Giao-Chaâu trong thôøi Baéc thuoäc (43-544)
1. Chính saùch nhaø Ñoâng Haùn
Traûi Minh, Chöông ñeán Hieáu, An ,
Tuaàn-löông ñaõ ít, tham-taøn thieáu ñaâu.
Môùi töø Thuaän-ñeá veà sau,
Ñaët quan thöù-söû thuoäc vaøo chöùc phöông .
Kìa nhö Phaøn-Dieãn, Giaû-Xöông,
Chu-Ngu, Löu-Taûo dung thöôøng keå chi.
Tröông-Kieàu thaønh tín phuû-tuy ,
Chuùc-Löông uy ñöùc, man di cuõng gaàn.
Haï-Phöông aân-traïch ngaám nhuaàn,
Moät chaâu tieát-vieät hai laàn thöøa tuyeân.
2. Lyù-Tieán, Lyù-Caàm laøm quan nhaø Haùn
Tuaàn-löông laïi coù Maïnh-Kieân,
Khuùc ca Giaû-phuû vang mieàn trung-chaâu.
Ba naêm thaêng traïc veà chaàu,
Thoå quan Lyù-Tieán môùi ñaàu Nam-nhaân.
Sôû keâu:"Ai chaúng vöông-thaàn,
Só-ñoà chi ñeå xa gaàn khaùc nhau?"
Tình-töø ñoäng ñeán thaàn-löu,
Chieáu cho coáng-só boå chaâu huyeän ngoaøi.
Lyù-Caàm chaàu-chöïc ñieän-ñaøi,
Nhaân khi Nguyeân-ñaùn keâu lôøi xa-xoâi.
Raèng:"Sao phuû-taùi heïp-hoøi?
Gioù möa ñeå moät coõi ngoaøi < a href="#20">Vieâm-phöông ".
Taám-thaønh cuõng thaáu quaân-vöông,
Trung-chaâu laïi môùi boå sang hai ngöôøi.
Nöôùc Nam maáy keû nhaân-taøi,
Môùi cuøng ngöôøi Haùn chen vai töø raøy.
3. Hoï Só töï-chuû
Löûa loø Vieâm-Haùn gaàn bay,
Theá chia chaân vaïc, naøo hay cô trôøi.
Tranh nhau ba nöôùc ba nôi,
Caàm quyeàn sinh-saùt maëc ngöôøi phong-cöông.
Nho-löu laïi coù Só-vöông,
Khôi nguoàn Thuø-Töù , môû ñöôøng leã-vaên.
Phong-tieâu raát möïc thuù-thaàn,
Saùnh vai Ñaäu-Muïc, chen chaân Trieäu-Ñaø.
Só-Huy noái giöõ töôùc nhaø,
Döùt ñöôøng thoâng-hieáu, gaây ra cöøu-thuø.
Cöûa hieân phuùt boãng heä-tuø,
Tieát-mao laïi thuoäc veà Ngoâ töø raày.
4. Baø Trieäu-AÅu ñaùnh Ngoâ
Binh qua traûi baáy nhieâu ngaøy,
Môùi sai Luïc-Daän sang thay phieân-thaàn.
Anh-huøng chaùn maët phong traàn,
Nöõ-nhi laïi cuõng coù laàn cung-ñao.
Cöûu-chaân coù aû Trieäu-kieàu,
Vuù daøi ba thöôùc taøi cao muoân ngöôøi.
Gaëp côn thaûo-muoäi cô trôøi,
Ñem thaân boà-lieãu theo loaøi boàng tang.
Ñaàu voi phaát ngoïn côø vaøng,
Sôn-thoân maáy coõi chieán-tröôøng xoâng-pha.
Choâng gai moät cuoäc quan-haø ,
Duø khi chieán-töû coøn laø hieån-linh.
5. Ngoâ Taán tranh nhau Giao-Chaâu
Töø giôø Ngoâ laïi tung hoaønh,
Ñaët laøm Giao, Quaûng hai thaønh môùi phaân.
Toân-Tö roài laïi Ñaëng-Tuaân,
Löõ-Höng, Döông-Taéc maáy laàn ñoåi thay.
Ñoång-Nguyeân, Löu-Tuaán ñua tay,
Keû Ngoâ, ngöôøi Taán nhöõng ngaøy phaân-tranh.
Ñaøo-Hoaøng noái döïng söù-tinh,
Taân-xöông, Cöûu-ñöùc, Vuõ-bình laïi chia.
Möôøi naêm chuyeân maët phieân-ly,
Uy gia boán coõi, aân thuøy moät chaâu.
Khi ñi, daân ñaõ nguyeän-löu ,
Khi giaø, thöông khoùc khaùc naøo töø-thaân.
6. Chính-saùch nhaø Taán
Ngoâ-coâng noái daáu phöông-traàn ,
Hai möôi naêm leû nhaân-tuaàn cuõng yeân.
Daân tình caûm-keát ñaõ beàn,
Töôùc nhaø Coá-Baät laïi truyeàn Coá-Tham.
