Nhaø haäu Leâ
Thôøi-Kyø Thoáng-Nhaát (1410-1526)

1. Leâ thaùi-Toå phaù giaëc Minh

Môùi hay cô-taïo xoay vaàn,
Coù khi bó-cöïc ñeán tuaàn thaùi-lai.
Thieáu chi haøo-kieät trong ñôøi,
Non xanh nöôùc baïc coù ngöôøi kinh-luaân.
Löông-giang trôøi môû chaân-nhaân,
Vua Leâ Thaùi-toå öùng tuaàn môùi ra.
Lam-sôn khôûi-nghóa töø nhaø,
Phong-traàn laém luùc keå ñaø gian-nguy.
Laïc-xuyeân ñaàu gieát Maõ-Kyø,
Ngheä, Thanh moät giaûi thu veà baûn-chöông.
Chia quaân kinh-löôïc moïi ñöôøng,
Hai kinh ñaõ ñònh, boán phöông cuõng bình.
Vöông-Thoâng beàn giöõ coâ-thaønh.
Vieän-binh hai ñaïo Baéc-ñình tieáp sang.
Trôøi nam ñaõ coù chuû-tröông,
Maø cô cheá-thaéng mieáu-ñöôøng cuõng tinh.
Chi-laêng caùc ñaïo phuïc binh,
Lieãu-Thaêng, Moäc-Thaïnh lieàu mình neûo xa.
Vöông-Thoâng theá tuùng caàu-hoøa,
Quyeàn phong Traàn-Caûo goïi laø Quoác-vöông.
Ngoâi thieâng sao xöùng taøi thöôøng.
Traàn-Coâng traãm-saùt ñeå nhöôøng long-phi.

2. Nhaø Leâ kieán-quoác

Thuaän-thieân nieân-hieäu caûi-ñeà,
Non soâng môùi thuoäc veà Leâ töø raày,
Quan-danh, quaân-hieäu môùi thay,
Baûn-ñoà ñoåi laïi huyeän naøy, phuû kia.
Döïng nhaø hoïc, môû khoa thi,
Trieàu-nghi, quoác-luaät moät kyø giaûng-tu
Möôøi naêm khai-saùng cô-ñoà,
Saùu naêm bình-trò qui moâ cuõng töôøng.
Thaùi-toâng roäng môû khoa-tröôøng,
Laäp bia tieán-só troïng ñöôøng tö-vaên.
Chín naêm noi nghieäp cô-caàn,
Vieãn-di meán ñöùc, cöôøng-thaàn sôï uy.
Tuoåi xanh hoang-tuùng nhieàu beà,
Vöôøn xuaân laém luùc say-meâ vì tình.
Ñoâng-tuaàn veà ñeán Baéc-ninh,
Rieâng cuøng Thò-Loä queân mình bôûi ai?
Nhaân-toâng tuoåi môùi leân hai,
Quyeàn trong maãu-haäu, chính ngoaøi thaàn-coâng.
Möôøi naêm moät hoäi ñaïi-ñoàng,
Vaên-moâ raïng tröôùc, vuõ-coâng phuïc ngoaøi.
Ñaùnh Chieâm-thaønh, caèt Bí-cai,
Ñoå-baøn, Coå-luõy caùc nôi höôùng tieàn.

3. Leâ-Nghi-Daân cöôùp ngoâi

Dieân-ninh vöøa ñoä trung-nieân,
Nhaân-toâng tuoåi caû môùi leân ngöï traøo.
Nghi-Daân coát nhuïc nôõ naøo,
Tieàm-möu ñeâm baéc thang vaøo noäi-cung
Meï con ñöông thuûa giaác noàng,
Hoàn tieân lieàu vôùi gian-huøng moät tay.
Nghi-Daân chuyeân tieám töø ñaây,
Löông-taâm ñaõ döùt, aùc-cai laïi noàng.
Ñình-thaàn nghò toäi truaát-phong,
Röôùc Gia-vöông, ngöï ñeàn roàng caûi-nguyeân.

4. Thôøi-kyø toaøn-thònh: Leâ Thaùnh-toâng

Thaùnh-toâng coát-caùch thaàn-tieân,
Laïi theâm kinh thaùnh truyeän hieàn gia-coâng,
Quoác-aâm, Ñöôøng-luaät tinh-thoâng,
Thieân-vaên, toaùn-phaùp, binh-nhung cuõng töôøng.
Taøi cao-maïi, ñöùc thuø-thöôøng.
Kieán-vaên ñaõ roäng, thi-tröông cuõng giaø,
Ba naêm laïi môû moät khoa,
Taân-höng, ñaïi-tò theo nhaø Thaønh-Chaâu,
Nhaïc-aâm, leã-cheá giaûng caàu,
Quan-danh, phuïc-saéc theo traøo (trieàu) Ñaïi-Minh.
Môû Quaûng-nam, ñaët Traán-ninh
Ñeà-phong muoân daëm uy-linh ai bì.
Kyû coâng nuùi coù Ñaù-bia,
Thi-vaên caùc taäp 'Thaàn-khueâ coøn truyeàn.
Thöøa-dieâu laïi coù con hieàn,
Hieán-toâng nhaân-thöù raïng neàn tieàn-huy.

