Vôï khuyeân choàng
Vôï choàng ta tô hoàng vaán-vít,
Nhaân-duyeân naøy baø nguyeät kheùo xe.
Trình anh thaân thieáp vuïng veà,
Yeâu thì neân toát chôù neà ngu-si,
Quaûn bao loãi noï, laàm kia,
Chieàu thanh veû quí daùm bì ñöôïc ñaâu.
Thieáp vaâng lôøi daïy tröôùc sau,
Nguyeän xem then-khoùa, giöõ haàu aùo khaên.
Tröôùc laø thôø-phuïng tieàn-nhaân,
Sôùm thaêm toái vieáng aân-caàn ñôõ anh.
Boán phöông chaøng haõy kinh-doanh,
Duøi-maøi kimh-söû taäp-taønh cung-teân.
Coâng-danh mong ñôïi ôn treân,
Coøn trong traàn-luïy haõy xin daáu maàu.
Göûi trình deã daùm khuyeân ñaâu,
Saéc phoøng thöông thaän, röôïu haàu thöông taâm
Thieáp xin chaøng chôù ñaêm ñaêm,
Nhöõng nôi côø baïc chôù ham laøm gì.
Theá-gian laém keû ñieân meâ,
AÙo-quaàn lam-luõ ngöôøi thì nhö ma.
Thieáp xin chaøng laùnh cho xa,
Moät nieàm trung hieáu ñeå maø laäp thaân.
Baáy laâu nhöõng ñôïi long-vaân,
Ñaøo thô, lieãu yeáu göûi thaân anh-huøng.
Xöa nay gaùi ñoäi ôn choàng,
Hieån-vinh boõ luùc côm sung, chaùo deàn.
Ôn trôøi coâng ñaõ ñöôïc ñeàn,
Chaøng neân quan caû, thieáp neân haàu baø !
Baøi thuù 5
Daïy hoïc-troø ôû cho phaûi ñaïo
Naøo laø nhöõng keû hoïc-troø,
Nghe lôøi thaày daäy phaûi lo söûa mình.
Nghóa cha sinh cuøng coâng meï döôõng,
Thôøi ñeâm ngaøy tö-töôûng chôù khuaây,
Hai coâng-ñöùc aáy naëng thay,
Xem baèng beå roäng, coi taøy trôøi cao !
Trình vaâng töø toán ngoït-ngaøo,
Ñi veà thöa-thoát, ra vaøo thaêm leânh.
Baùnh quaø, caù thòt, côm canh,
Sôùm tröa thay-ñoåi ñeå daønh haún-hoi.
Böõa thöôøng daâng ngoït daâng buøi,
Naâng-niu chaøo hoûi chaúng sai ñaâu laø.
Nghó coâng khoù-nhoïc nuoâi ta,
Ñeán ngaøy caû lôùn mong cho vuoâng troøn,
Keå töø luùc haõy coøn thai döïng,
Ñeán nhöõng khi nuoâi-naáng giöõ-giaøn
Naëng-neà chín thaùng cöu-mang,
Coâng sinh baèng vöôït beå sang nöôùc ngöôøi.
Ñoaïn thoâi luùc aáy vöøa roài,
AÁp-oâm buù-môùm chaúng rôøi treân tay.
Mong cho bieát ngöûa bieát ngaây,
Bieát chuyeän bieát hoùng chaúng khuaây bao giôø,
Ngaøy tröùng nöôùc, thuûa ngaây-thô.
Bao giôø saøi-gheû baáy giôø laïi lo.
Lo cho bieát laãy, bieát boø,
Mong cho bieát ñöùng, mong cho bieát ngoài.
Ñoaïn roài laïi lo khi xaûy ñaäu,
Coâng, daïi, ngaây, thô-aáu, u-ô.
Ba naêm nhuõ-boä coøn thô,
Keå coâng cha meï bieát cô-ngaàn naøo ?
Chöõ raèng "sinh ngaõ cuø lao",
Beå saâu khoân ví, trôøi cao khoân bì.
Nhöng maø gaëp buoåi bình thì,
Tieàn traêm, baïc chuïc vieäc gì maø lo !