Daân tình khi ñaõ chaúng kham,
Daãu laø Coá-Thoï muoán laøm ai nghe.
Quaän-phuø laïi thuoäc Ñaøo-Uy,
Roài ra Ñaøo-Thuïc, Ñaøo-Tuy keá truyeàn.
Boán ñôøi tieát-vieät caàm quyeàn,
Phieân-bình muoân daëm, trung hieàn moät moân.
Tham taøn nhöõng luõ Vöông-OÂn,
Binh qua noái goùt, nöôùc non nhuoäm traàn.
Taán sai ñoâ-ñoác töôùng-quaân,
Só-Haønh laø keû danh thaàn chöùc cao.
Deïp yeân roài laïi veà traøo,
Uy-danh naøo keùm hoï Ñaøo thuôû xöa.
Nguyeãn-Phu taøi trí coù thöøa,
Phaù naêm möôi luõy taûo-tröø giaëc Man.
7. Hoï Ñoã ba ñôøi laøm thöù-söû
Chaâu-dieân laïi coù thoå-quan,
Ñoã-coâng teân Vieän deïp ñoaøn Cöûu-chaân.
Töôùng-moân noái chöùc phieân thaàn,
Con laø Tueä-Ñoä theâm phaàn uy-danh.
Boång rieâng taùn-caáp cuøng-manh,
Côm rau aùo vaûi nhö hình keû queâ.
Daâm-töø caám thoùi ngu-meâ,
Döïng nhaø hoïc-hieäu giaûng beà minh-luaân.
AÂn-uy ra khaép xa gaàn,
Cöûa thaønh ñeâm môû, gioù xuaân moät trôøi.
Hoaøng-Vaên phuû-ngöõ cuõng taøi,
Moät nhaø keá-taäp ba ñôøi tuaàn-löông.
8. Giao-chaâu loaïn
Ñeán trieàu Löu-Toáng höng vöông,
Hoøa-Chi, Nguyeân-Caùn sai sang hoäi ñoàng.
Ñuoåi Döông-Mai, gieát Phuø-Long,
Khaûi ca moät khuùc taáu coâng veà traøo.
Gioù thu cuoán böùc chinh-baøo,
Y-thöôøng moät gaùnh, qui-thieàu nheï khoâng.
Töø khi vaéng keû chieát-xung,
Traøng-Nhaân, Löu-Muïc tranh huøng maáy phen.
Phaùp-Thöøa cuõng chöùc tuaàn-tuyeân,
Nhöõng chaêm vieäc saùch ñeå quyeàn laïi-ty.
Döôùi maøn coù Phuïc-ñaêng-Chi,
Cöôùp quyeàn chaâu-muïc, loäng uy trieàu-ñình.
Teà suy, Nguyeân-Khaûi tung hoaønh,
Huøng-phieân chieám giöõ coâ-thaønh moät phöông.
Baéc trieàu ñaõ thuoäc veà Löông,
Laïi sai Lyù Thoác chieâu haøng neûo xa.
Giao-chaâu moät giaûi sôn-haø,
AÙi-Chaâu laïi môùi ñaët ra töø raøy.
|
| 
Chuù thích:
Minh, Chöông, Hieáu, An: teân vua nhaø Ñoâng-Haùn (58-125)
Tuaàn-löông: quan toát
Thuaän-ñeá: vua nhaø Haùn (126-144)
chöùc phöông: chöùc thuoäc veà ñòa phöông khaùc vôùi chöùc quan ôû noäi ñòa Trung-quoác
dung thöôøng: taàm thöôøng
thaønh tín phuû-tuy: laáy loøng thaønh vaø ñöùc tín maø voã veà an uûi daân
man di: daân Maùn chöa môû mang. Chuùc Löông laáy uy tín maø thaàn phuïc hoï
aân-traïch: Haï phöông laáy ôn maø duï giaëc
tieát-vieät: côø vaø buùa (ñeå cheùm) laøm tieâu bieåu cho quyeàn haønh
thöøa tuyeân: quan thay maët vua Haùn
[Back to the top]
Giaû-phuû: baáy giôø daân caûm aân ñöùc cuûa Giaû-Maïnh-Kieân laøm baøi haùt ñeå ca tuïng goïi laø "cha gæa"
thaêng traïc: leân chöùc
vöông-thaàn: beà toâi nhaø vua (Haùn)
Só-ñoà: ñöôøng laøm quan
Tình-töø: lôøi noùi töï trong loøng
thaàn-löu: muõ cuûa vua
coáng-só: hoïc troø thi ñoã
phuû-taùi: ôn vua che chôû
Vieâm-phöông: chæ nöôùc ta
Taám-thaønh: taám loøng thaønh [Back to the top]
Trung-chaâu: chæ Trung-quoác. Ngöôøi nöôùc ta sang laøm quan ôû nöôùc Taàu töø Lyù Caàm; tröôùc ñaáy, töø Lyù-Tieán chæ ñöôïc boå ôû nöôùc ta maø thoâi
