Vôùi daâu reå:

Tuoåi caû khoân, hoân-nhaân traïch phoái,
Giaøu ñöøng tham, khoù ñoùi chôù neà,
Daâu hieàn, reå thaûo tìm veà,
Xem toâng xem gioáng keûo meâ maø laàm.
Xöû vôùi reå moät nieàm kính-troïng,
Duø dôû hay, ñöøng gioïng mæa-mai,
Vôùi daâu, daïy-baûo phaûi lôøi,
Baét khoan baét nhaët, bieát ai cho vöøa !

Vôùi toâi-tôù:

Göông giaùo-töû nhöôøng ñöa maët nhaän,
Möïc trì-gia ñaët haún aân uy.
Boït-beøo laø phaän noâ-tyø,
Daïy nghieâm, ôû thaûo hai beà veïn hai.
Coù caâu ví "Chieàu ngöôøi laáy vieäc",
Chaúng haù neân raùo-rieát ngöôøi ta.
Hay thì noù ôû laâu ra,
Dôû thì noù böôùc naøo ta baän gì.
Moät ñoâi keû phaûi khi lôõ ñoä,
Coù thì cho chaúng coù thì thoâi.
Chaúng neân nhieác maéng nhieàu lôøi,
Cô-haøn haàu deã coù ai muoán gì.

Thôø-cuùng:

Trong nhaø vaän thònh suy coù meänh,
Ñaïo quæ-thaàn thì kính vieãn chi,
Naéng möa giaûi-kieát coù khi,
Phaûi chaêm côm thuoác, ñöøng meâ coát thaày.
Nhaø chaúng queùt, queùt hay coù raùc,
Ñaõ boùi ra, boû nhaùc sao ñaønh,
Cao tay maáy keû coù danh,
Buøa beøn chaúng boû laø tinh hieän vaøo.
Suy cho thaáu, taø naøo phaïm chính,
Cöù thaùnh-kinh caûnh-tænh dò-kyø,
Kìa nhö maáy keû taêng, ni,
Thoâi tuaàn cuùng Phaät, laïi khi vaøo heø.
Nam-moâ-phaät ruø-rì hai chöõ,
Ñua nhau raèng tín-nöõ thieän nam,
Mieäng raèng chöøa ñoäc chöøa daâm,
Tay laàn traøng haït dao gaêm moät boà.
Keû troán vieäc ôû chuøa cuõng coù,
Keû loän choàng, troán chuùa cuõng nhieàu,
Gian-ngoan raát möïc laøm kieâu,
Möôïn danh Hoøa-thöôïng, lôïi ñieàu tham daâm.
Chaúng qua luõ ngu daân hoaëc thaùi,
Phuùc-ñöùc ñaâu nghó laïi maø coi.
Tröôùc sau coù baáy nhieâu lôøi,
Baûo nhau gìn-giöõ neân ngöôøi thôm danh.
Duø ai naáy coù tình chaúng cöù,
Thoùi Thoï Döông vaãn giöõ khoâng chöøa,
Ngaøy ngaøy maéng sôùm ñoøn tröa,
Thöôøng thöôøng daïy-doã maø ra tuoàng gì.
Caønh kia lôùn sôï khi khoù naén,
Saét noï maøi aét haún neân kim,
Dieãn noâm cho tieän maø xem,
Daïy nhaø tröôùc ñaõ môùi ñem daïy ngöôøi.

Baøi thöù 2
Daïy con ôû cho coù ñöùc.