Hay laø gaëp cöûa nhaø giaøu,
Cuûa chìm cuûa noåi deã haàu lo chi !
Song ta voán ñaõ haøn-vi,
Laïi sinh ra gaëp phaûi thì can-qua.
Ñoøi khi keùm ñoùi thieát-tha,
Baùn-buoân taàn-taûo cho qua luùc naøy.
Vieäc nhaø vieäc cöûa chuyeân tay,
Khi ñeâm queân nguû, khi ngaøy queân aên.
Ngöôïc xuoâi gaùnh-vaùc nhoïc-nhaèn,
Chaân le, chaân vòt naøo phaàn khoan thai.
Hình-dung aên maëc loâi thoâi,
AÙo thôøi xoác-xeách, khoá thôøi ñuoâi nheo.
Gian-nan ñoøi ñoaïn ngaët-ngheøo,
Maø cho con hoïc coù chieàu bao dong.
Theá-gian maáy keû coù loøng,
Coù coâng trôøi haún daønh coâng ñeå chôø.
Baây giôø loaïn-laïc bô vô,
Cô trôøi bó thaùi naéng möa laø thöôøng.
Khuyeân con hoïc laáy vaên-chöông,
Coù beân nghóa-lyù, coù ñöôøng hieån-vinh .
Loaïn roài laïi coù khi bình,
Khi bình ta haõy caù kình giöông vaây.
Say-söa kinh-söû chôù khuaây,
Saét maøi aét haún coù ngaøy neân kim.
Maõi Thaàn kia môùi laø gan,
Treøo non kieám cuûi, ñoát than daõi-daàu.
Beå thaùnh saâu, coá gia coâng loäi,
Röøng nho gai, thaúng loái xoâng-pha,
Ba naêm chôït ñoåi khoâi khoa,
Saân roàng ruoåi ngöïa, ñöôøng hoa giong côø.
Traàn Bình nhaø baïc cöûa thöa,
Ñoùi no chaúng quaûn, muoái döa chaúng neà.
Ñoïc saùch laø chí nam-nhi,
Giuùp Löu troùt ñaõ luïc-kyø neân coâng.
Loïng giöông, ngöïa cöôõi, xe giong,
Beå saâu caù nhaûy vaãy-vuøng boõ khi.
AÁy laø thuûa tröôùc nam-nhi,
Baây giôø ñeøn saùch sôùm khuya theá naøo ?
Chöõ raèng: " loaïn ñoäc thö cao",
Khi neân cuõng theá, khaùc naøo ngöôøi xöa.
Naéng laâu cuõng coù khi möa,
Troàng döa thì laïi ñöôïc döa neä gì.
Mai ngaøy treo bieån teân ñeà,
Khoâi khoa laïi ñöôïc gaëp kyø thaùnh minh.
Loäc trôøi, töôùc nöôùc hieån-vinh,
Baùo ñeàn ñoâi ñöùc döôõng sinh baáy chaày.
Boõ khi ngheøo khoå chua-cay,
Boõ khi ñeøn saùch, boõ ngaøy gian-truaân.
Beä roàng gang taác chín laàn,
Trong trieàu möïc-thöôùc, ngoaøi daân quyeàn-haønh.
Moät trieàu laø moät thanh danh,
Bôûi chöng coù chí hoïc-haønh thì neân.
Bao nhieâu laø gaùi thuyeàn-quyeân,
Löng ong maù phaán cuõng chen chaân vaøo.
Ñaõ maù ñoû, laïi maù ñaøo,
Thôm-tho muøi xaï ngaït-ngaøo muøi höông.
Ñuû muøi nhöõng thöùc cao löông,
Sôn haøo haûi vò böõa thöôøng ñoåi trao.
Lôïn quay, xoâi gaác, cheø taøu,
Ai ai laø chaúng ñeán haàu laøm toâi.
Quaït loâng, goái xeáp, thaûnh-thôi,
Moät lôøi daïy ñeán, traêm ngöôøi daï vaâng.
