phaåm vaät naøy. Hoï khoâng bieát vì sao phaûi ñoát nhang hay vì sao hoï cuùng döôøng tröôùc caùc vò Phaät vaø Boà-taùt. Loøng tin cuûa hoï laø söï meâ-tín. Moät soá ngöôøi chæ trích Phaät giaùo laø meâ-tín. Nhöõng chæ trích naøy thì ñuùng. Coù quaù nhieàu Phaät töû bò boái roái veà Phaät giaùo.
Chuùng ta caàn phaûi bieát roõ raøng veà söï hoïc taäp cuûa chuùng ta vaø caét nghóa cho ngöôøi khaùc bieát veà nhöõng söï chæ trích, roài toâi nghó laø hoï cuõng seõ muoán hoïc. Toâi ñaõ giôùi thieäu Phaät giaùo vaøo Trung-hoa baèng caùch naøy. Sau khi nghe caùc lôøi caét nghóa cuûa toâi, hoï noùi laø hoï khoâng bieát veà nhöõng söï toát ñeïp naøy vaø muoán hoïc theâm.
Ñeå keát luaän, chính söï khoân ngoan chaân thaät vaø giaùc ngoä voâ löôïng cuûa Phaät giaùo giuùp ñôõ caùc chuùng sinh höõu tình ñaït ñöôïc nhöõng söï lôïi laïc vaø haïnh-phuùc. Ñöùc Phaät daïy taát caû moïi chuùng sinh vôùi loøng töø bi voâ löôïng. Traûi qua lòch-söï Phaät giaùo cuûa caùc ngöôøi haønh ñaïo duø ñoù laø Maät toâng, Thieàn toâng hay baát cöù toâng naøo, ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng söï thaønh ñaït to lôùn khi theo nhöõng nguyeân-taéc vaø caùc phöông-phaùp naøy. Tuy nhieân ngaøy nay, ngöôøi ta bieát raát ít veà nhöõng nguyeân-taéc vaø phöông-phaùp chaân chính naøy, vì theá coù ít ngöôøi ñaït ñöôïc ñaïo.
Trong thôøi Maït Phaùp cuûa chuùng ta, con ngöôøi coù quaù nhieàu trôû ngaïi do nhöõng nghieäp tích tuï töø caùc kieáp tröôùc. Döôùi nhöõng hoaøn caûnh naøy, phöông-phaùp nieâm danh hieäu Phaät laø caùch coù hieäu quaû nhaát vì noù ñôn-giaûn vaø mau choùng. Noù khoâng caàn thôøi gian laâu, cuõng khoâng caàn nhöõng nghi thöùc ñaëc-bieät. Ai cuõng coù theå thöïc haønh baát cöù luùc naøo, baát cöù ôû ñaâu. Ñaây cuõng laø lyù-do vì sao coù nhieàu ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc ñaïo. Ñaøi Loan laø moät nöôùc khoâng lôùn veà daân soá vaø ñaát ñai, nhöng trong voøng boán möôi naêm qua, theo söï öôùc ñoaùn khieâm toán cuûa toâi thì coù ít nhaát laø naêm traêm ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc vaõng sinh Taây phöông cöïc laïc ngay trong ñôøi mình.
Ñeå thaønh coâng, chuùng ta theo ñuùng nhöõng söï daïy doã trong naêm boä kinh Tònh-ñoä vaø moät quyeån Luaän, ñeå phaùt taâm Boà-ñeà vaø chuyeân chuù tôùi Phaät A Di Ñaø. Luaän Thöùc tænh nieàm tin noùi raèng: "Giaùc thì coù saün, voïng thì khoâng". Nhö theá, chuùng ta chaéc chaén coù theå tìm laïi ñöôïc Phaät taùnh coù saün cuûa chuùng ta vaø coù caùi nhìn ñuùng ñaén. Chuùng ta chaéc chaén seõ coù theå loaïi boû nhöõng gì khoâng coù saün, voïng ñoäng, caùi nhìn khoâng ñuùng vaø caùc oâ nhieãm. Nhö theá neáu nieäm moät caùch thaønh thaät "Nam moâ A Di Ñaø Phaät" ñeå loaïi boû caùc nghieäp döõ vaø thoùi quen xaáu, soáng moät cuoäc ñôøi ñôn giaûn vaø thöïc haønh tinh taán ñaëng ñaït ñöôïc Ta-ma-ñeà trong vieäc nieäm danh; thì chuùng ta chaéc chaén seõ ñaït ñöôïc söï töï do cuûa taâm vaø thaân, vaø hieåu ñöôïc moïi söï vieäc nhö thöïc.
Khi ñoù chuùng ta töï do muoán ñi ñaâu thì ñi. Neáu muoán soáng theâm ôû coõi ñôøi naøy thì cuõng ñöôïc. Vì nhieàu ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc nhö theá, sao chuùng ta laïi khoâng? Chuùng ta ñaõ khoâng nieäm danh hieäu moät caùch chaân thaät vaø ñuû laâu. Bao laâu thì ñuû laâu? Theo nhö nhöõng taøi lieäu coå, nhieàu ngöôøi ñaït ñöôïc sau ba naêm. Sau thôøi gian naøy, chuùng ta khoâng coøn lo sôï ñieàu gì. Chuùng ta seõ caûm thaáy an toaøn vaø yù-thöùc ñöôïc töï taïi. Neáu Ñeä tam theá chieán coù saûy ra hoâm nay vaø moät traùi bom nguyeân-töû vöøa noå, chuùng ta chæ caàn noùi baây giôø laø thôøi ñieåm ñi Taây phöông cöïc laïc. Khoâng ñau ñôùn, khoâng sôï haõi, hoaøn toaøn töï do. Ñaây chính laø ñieàu noùi trong kinh Voâ Löôïng Thoï raèng "lôïi laïc cho taát caû chuùng höõu tình."
Theo baát cöù caùch tu hoïc naøo thì cuõng ñeàu coù lôïi laïc vaø keát quaû. Chæ coù moät muïc-ñích toái haäu cho chuùng ta; laøm lôïi cho moïi chuùng sinh höõu tình, giuùp hoï thoaùt khoûi nhöõng voïng töôûng vaø khoå ñau, vaø ñaït ñöôïc haïnh phuùc cuøng söï giaùc ngoä. Neáu phaûi ñaùnh ñaäp maø ñaït ñöôïc keát quaû thì cuõng duøng. Neáu söï nheï nhaøng maø thaønh coâng thì duøng noù. Chæ neân nhôù nhöõng söï giaû doái, söï quyeán luyeán, caùc tình caûm vaø caùc voïng ñoäng khoâng dính daùng gì ñeán Phaät giaùo hay ñaït muïc-ñích cuûa chuùng ta. Toâi hy-voïng seõ ñaït ñöôïc muïc-ñích veà söï töï-do khoûi voïng ñoäng, khoûi söï quyeán luyeán vaø khoå ñau, ñaït ñöôïc söï sung söôùng, bình laëng vaø hoaøn toaøn giaùc-ngoä.

| |