Laáy ñieàu aên ôû daïy con,
Daãu maø gaëp tieát nöôùc non chuyeàn-vaàn.
ÔÛ cho coù ñöùc coù nhaân,
Môùi mong ñôøi trò ñöôïc aên loäc trôøi.
Thöông ngöôøi taát taû ngöôïc xuoâi,
Thöông ngöôøi lôõ böôùc, thöông ngöôøi bô vô.
Thöông ngöôøi oâm daét treû thô,
Thöông ngöôøi tuoåi-taùc giaø nua baàn-haøn.
Thöông ngöôøi quan-quaû, coâ-ñôn,
Thöông ngöôøi lôõ böôùc laàm-than keâu ñöôøng.
Thaáy ai ñoùi raùch thì thöông,
Raùch thöôøng cho maëc, ñoùi thöôøng cho aên.
Thöông ngöôøi nhö theå thöông thaân,
Ngöôøi ta phaûi böôùc khoù-khaên ñeán nhaø.
Ñoàng tieàn baùt gaïo mang ra,
Raèng ñaây "caàn-kieäm" goïi laø laøm duyeân
May ra ôû choán bình-yeân,
Coøn ngöôøi taøn-phaù chaúng neân caàm loøng.
Tieáng raèng; ngaøy ñoùi thaùng ñoâng,
Thöông ngöôøi bôùt mieäng bôùt loøng maø cho
Mieáng khi ñoùi, goùi khi no,
Cuûa tuy tô-toùc, nghóa so nghìn truøng.
Cuûa laø muoân söï cuûa chung,
Soáng khoâng, thaùc laïi tay khoâng coù gì.
ÔÛ phaûi coù nhaân coù nghì,
Thôm danh vaû laïi laøm bia mieäng ngöôøi.
Hieàn laønh laáy tieáng vôùi ñôøi,
Loøng ngöôøi yeâu daáu, laø trôøi hoä ta.
Tai-öông hoaïn-naïn ñeàu qua,
Buïi traàn giuõ saïch thöïc laø töø ñaây.
Vaøng trôøi tuy chaúng trao tay,
Bình-an hai chöõ xem taøy maáy möôi.
Mai sau baïc chín taøi möôøi,
Soáng laâu aên maõi cuûa ñôøi veà sau.
Kìa ngöôøi aên-ôû cô caàu,
ÔÛ thì chaúng bieát veà sau phoøng mình,
Thaáy ai ñoùi raùch thì khinh,
Caùch naøo laø caùch ích mình thì khen.
Höùng tay döôùi vôùi tay treân,
Loïc-löøa töøng tí, bon-chen töøng ñoàng !
,ÔÛ thì phaát giaáy ñan loàng,
Noùi thì môû mieäng nhö roàng nhö tieân.
Gan thì quaù ngôõ saét ñeøn,
Mieäng thôn-thôùt nghó rôi tieàn-baïc ra.
Maët laønh kheùo noùi thöïc-thaø,
Töôûng nhö xeû cöûa xeû nhaø cho nhau.
ÔÛ naøo muøi-meõ chi ñaâu,
Nhö tuoàng cuoäi ñaát giaáu ñaàu hôû ñuoâi.
Noùi lôøi laïi nuoát laáy lôøi,
Moät löng baùt xaùo möôøi voi chöa ñaày.
Cho neân môùi phaûi luùc naøy :
Cöûa nhaø taøn-phaù phuùt raøy saïch trôn.
Keû thì maéc phaûi vaän naøn,
Cöûa nhaø moät khaéc laïi taøn nhö tro.
Keû thì phaûi lính, phaûi phu,
Ñem mình vaøo choán quaân-gia traän tieàn.
Keû thì maéc phaûi dòch oân,
Keû thìthuûy-hoûa gian-nan kia laø !
Thaáy ngöôøi maø phaûi lo ta,
Sôø-sôø tröôùc maét thöïc laø thöông thgay,
Khuyeân ai chôù baét-chöôùc raøy,
ÔÛ loøng nhaân-nghóa cho ñaày môùi khoân.
Lôøi cha daïy-baûo næ-non,
Tröôùc sau ghi-cheùp khuyeân con nghe lôøi.
Nghe thì môùi phaûi laø ngöôøi,
Chaúng nghe thì cuõng laø ñôøi boû ñi.

