Taùi Ngoä Coá Nhaân

Toâi voäi goïi moät teân ngöôøi nhaø linh lôïi baûo ñi sau hoï, laïi daën khoâng ñöôïc ñeå hoï bieát. Khi deán choã truù nguï cuûa hoï thì hoûi doø xem hoï ñeán ñaây töø bao laâu roài, coøn löu truù bao nhieâu ngaøy nöõa. Teân ngöôøi nhaø ñöôïc leänh ra ñi, öôùc hôn hai giôø sau thì trôû veà. Y noùi :"Hai ni coâ truù taïi chuøa Lieân Toâng, môùi ñeán ñaây ñöôïc vaøi ba ngaøy, coøn ôû kinh nhieàu ngaøy nöõa ñeå khuyeán hoùa". Ngaøy hoâm sau, toâi goïi hoïc troø toâi teân Taøi ñeán maø baûo raèng :"Ta coù moät vieäc khaù ñaëc bieät, nhôø anh vì ta heát loøng lo lieäu". Anh ta noùi :"Neáu ñeä töû phaûi khoù nhoïc thì cuõng laø phaän söï cuûa mình, ñaâu daùm choái töø". Toâi noùi :"Thuôû nhoû ta caàu thaân vôùi con gaùi quan Tham Chính Thöøa Ty Sôn Nam xöa ôû xaõ Hueâ Caàu, ñaõ naïp ñuû leã vaán danh vaø leã naïp thaùi. Vì vieäc bò caûn trôû, ta môùi phaûi töø hoân, hoài cö Höông Sôn. Maõi saùu baûy naêm sau ta veà kinh, nghe noùi vò quan aáy ñaõ töø traàn. Coøn ngöôøi ñaøn baø laøm ta chuù yù hoâm nay, ta coù doø hoûi, ngöôøi ta noùi raèng ngöôøi ñoù raát kyø quaùi. Nghe noùi naêm xöa coù moät coâng töû ñeán caàu thaân vaø ñaõ naïp troïn saùu hoân leã maø vieäc cuõng khoâng xong. Ngöôøi con gaùi noùi raèng :- Ñaõ coù ngöôøi hoûi mình laøm vôï thì mình ñaõ coù choàng roài, chaúng qua voâ phaän maø choàng boû, nay coøn maët muõi naøo maø laáy choàng khaùc -. Coâ ta theà chung thaân ôû vaäy thoâi. Toâi nghe vaäy thì taâm thaàn kinh loaïn, than raèng : - Vì ta ñaõ baát caån trong vuï naøy, coù thuûy maø khoâng coù chung, khieán cho ngöôøi mang haän maø ta coù toäi laø ngöôøi baïc beõo -. Ta boái roái khoâng bieát laø m caùch naøo ñeå gôõ caùi moái aáy ra, môùi voäi vaõ ñeán xaõ Hueâ Caàu deå tìm hieåu söï vieäc. Ngöôøi laøng, nhö treân ñaõ noùi, trong soá möôøi ngöôøi thì baûy, taùm ngöôøi noùi laø ngaøy phuï thaân coâ ta taï theá, ngöôøi anh eùp gaû baø cho moät sinh ñoà trong laøng ñeå laáy tieàn lo vieäc tang. Baø ta khoâng thuaän. Coù keû noùi raèng nhaø quan khi ñaõ sa suùt, keû cao sang khoâng tìm ñeán, keû thaáp heøn khoâng daùm caàu xin, vì theá ôû goùa cho ñeán giôø. Ta nghe noùi loøng cuõng taïm yeân, roài trôû veà Hoan Chaâu. Ñeán nay ta gaëp laïi ngöôøi aáy, thaáy caûnh coâ khoå nhö vaäy, chaúng keå höõu tình hay voâ tình, vieäc haù chaúng coù maàm moái ôû ta sao ? Caùi keá saùch ngaøy nay laø baûo döôõng ngöôøi aáy ñeán heát ñôøi môùi coù theå chuoäc caùi loãi tröôùc. Ta coøn ôû kinh ñôïi leänh sai baûo thì vieäc chu caáp khoâng khoù gì, thaûng hoaëc trôû veà nuùi thì giuùp ñôõ sao ñöôïc, vì ñöôøng xaù caùch trôû. Neáu baø ta thuaän veà nôi vaéng veû; ôû ñoù anh ta ñaõ saùng taïo moät caùi chuøa nhoû, coù theå cung caáp ñeøn nhang, muøa ñoâng cuõng nhö muøa heø, laïnh aám ñeàu seõ do ta lo lieäu, moät laø ñeå baùo ñaùp caùi cao tieát cuûa baø ta, moä t nöõa laø ñeå chuoäc caùi loãi cuûa ta. Caàn hoûi kyõ ñeå bieát caùi tình tieát ngaøy tröôùc, roài trình baøy döï ñònh cuûa mình moät löôït ñeå xem baø aáy coù öng thuaän khoâng, deå roài ta truø lieäu coâng vieäc".