Tieáng ñaøn, tieáng ñòch, töng-böøng,
Caâu thô, caâu phuù laïi daâng cheùn quyønh.
Trong ngoaøi quan khaùch linh-ñình,
Treo choâng noäi thaát, truyeàn seânh coâng-ñöôøng.
Phaán traàn, tranh caùnh, giaù göông.
Khi buoâng maøn voùc, khi giöôøng chieáu hoa.
Ngöôøi haàu, ngöôøi haï, nhôûn-nhô,
Thaém chen veû tía, vaøng pha maøu hoàng.
Nhaø ngang daõy doïc truøng truøng,
Haàu non: con môùi, tieåu-ñoâng: thaèng tranh.
Trai khoe lòch, gaùi khoe thanh,
Ra vaøo haøi haùn, chung quanh daäp-dìu !
Giaøu-sang khaùc veû traêm chieàu,
Vì ôn cha meï laém ñieàu vì ta.
Nghóa thöù ba laø trong thaày tôù,
Daïy maáy lôøi phaûi nhôù ñinh-ninh.
Nghóa döôõng sinh hieáu trung laø theá
Ñöôøng coâng-danh coù chí thì neân.
Baøi thöù 6
Khuyeân hoïc-troø phaûi chaêm hoïc
Tröôùc cöûa Khoång cung töôøng chín-chaén.
Böôùc leân ñöôøng vaøo cöûa ung-dung,
Traêm quan, toân-mieáu, laï-luøng,
Hoïc-haønh cho bieát thæ-chung toû töôøng.
Baåm phi thöôøng khaùc hôn moïi vaät,
AÉt laøm ngöôøi thôøi chaúng hö sinh.
Phuù cho tai maét thoâng-minh,
Tính-tình goàm ñuû kieáp sinh veïn tuyeàn.
Böïc thaùnh-hieàn aáy khoâng daùm ví,
Song laøm ngöôøi coù chí thì neân,
Khai taâm töø thuûa thieáu-nieân,
Hieáu-kinh tieåu-hoïc tröôùc lieàn cho thoâng.
Ñoïc cho ñeán Trung-dung, Ñaïi-hoïc,
Töù-thö roài laïi ñoïc nguõ Kinh,
Thi, Thö, Dòch, Leã, ñeàu tinh,
Xuaân-thu nghóa caû cho minh nghieäp nhaø.
Xem cho ñeán Baùch-gia, Chö-töû,
Baûy möôi pho söû ñeàu thoâng,
Sôùm khuya ôû choán vaên-phoøng,
Buùt-nghieân, giaáy-möïc baïn cuøng chaân tay.
Baøi kinh-nghóa cuøng baøi vaên-saùch,
Tinh phuù, thô, moïi veû vaên-chöông.
Moät ñeøn, moät saùch, moät giöôøng,
Coù coâng maøi saét coù ngaøy neân kim.
Hoïc-troø giöõ chính taâm laøm tröôùc, Vôùi tu, teà, bình, trò ñeàu yeân,
Cöông-thöôøng giöõ hieáu laøm neân,
Töø ñoan, nguõ giaùo cho tuyeàn coâng sinh.
Beà ñaïo-ñöùc, gia-ñình phaûi giaûng,
Phuû thieân-quaân quang-ñaõng tinh-vi.
Lyù cho caùch vaät, trí tri,
Trong thì döôõng ñöùc, ngoaøi thì tu thaân.
Nghieäp töù daân nhaát raèng chöõ só,
Ngheà noâng, thöông, coâng coå khoân sô,
Ñaïo thaày thöù nhaát laø Nho,
Toaùn, y, lyù, soá daùm so-saùnh baøi.
Khaép trieàu-ñình trong ngoaøi lôùn nhoû,
Nhöõng laø ngöôøi aùo-muõ ñai-caân,
Ñôøi naøo cuõng chuoäng ngheà vaên,
Möu-moâ gieïp loaïn, kinh-luaân môû neàn
Pho kinh-söû laøu chuyeân ngheà hoïc,
Choán thö-ñöôøng töøng ñoïc hoâm mai,
Quan sang chaúng coù rieâng ai,
Ñaïo trôøi naøo phuï nhöõng ngöôøi ñoäc thö.