Baøi thöù 3
Daïy con-gaùi phaûi coù ñöùc-haïnh

Phaän laøm gaùi ôû cuøng cha meï,
Loøng phaûi chaêm hoïc kheùo hoïc khoân,
Moät mai xuaát giaù hoài moân,
. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Phaän boà-lieãu giaù trong nhö ngoïc,
Kheùo laø kheùo baùnh trong, baùnh loïc,
Laïi ngoan ngheà deät voùc, may meàn.
Khoân laø khoân leõ phaûi, ñöôøng tin,
Laïi troïn ñaïo naâng khaên söûa tuùi.
Khoân chaúng töôûng möu löøa chöôùc doái,
Kheùo chaúng khoe veû lòch, chieàu trai.
Xöa nay haàu deã maáy ngöôøi,
Mieäng khoân, tai kheùo cho ai ñöôïc nhôø.
Phaän laøm gaùi naøy lôøi giaùo-huaán,
Laéng tai nghe coå-truyeän môùi neân,
Haõy xem xöa nhöõng baäc daâu hieàn,
Kieâm töù ñöùc: dung, coâng, ngoân, haïnh,
Coâng laø ñuû muøi xoâi, thöùc baùnh,
Nhieäm-nhaët thay ñöôøng chæ muõi kim.
Dung laø neùt maët ngoïc trang nghieâm,
Khoâng tha-thieát, khoâng chieàu laû-taû.
Ngoân laø daïy trình thöa vaâng daï,
Haïnh laø ñöôøng ngay-thaûo kính tin.
Xöa nay maáy keû daâu hieàn,
Dung, coâng, ngoân, haïnh laø tieân phaøm traàn.
Phaän con-gaùi ôû nhaø thi leã,
Laéng maø nghe keå chuyeän tam cöông:
Ñaãu aùi-aân cuøng chieáu cuøng giöôøng,
Ñaïo choàng saùnh quaân-thaân chi ñaïo,
Laøm toâi-con chæ trung chæ hieáu,
Laøm daâu thì chæ kính môùi neân.
Chôù khoe-khoang mình baïc mình tieàn,
Ñöøng ñoûng-ñaûnh caäy khoân caäy kheùo.
Beà thieáp-phuï thuaän toøng laø ñieäu,
Cuõng nhö beân thôø chuùa thôø cha,
Muoân nghìn ñöøng thoùi kieâu-ngoa,
Maéng ta khoâng giaän, yeâu ta khoâng nhôøn.
Quyeàn meänh-phuï laø mình laøm chuû,
Trong ñaïi-hoân aùo muõ thaân ngheânh,
Kính ngöôøi vôï pheùp ôû Leã Kinh
Chöùc-phaän phaûi chaêm beà taàn-taûo,
Trong khueâ-khoån giöõ-gìn khaên aùo,
Treân töø-ñöôøng traêm vieäc trôn tru.
Töø côm, canh, caù, thòt, moïi ñoà,
Daãu nhieàu ít söûa cho trong-saïch.
Baèng nhöôøng aáy thaàn-minh lai caùch,
Caâu "höõu trai " neân tieáng ñeå ñôøi,
Hoa thôm ai nôõ boû rôi,
Ngöôøi khoân ai nôõ naëng lôøi ñeán ai.
Beà noäi trôï vieäc trong xem-xeùt,
Sieâng-naêng thì traêm vieäc ñeàu neân,
Chôù khoe-khoang laém thoùc nhieàu tieàn,
Ngoài aên maõi non moøn nuùi lôû.
Vieäc nhaø coù keû aên ngöôøi ôû,
Töø trong ngoaøi nhö baûo tröôùc sau,
Ñoà laøm aên, ngaøy ñeå ñaâu ñaâu,
Ban toái phaûi thu veà cho ñuû.
Troáng canh moät chôù ñaø voäi nguû,
Sieâng-naêng thì chaêm-chuù vieäc ta.
Luõ noâ-tyø trai gaùi naêm ba,
Côm chöa chín khoâng neân khua xaùo.
Ñöùa xay thoùc, ñöùa thì góa gaïo,
Ñöùa beáp thì chuû vieäc côm.
AÊn ñoaïn roài cho chuùng nghæ-ngôi,
Ñeøn ta seõ soi trong beáp laïi.
Ñuøng tin treû toâi-ñoøi thô-daïi,
Lôøi daïy raéng "giöõ löûa chaúng chôi".
Cho hay ñaïi phuù bôûi trôøi,
Nhöng maø ôû theá thì ngöôøi heát cheâ.
Caàm then khoùa giöõ beà thu phaùt,
Chaét-chiu maø deø-daët môùi neân,
Coi-soùc töø haït gaïo ñoàng tieàn,
Ñöøng caäy coù aên caøn, tieâu dôû.
Böõa thöôøng phaûi xem cho con ôû,
Cuõng ñöøng thöøa, chôù thieáu laøm chi.
Keû laân-bang ñeán moät ñoâi khi,
Ñoà theát ñaõi xem cho töû-teá.
Trong nhaø phaûi baûo nhau coù yù,
Ñöøng chöûi meøo, maéng choù maø chi.
Trong anh em thieân taûi nhaát thì.
Sang vì vôï nhöng giaøu vì baïn.
Chieàu roäng heïp tuøy cô öùng bieán,
Ñaïo trì-gia ñaõi khaùch khaùc maøu,
Traàn traàn moät möïc neân ñaâu,
Phoâ loaøi boà-caùc bieát ñaâu leõ gì,
Phaän laø gaùi veà laøm daâu caû,
Vieäc ta chaêm giöõ choán töø-ñöôøng,
Laáy ngoïn taàn, laù taûo leã thöôøng
Kìa hieáu döôõng Thaønh-Chu gia-phaùp.
Toân-toäc ñeán nhöõng khi kî laïp,
Xem baèng nhöôøng quí khaùch, gia taân.
Coù chöõ raèng: "ñaïo troïng thaân thaân",
Deã maáy thuûa ñoâng nhö ngaøy gioã.
Luùc leã taát leûn vaøo doïn coã,
Haõy pha traø tieáp-ñaõi cho xong,
Böõa thöôøng duø döa muoái maëc loøng,
Khi coù hoï xem cho töû-teá,
Nöôùc ñaõ ñoaïn röôïu lieàn nhaân theå,
Giuïc tieåu-haàu böng coã tieáp ra.
Nhaø döôùi ta môøi hoï ñaøn-baø,
Coi-soùc hoûi hoï-haøng con-chaùu.
Khoâng boû soùt laø tình yeâu-daáu,
Ai chaúng khen hieàn-ñöùc phuï-nhaân,
Troïn ñôøi ñeïp maët phu-nhaân,
Vì chöng chuû-phuï thaân-thaân bieát ñieàu.
Beà phuïng-döôõng ñoâi beân cha meï,
Muoân moät khi ñaù ñoå boà-hoâi,
Nghó xa lo ñöùng lo ngoài,
Chaúng coøn töôûng ñeán tham coâng tieác vieäc.
Ñöôøng ñieàu-hoä tieàn khoâng daùm tieác,
Maëc phu-quaân giöõ vieäc thuoác thang,
Song ta naâng giaác giöõ-giaøng,
Ñieàu aên-uoáng phaûi hoûi-han tuyø thích.
Loøng ngöôøi öôùc chim, gaø, caù, thòt,
Cuûa neân aên duø ñaét cuõng mua.
Tuøy ngöôøi öa thöùc ngoït-chua,
Nhöng gia vò phaûi mong cho ñuû muøi.
Xem quaàn-aùo neân thay keûo baån,
Loøng yeâu thaân phaûi caån töøng khi,
Taám loøng trôøi ñaát chöùng tri,
Daâu hieàn coù hieáu, tieáng ghi ñeå ñôøi.
Naøy con gaùi thuoäc veà khoân ñaïo,
Khoân ñöùc nhu neát gaùi dòu-daøng,
Moät ñoâi khi chaân böôùc ra ñöôøng,
Beà toân-tröôûng thì loøng kính-nhöôïng.
Duø chaúng phaûi laø ta hôi höôùng,
Nghóa höông-laân phaûi caát tieáng chaøo.
Baèng thaáy ngöôøi ñaàu baïc tuoåi cao,
Coù mang ñoäi trình ñoøi naâng-ñôõ.
Thì mieäng löôõi cheâ bai ai nôõ,
ÔÛ treân ñôøi gaùi ôû neát-na
Con hieàn ñeïp maët meï cha,
Choàng hoøa yeâu-chuoäng, hoï hoøa kính chung.
Daïy nhöõng keû ñaøn-baø con-gaùi,
Gaëp phaûi choàng côø baïc röôïu cheø,
Nay oâng tô, baø nguyeät troùt xe,
Duyeân-phaän aáy troùt laøm sao ñöôïc.
ÔÛ laø phaûi tìm möu giaû chöôùc,
Ngoït lôøi khuyeân laâu cuõng phaûi nghe,
Luùc ham-meâ côm röôïu say nheø,
Haõy côm chaùo troïn beà phuï ñaïo .
Chôù vôï nghieán choàng, theâm traân-traùo,
Nhö chuyeän chi löûa chaùy daàu theâm,
Chaúng baèng khi chaên aám chieáu eâm,
Haõy naên-næ ñöôøng khoân leõ phaûi.
Beà aân-aùi vôï choàng laø ngaõi,
Daãu giaøu aên, khoù chòu cho cam.
Hay gì yeán baéc, nhaïn nam,
Khaêng khaêng moät tieát cho cam sôû nguyeàn.
Ñaïo vôï choàng laø duyeân kim-caûi ,
Voán trôøi sinh beå aùi nguoàn aân,
Kìa ai noåi traän phong-vaân
Cuõng vì gaùi nhieàu phaàn nhaàm loãi.
Phaän laø gaùi ít ñöôøng giao-hoái ,
Thaáy choàng yeâu deã laáy laøm nhôøn,
Mieäng sai ngoa noùi nhöõng gioïng caøn,
Buïng kieâu-ngaïo moät ngaøy moät sính,
Ñaïo cha meï ñaõ khoâng bieát kính,
Beà anh em laïi chaúng hay nhöôøng,
Chua-chaùt thay nhöõng tính cöông-cöôøng
Ai laø ñaù ru maø chòu vaäy !
Ñöôøng gia-phaùp khoâng aên lôøi daïy,
Vieäc giaùo-hình ñeán phaûi ra tay,
Hoå thaân tieáng khaép ñoâng taây,
Noâng noãi aáy heát ñöông khoân-kheùo.
Khuyeân nhöõng caùc ñaøo tô lieãu yeáu,
Laáy laøm göông chôù baét-chöôùc chi,
Moät nieàm kính thuaän voâ vi,
Tröôùc laø khoûi nhuïc, sau thì neân danh,
Thöông nhöõng keû ñaøn-baø maát daïy,
Laïi gaëp choàng sôï vôï nhö ma,
Traùch chi maø chaúng thoùi kieâu-ngoa,
Nhöõng löøa caïnh, phoâ soøng, laøm leä.
Beà hoï-maïc khoâng hay kính neå,
Nghó bon chen tieàn-baïc laø khoân,
Ñöôøng gia-taøi khoân bieát veùn-vun,
Nghó tha-thöôùt aùo-quaàn laø kheùo,
Gaø eo-oùc, phoøng loan uoán-eùo,
Baàng maét ra ñaõ toû vaàng oâ,
Vieäc trong ngoaøi khí duïng caùc ñoà,
Maëc con caùi gaëp sao hay vaäy,
Beà noäi-ngoaïi nhöõng phoâ loaøi aáy.
Phuùc ñöùc kia coøn noùi laøm chi,
Khen cho baø nguyeät kheùo xe,
Anh naøy saùnh vôùi chò kia ñöông vöøa.

| |