Vieâm-Haùn: nhaø Haùn laáy hieäu hoûa (löûa). Toaøn caâu yù noùi nhaø Haùn ñeán luùc suy
chaân vaïc: vaïc coù 3 chaân. Nhaø Haùn suy, nöôùc Taàu chia laøm 3 nöôùc
Nho-löu: doøng doõi nhaø Nho
Thuø-Töù: soâng Thuø vaø soâng Töù ôû tænh Sôn-ñoâng beân Taàu, nôi Khoång Töû môû tröôøng daïy hoïc
Phong-tieâu: thanh cao, tao nhaõ
Ñaäu-Muïc: quan nhaø Haùn. Nhaân dòp Haùn suy, xöng töï chuû, ñeán khi nhaø Haùn truøng höng laïi theo veà Haùn. YÙ noùi Só Nhieáp theo göông Ñaäu-Muïc ngaøy tröôùc
thoâng-hieáu: giao thieäp hoøa haûo
heä-tuø: bò baét giam troùi
Tieát-mao: côø laøm tieâu bieåu cho quyeàn bính [Back to the top]
phieân-thaàn: quan cai trò coõi ngoaøi
cung-ñao: chæ suï ñaùnh giaëc
Cöûu-chaân: vuøng Thanh-Hoùa, baø Trieäu-AÅu queâ ôû Thanh-hoaù (phuû Noâng-Coáng)
thaûo-muoäi: môø mòt roái loaïn
boà-lieãu: loaøi lieãu ôû choã aåm, laù choùng taøn; xöa duøng ñeå chæ ngöôøi ñaøn baø
boàng tang: coû boàng vaø goã daâu; ngaøy xöa duøng laøm teân vaø cung cho treû con; chæ vieäc chieán traän
Sôn-thoân: röøng nuùi vaø ñoàng queâ
quan-haø: cöûa quan vaø soâng, cuõng nhö giang-san (soâng vaø nuùi) chæ ñaát nöôùc
chieán-töû: ñaùnh traän maø cheát
hieån-linh: tuïc truyeàn baø Trieäu-AÅu cheát roài hieån thaùnh ôû xaõ Boà-ñieàn (nay laø Phuù-ñieàn, huyeän Myõ-hoùa, tænh Thanh-Hoaù) laø nôi baây giôø coù ñeàn thôø. Moä ôû treân nuùi phía taây xaõ naøy [Back to the top]
söù-tinh: côø söù-giaû, Ñaøo-hoaøng laáy danh nghóa vua nhaø Ngoâ chieâu duï daân
Taân-xöông, Cöûu-ñöùc, Vuõ-bình: Taân-xöông: Sôn-Taây, Vónh-Yeân; Cöûu-ñöùc: Haø-tónh; Vuõ-binh: Höng-Yeân
phieân-ly: raøo giaäu: Ñaøo-Hoaøng cai-trò coõi ngoaøi ñeå giöõ yeân bôø coõi cho Trung-quoác
aân thuøy: thuøy: ruû xuoáng; aân thuøy: reo raéc aân hueä cho daân
nguyeän-löu: xin giöõ ôû laïi
töø-thaân: cha meï hieàn
phöông-traàn: buïi thôm, chæ caùi uy tín cuûa Ñaïo-hoaøng coøn dö laïi
nhaân-tuaàn: noi theo neáp cuõ
Quaän-phuø: aán tín cuûa quan ñaàu quaän [Back to the top]
Phieân-bình: caùi pheân daäu vaø caùi bình phong: chæ keû coi giöõ bieân thuøy
moân: nhaø
traàn: buïi : caùt buïi chæ söï laàm than khoå sôû
taûo-tröø: queùt saïch
thoå-quan: quan sinh tröôûng ôû trong xöù
taùn-caáp cuøng-manh: chia ra roà ñem phaân phaùt cho keû ngheøo
Daâm-töø: ñeàn thôø nhöõng thaàn daâm duïc
minh-luaân: saùng toû luaân thöôøng: ñaïo laøm ngöôøi
phuû-ngöõ: phuû: voã veà daân; ngöõ: ngaên ngöøa giaëc cöôùp [Back to the top]
höng vöông: döïng nghieäp laøm vua (beân Taàu)
Khaûi ca: baøi haùt thaéng traän
taáu coâng: ñem tin thaéng traän taâu veà vua
chinh-baøo: aùo maëc ñi ñaùnh traän
Y-thöôøng: quaàn aùo
qui-thieàu: xe trôù veà: yù noùi khi trôû veà chæ coù quaàn aùo khoâng tô haøo tí gì cuûa daân
chieát-xung: taøi ñaùnh giaëc
laïi-ty: keû laøm döôùi quyeàn quan
Huøng-phieân: quan cai trò coõi ngoaøi maïnh
coâ-thaønh: thaønh ñöùng moät mình choáng vôùi ñòch. YÙ noù Lyù-Khaûi chieám giöõ moät phöông choáng Löông.