Toâi sai mua moät ít thôøi vaät ñem taëng laøm tin. Ngöôøi ñöôïc giao phoù coâng vieäc, y lôøi ra ñi, ñeán chieàu toái môùi veà. Y noùi :"Toâi ñeán chuøa Lieân Toâng, thöøa luùc vaéng veû maø noùi chuyeän. Baø aáy coá caàm gioït leä, ñaùp raèng :- Quan nhaân coù haäu tình, coøn toâi chaúng gaëp choàng, caùi thaân coâ khoå cuõng laø do soá meänh vaäy, coù daùm oaùn traùch ai, moät ñôøi soáng taøn sao ñaùng tieác. Coù ñieàu laøm cho suy nghó laø nhìn quanh khoâng ngöôøi thaân thích, phaàn moä tieân nhaân khoâng ngöôøi cuùng teá queùt töôùc, haù chæ lo thaân mình maø ñeán queâ ngöôøi ñoä sinh hay sao ? OÂng haõy trôû veà traû lôøi vôùi quan nhaân laø toâi tuy chöa ñöôïc nhôø ôn ñöùc quan nhaân, maø nay ñöôïc bieát taám loøng toát naøy cuõng ñuû an uûi caûnh linh laïc vaäy". Toâi laáy laøm thöông tình, môùi daõi loøng trong moät baøi thô nhö sau :

	Voâ taâm söï xuaát ngoä nhaân ña Kim nhaät töông khan khoå töï ta Nhaát tieáu tình ña löu laõnh leä Song maàu xuaân taän kieán hình hoa Thöû sinh nguyeän taùc can huynh muoäi Taùi theá öng ñoà toán thaát gia Ngaõ baát phuï nhaân nhaân phuï ngaõ Tuùng nhieân nhö thöû naïi chi haø ?
	Vieäc ñaõ haïi ngöôøi chaúng tính ra Nhìn nhau buoåi aáy xoùt loøng ta Moät cöôøi tình baïn maø rôi leä Hai maét xuaân taøn môùi ngoù hoa Cuoäc soáng anh em lo giöõ nghóa Kieáp sau ao öôùc soáng chung nhaø Ta khoâng phuï baïc duø ai phuï Naøo bieát laøm sai noãi aáy a ?

1. Laõo ni : ngöôøi ñaøn baø ñi tu ñaïo Phaät, tuoåi ñaõ giaø.

2. Hueâ Caàu : teân laøng thuoäc huyeän Vaên Giang, Baéc Ninh.

3. Coâng quaû : hieäu quaû cuûa moät vieäc ñaõ thaønh.

4. An Töû Sôn : teân quaû nuùi ôû huyeän Ñoâng Trieàu, tænh Haûi Dö ông. Tuïc truyeàn raèng An Kyø Sôn xöa tu ôû ñaáy, neân goïi laø An Töû. An Kyø Sinh laø moät v ò tieân, ngöôøi ñôøi Chieán Quoác beân Taøu.

5. Sôn Nam : vuøng tænh Nam Ñònh.

6. Tieåu nhaân : tieáng duøng rieâng ñeå chæ ngöôøi ñaøn baø maø ñoái vôùi mình ñaõ coù quan heä veà tình caûm.

7. Vaán danh : moät leã trong vieäc hoân nhaân, hai beân trao ñoåi cho nhau tôø bieân teân trai gaùi.

8. Naïp thaùi : leã ñöa ñoà daãn cöôùi.

9. Sinh ñoà : ngöôøi thi ñoã khoa thi höông xöa, nhöng vaøo baäc döôùi.

10. Coâ khoå : coâ ñôn vaø khoå haïnh.

11. Baûo döôõng : giöõ gìn vaø nuoâi naáng.

12. Cao tieát : caùi khí tieát cao quyù.

13. Thôøi vaät : phaåm vaät trong muøa.