5. Nhaø Leâ baét ñaàu suy

Tuùc-toâng soá leû vaän suy,
Ñeå cho Uy-Muïc thöù chi noái ñôøi.
Ñeâm ngaøy töûu-saéc vui chôi,
Tin beø ngoaïi thích haïi ngöôøi töø-thaân.
Vaên-Lang xöôùng suaát phuû-quaân.
Thaàn-phuø noái aùng phong-traàn moät phöông.
Giaûn-Tu cuøng phaùi ngaân-hoaøng,
Vaøo Thanh hôïp vôùi Vaên-Lang keát theà.
Ñem binh vaây böùc ñoâ-kyø,
Quyû-vöông khuaát maët, quyeàn veà Trö-vöông.
Laïi caøng daâm-ngöôïc kieâu-hoang.
Traêm gian, nghìn-noùc, cung-töôøng xa-hoa.
Laïi caøng baùc-töôùc hoï nhaø.
Caønh vaøng laù-ngoïc ñeàu laø ñieâu-linh.

6. Loaïn Traàn-Caûo vaø Trònh Duy-Saûn

Phöông ngoaøi Traàn-Caûo loäng-binh,
Maø trong Duy-Saûn moáng tình baïn-quaân.
Ñem binh vaøo cöûa Baéc-thaàn,
Bích-caâu moät phuùt moâng traàn bôûi ai.
Gieàng Leâ khi ñaõ ñoåi dôøi,
Maëc tay Duy-Saûn ñaët ngöôøi chuû-tröông
Ñaõ toân con Muïc-yù-vöông,
Laïi möu phuø-laäp Chieâu-hoaøng côù sao?
Thò thaønh vöøa luùc xoân-xao,
Laïi ñöa xa giaù ruoåi vaøo coõi Taây,
Loøng trôøi khöû-taät môùi hayù,
Gieát Duy-Saûn laïi möôïn tay giaëc Traàn.
Töôùng taøi coøn coù Traàn-Chaân,
Nguyeät-giang choáng vôùi giaëc Traàn maáy phen
Nguïy Traàn vaøo cöù Ñoàng-Nguyeân,
Truyeàn ngoâi con caû, caûi nguyeân Tuyeân-hoøa,
Caïo ñaàu vaøo cöûa Thích-giaø,
Y-qui nöông boùng Di-ñaø ñoä-thaân.

7. Chính-quyeàn tan-raõ

Trôøi sinh ra hoäi phong-traàn,
Maïc Ñaêng-Dung laïi cöôøng-thaàn noåi leân.
Traàn-Chaân tay giöõ binh-quyeàn,
Treân ngôø theá caû, döôùi ghen taøi laønh
Tieác thay coù töôùng can-thaønh,
Tin saøm maø nôõ döùt tình chaúng tha.
Vì ai gaây goãi oan-gia,
Ñeå cho Nguyeãn-Kính laïi ra baùo thuø.
Kinh-sö khoùi löûa mòt-muø.
Xe loan ra coõi Baûo-chaâu tî-traàn.
Nguyeãn-Sö cuõng ñaûng nghòch-thaàn,
Nöûa naêm phuø-laäp hai laàn quoác-vöông.
Ngaøn Taây moät coõi chieán-tröôøng,
Phoù cho Maïc-suùy söûa-sang moät mình.

8. Maïc-Ñaêng-Dung chuyeân-quyeàn

Ñaêng-Dung caäy coù coâng-danh,
Thuyeàn roàng, taùn phöôïng loäng haønh sôï chi.
Chieâu-Toâng gaëp luùc hieàm-nghi,
Nöûa ñeâm leùn böôùc chaïy veà Taây-phöông.
Ñaêng-Dung laäp laïi Cung-hoaøng,
Haønh-cung taïm truù Haûi-döông coõi ngoaøi.
Xe loan veà ñeán kinh-ñaøi,
Saün-saøng thieàn-chieáu eùp baøi saùch-phong.
Hoïa-taâm töø aáy caøng noàng
Löông-chaâu Taây-noäi cam loøng cho ñang.

| |

cô-taïo: maùy taïo hoùa