Hai vaät ñaõ töông ñoàng hoan-hæ,
Laïi cuøng nhau töø-taï moät lôøi :
"Nhö luaän trong coâng-nghieäp hai toâi:
AÊn coù böõa, lo khoâng coù böõa.
Daùm thöa ngöôøi, baùu gì gioáng ngöïa,
Maø trau-tria leàu-traïi nhoïc-nhaèn ?
AÊn cho aên nhöõng chaùo ñaäu xanh,
ÔÛ thì ôû nhöõng taøu lôïp ngoùi.
Böõa böõa daïo chôi, taém goäi,
Ngaøy ngaøy chaén voù, hôùt mao.
Saém-söûa cho, chaúng bieát chöøng naøo,
Suy-tính laïi, dö traêm, dö chuïc.
Saém laù vaû, saém yeân, saém laïc,
Saém chaân-ñöng haøm thieác, daây cöông.
Dôøi tieàn, dôøi haäu bao vaøng,
Thaéng ñaùi, daây cöông theáp baïc.
Gaãm gioáng aáy :

Neát-na giôùn-giaùc,
Tính-khí chaøng-raøng,

Daïi khoâng ra daïi,
Khoân chaúng neân khoân ;

Ngöïa nghe noùi, tím gan, noåi phoåi,
Lieàn chaïy ra haàm-hí vang tai :
"ÔÙ ! naøy, naøy, tao baûo chuùng bay,
Ñoá maët ai daøy baèng maët ngöïa ?
Tuy raèng thuù, cuõng hai gioáng thuù,
Thuù nhö tao ai daùm phen-leâ
Tao ñaõ töøng, ñi quaùn, veà queâ,
Ñaõ ghe traän ñaùnh nam, deïp baéc.
Moûi goái nöng phoø xaõ-taéc,
Moøn löng cuùi ñoäi vöông-coâng.
Ngaøy ngaøy chaàu chöïc saân roàng
Böõa böõa döïa keà loan giaù,
OÂng Cao-toå naêm naêm thöôïng maõ,
Môùi döïng neân cô-nghieäp Löu-gia,
OÂng Quan Coâng saùu aûi thoaùt qua,
Vì caäy coù Thanh-long, Xích-thoá
Ñaõ nhieàu thuûa ngaên thaønh, thuû phuû
Laïi ghe phen ñoät phaùo, xoâng teân
Ñaøng xa-xoâi ngaøn daëm quan-sôn
Ngöïa phi-ñeä moät giôø lieàn thaáu.
Caùc chuù ñaëng aên no, naèm nguû,
Bôûi vì ta caàn-caùn, giöõ-gìn.
Khaén khaén lo nhaø trò, nöôùc yeân,
Choán choán ñaëng noâng-boâ laïc-nghieäp.
Caùc chuù nhöõng naèm trong xoù beáp,
Taøi caùc ngöôi ôû choán queâ muøa.
Ñöøng ñöøng buoâng lôøi noùi khaät-khuø
Bôùt bôùt thoùi cheâ-bai giôùn-giaùc,
Neáu tao chaúng lo trong vieäc nöôùc,
Giaëc ñeán nhaø ai ñeå chuùng bay ?
Thaät bieát moät maø chaúng bieát möôøi,
Chôù löøng-laãy caäy taøi, caäy theá".

Ngöïa noùi laâu, gaãm caøng höõu lyù,
Vaäy chuû beøn phaân-giaûi moät lôøi :
"Ñaïi tieåu caùc höõu kyø taøi,
Voâ ñaéc töông tranh nhó ngaõ".

Traâu vôùi ngöïa cuøng muoâng ba gaõ,
Môùi ra ngoaøi töø-taï phaân nhau.
Ngöïa giaän deâ, ñöùng laïi giaây laâu,
Beøn phaùt-traïng caùo naøi vôùi chuû :
"Deâ vôùi ngöïa cuõng laø gioáng thuù,
Chaên ñoàng chaên, nuoâi cuõng ñoàng nuoâi,
Deâ, ngöôøi cho aên nhaûy chôi-bôøi,
Ngöïa, ngöôøi baét kî-bieàu,, luaân-teá.
Gaãm gioáng chi höõu ñaàu voâ vó,
Hình con con, buïng lôùn ;
Caùng-naùng nhö ñöùa coù haï-nang,
Sôùn-saùc tôï con chaøng keû cöôùp.
Ngheà teá-kieäu coi ñaø xaáu voùc,
Vieäc caøy-böøa nhaém boùng cuõng öôn ;
Heã thaáy ngöôøi thaáp-thoaùng ñoâi beân,
Lieàn haù mieäng keâu la : beù-heù".

Deâ nghe ngöïa noùi deâ quaù teä,
Lieàn chaïy ra vaùc maët, veânh raâu ;
Deâ noùi raèng : "Ta ñoï vôùi nhau,
Thöû anh lôùn hay laø toâi lôùn.
Anh ñaõ töøng vaøo dinh, ra traán,
Saù chi toâi tieåu thuù queâ muøa ?
Maïnh thì lo vieäc nöôùc, vieäc vua.
Song chôù khaù caäy taøi, caäy töôùng,
Ai coù taøi, chuû ban chuû thöôûng,
Ai khoâng coâng, tay laøm haøm nhai,
Chaúng daùm aên luùa maù, moân khoai ;
Khoâng heà phaïm ñaäu meø, hoa quaû.
Khuyeân khuyeân chôù noùi ngang noùi ngöûa,
Bôùt bôùt, ñöøng yû theá, caäy taøi,
Ai chaúng bieát ñuoâi ngöïa thì daøi,
Daøi thì ñeå xua moøng, ñuoåi muoãi ;
Voán nhö ñaây ñuoâi tuy vaén-voûi,
Ñaây cuõng khoâng möôïn ngöïa noái theâm.
Ngaøn daëm tröôøng, maët ngöïa khoe eâm.
Ba goø soûi, deâ ñaø xong vieäc.
Vieäc deâ thì deâ bieát,
Vieäc ngöïa thì ngöïa hay
Böøa-caøy, coù thuù böøa-caøy,
Kieäu-teá, coù muoâng kieäu-teá,
Deâ voán thaät thuoäc veà vieäc leã,
Ñeå hoøng khi veà haïng tö-vaên ;
Ñeå daønh khi teá thaùnh, teá thaàn,
Laïi coù thuûa kyø-yeân, kyø-phöôùc.
Heã coù vieäc, laáy deâ laøm tröôùc,
Deâ daâng vaøo ngöôøi môùi laïy sau.
Ngöïa tuy raèng hình-töôïng lôùn cao,
Tam sanh leã, ai duøng ñeán ngöïa ?
Daàu ñeán vieäc laøm ñình, laøm chôï,
Cuõng laáy deâ traûm-thaûo, boài-cô ;
Nhaãn ñeán ngaøy maïng töôùng xuaát sö,
Cuõng laáy deâ khaán caàu toå-ñaïo.
Leã coác soùc thaùnh nhaân coøn baûo :
Töû Coáng sao deâ soáng boû ñi ?
Ngöïa noùi ngang maø chaúng bieát suy,
Deâ naøo coù thieáu chi coâng traïng ?

Noùi cho xöùng-ñaùng,
Haù deã cô-caàu,

Ngöïa nghe qua toû ñaëng söï tình,
Deâ raèng : beù, ai hay chöùc lôùn ?
Deâ noùi laïi taøi deâ cuõng raén,
Ngöïa thöa qua, söùc ngöïa theâm roàng :
Chuû pheâ cho löôõng baïn töông ñoàng,
Chaép söï giaû caùc tö kyø söï.

Lôøi töï-thuaän hai ñaøng xong-xaû,
Deâ phaùt ngoân, beøn trôû naïi gaø :
"Nuoâi chuùng toâi lôïi nöôùc lôïi nhaø,
Nuoâi gioáng gaø thaät voâ ôn ngaõi.
Thaáy chuû vaõi ñaùm ngoø, vaïc caûi
Tuùc nhau böôi cheách goác, troác caây.
Thaáy ngöôøi troàng ñaùm ñaäu, voàng khoai,
Ruû nhau vaày naùt boâng, naùt laù.
Raát ñeán ñoãi thaáy nhaø lôïp raï,
Keùo nhau leân vaäy-vaõ taâng baàng.
Cho aên roài queït moû saáp löng
Trôøi chöa toái, ñaø lo vieäc nguû.
Ba caùi raùc naèm khoâng yeân choã,
Maáy buïi rau naøo ñeå beùn daây
Caû ngaøy thoâi nhöõng khuaáy, nhöõng raày,
Nuoâi gioáng aáy laøm chi voâ loái ?"