Kìa tröôùc heát vaên-nho só-töû,
Daãu khoù-khaên kinh-söû caøng chuyeân,
Laøm neân troïng chöùc cao quyeàn,
Trong ngoaøi ai chaúng ngôïi-khen baäc hieàn.
Nhaët laáy coû boà bieân maø ñoïc,
Ngöôøi OÂn Thö chí hoïc môùi cao.
Chaøng Hoaèng khoâng saùch bieát sao.
Möôïn kinh maø hoïc vieát vaøo maûnh tre.
Duøi ñaâm veá keûo khi buoàn nguû,
Ngöôi Toâ Taàn chí thuù ñoïc kinh,
Toùc treo giöôøng aáy, Toâ-sinh,
Ñeå cho deã thöùc hoïc-haønh canh khuya.
Thuûa daàu heát ñeøn hoe boùng tuyeát,
Chaøng Toân Khang chòu reùt ñeâm ñoâng,
Noï ngöôi Traùc Daän daàu khoâng,
Tuùi bao ñom-ñoùm baïn cuøng thö-trai.
Vai gaùnh cuûi hoïc thôøi luoân mieäng,
Chu Maõi Thaàn neân tieáng danh nho,
Lyù-sinh chaúng quaûn coâng-phu,
Chaên traâu treo saùch moät pho treân söøng.
AÁy nhöõng ngöôøi tröôùc töøng khoù nhoïc,
Sau laøm neân töôùc loäc quan sang,
Laøm trai chí-khí hieân-ngang,
Chôù raèng nguy-khoå treã-traøng laøm chi !
Oanh beù nhoû tuoåi thì leân taùm,
Vieäc ñoïc thô sôùm ñuû tinh-thoâng
Laõo Tuyeàn tuoåi caû gia coâng,
Hai-möôi-baûy tuoåi doác loøng ngheà nho.
Ñöôøng Löu AÙn tuoåi vöøa leân baûy,
Ñoã Thaàn-ñoàng tieáng daäy gaàn xa.
OÂng Löông ñaõ ñeán tuoåi giaø,
Taùm-möôi-hai tuoåi ñoã khoa ñaïi ñình
Ñöôøng vaân-trình duø sau duø tröôùc,
Chöõ coâng-danh ai khaùc chi ai,
Heã ngöôøi coù chí coù taøi,
Gioù rung maëc gioù khoân rôøi khoân lay.
Chaúng sôï keû laém thaày nhieàu tôù,
Thaáy ta ngheøo ra söï reû-khinh,
Thö-trung laém keû hieån-vinh,
Daäp-dìu haàu-haï, linh-ñình ngöïa xe.
Chaúng sôï keû laém tieàn, nhieàu luùa,
Nghó mình raèng coù cuûa thì hôn,
Thö-trung Kim ngoïc voâ vaøn,
Ñaày kheø chung-ñænh, chöùa-chan baïc vaøng.
Chaúng sôï laém keû theâ nhieàu thieáp,
Ñaû haún raèng toát-ñeïp hôn ai ?
Thö-trung coù gaùi tuyeät vôøi,
Nhöõng ngöôøi maët ngoïc laø ngöôøi veû-vang.
Chaúng sôï keû toøa ngang daõy gioïc,
Khinh nhau raèng haøn-oác theâ-löông.
Thö-trung tuaán vuõ ñieâu töôøng.
Laàu hoàng gaùc phöôïng coät giöôøng lieàn maây
Ai coù chí ñeâm ngaøy luyeän-taäp,
Theo ngöôøi xöa cho kòp môùi neân.
Hoïc cho hy thaùnh hy hieàn,
Vieäc gì thoâng bieát chaúng phieàn luïy ai.
Choán laâm taåu, hoaøi taøi baûo ñöùc,
Khaép boán phöông ñoàn nöùc thôøi danh,
Chieáu neâu cao giaù ngoïc laønh,
Xe loan coù thuûa cung doanh coù ngaøy.
= HET=
| 
Chuù thích: