1. Quaân Taây-sôn ra Baéc laàn thöù hai
Boán phöông laïi ñoäng khoùi lang,
Nguïy-Taây rieâng maët baù-vöông moät trôøi,
Nhaïc, Qui-Nhôn; Löõ, Ñoàng-nai;
Quaûng-Nam, Nguyeãn-Hueä; trong ngoaøi chia nhau.
Nhaân cô laïi daáy qua-maâu,
Vaên-Nhaâm vaâng leänh quaân-phuø keùo ra.
Qua Ngheä-an, ñeán Thanh-hoa,
Thoå-sôn giaùp traän Trinh-haø aùp binh.
Giaëc ra ñeán ñaát Ninh-bình,
Chænh ñem hai vaïn tinh-binh quyeát-lieàu.
Moät ñeâm thuyeàn traùi buoàm xieâu,
Vì con sô-suaát, ñeàn ñieàu thua coâng.
2. Leâ-Chieâu-thoáng chaïy
Vaên-Nhaâm keùo ñeán Thaêng-long,
Leâ-Hoaøng thaûng-thoát qua soâng Nhò-haø.
Baéc-ninh cuõng ñaát daân nhaø.
Baïc thay Caûnh-Thöôùc sao maø baát-nhaân!
Nôõ naøo queân nghóa coá-quaân
Ñoùng thaønh khoâng röôùc, sai quaân cöôùp ñöôøng.
Ngöï-baøo cuõng nhuoäm maàu söông,
Nguyeät-giang, Muïc-thò nhieàu ñöôøng gian-nguy.
Taây-binh thöøa-theá cuøng-truy,
Cha con Nguyeãn-Chænh moät kyø traän-vong.
Baét phu canh giöõ beân soâng,
Kìa Döông-Ñình-Tuaán cuõng mong phuø-trì.
Chöôùc ñaâu phaûn-giaùn môùi kyø,
Ñeå cho xa-giaù chaïy veà Chí-linh.
Voäi-vaøng chöa ñònh haønh-dinh,
Maø Ñinh-Tích-Nhöôõng nôõ tình ñuoåi theo!
Giaûi vaây laïi coù thoå-haøo,
Luõ Hoaøng-Xuaân-Tuù cuõng ñeàu caàn-vöông,
Thöøa-dö vöøa ñeán Thuûy-ñöôøng,
Keû veà taáu-tieäp, ngöôøi sang ñaàu-thaønh.
Boãng ñaâu thuyeàn baït vaøo Thanh,
Nöôùc non man-maùc, quaân-tình ngaån-ngô.
3. Nguyeãn-Hueä ñaët chöùc Giaùm quoác ôû Baéc-haø
Vaên-Nhaâm töï aáy laïi giôø,
Voã-veà só-toát, ñôïi chôø chuùa-coâng.
Hueä sao taøn-nhaãn cam loøng,
Moät göôm nôõ quyeát chaúng dong töôùng-thaàn.
Môùi ñoøi haøo-muïc xa gaàn,
Xem nhaân-tình coù möôøi phaàn thuaän khoäng?
Nguyeãn Huy-Traïc cuõng haøo-huøng,
Moät thang tieát-nghóa quyeát loøng quyeân-sinh.
Bieát thieân-haï chaúng thuaän-tình,
Laäp ngöôøi giaùm-quoác ñem binh laïi veà.
4. Quaân nhaø Thanh sang nöôùc ta
Leâ-Hoaøng truaân-kieån nhieàu beà,
Meï con caùch-trôû bieát veà nôi ñaâu?
Thaùi-töø laïc tôùi Long-chaâu,
Thoå-quan doø hoûi tình-ñaàu thuûy-chung.
Cöù lôøi ñaït ñeán Quaûng-ñoâng,
Gaëp Toân Só-Nghò cuõng loøng muïc-laân,
Moät phong bieåu taáu chín laàn,
Caøn-long coù yù aân-caàn vì Leâ.
Ñeàn roàng ban aán töû-neâ,
Ñem quaân boán tænh trao veà moät tay.
Nam quan thaúng loái ñöôøng may,
Taét qua traán Laïng, sang ngay soâng Caàu.
Taäp-coâng phaù traïi Noäi-haàu,
Theo ñöôøng Kinh-baéc, tôùi ñaàu Nhò-giang.
Röôïu traâu ñaâu ñaõ saün saøng,
Vua Leâ möøng thaáy ñoùn ñaøng khao binh.
Toân-coâng quaân leänh tuùc-thanh,
Tô haøo chaúng phaïm, taám thaønh cuõng phu
Qua soâng môùi baéc caàu phuø,
Taây-luoâng quaân ñoùng, Ñoâng-ñoâ ngöï vaøo.
Quoác-vöông saün aán tay trao,
Truy-tuøy thöôûng keû coâng-lao nhoïc nhaèn.
5. Trieàu-ñình thôøi Leâ-maït
Bao nhieâu haøo-kieät xa gaàn,
Ñua nhau ñeàu ñeán cöûa quaân ñaàu-thaàm
Xöa sao vaéng-veû hôi taêm!
Raày sao hieäp-löïc ñoàng-taâm laém ngöôøi!
Vieâm-löông môùi toû thoùi ñôøi.
Daï trong ñaõ chaùn, maët ngoaøi cuõng khinh.
Song maø yû theá nhaø Thanh.
Thôø-ô vôùi keû nöôùc mình maëc ai!
Cô-möu nhöõng chaéc löng ngöôøi.
Ñeå cho ñaát nöôùc trong ngoaøi maát troâng!
6. Quang-Trung ñaïi-phaù quaân Thanh
Quaân Thanh ñaõ ñöôïc Thaêng-long,
Moät hai raèng theá laø xong vieäc mình.
Duøng-daèng chaúng chòu tieán binh,
Nhaùc ñöôøng phoøng-thuû, moáng tình ñaõi-hoang.
Nguïy Taây nghe bieát sô-phoøng,
Giaû ñieàu taï-toäi, quyeát ñöôøng caát quaân.
Daëm traøng naøo coù ai ngaên,
Thöøa hö tieán böùc ñeán gaàn Thaêng-long.
Tröïc-khu ñeán luõy Nam-ñoàng,
Quan Thanh daãu maáy anh-huøng maø ñang?
Vua Leâ khi aáy voäi-vaøng,
Cuøng Toân-Só-Nghò sang ñaøng Baéc-kinh.
Qua soâng laïi sôï truy-binh,
Phuø-kieàu cheùm döùt, quaân mình thaùc oan.
7. Cuoäc löu-vong cuûa Leâ-Chieâu-thoáng
Ngaån-ngô ñeán aûi Laïng-sôn,
Theo sau coøn coù quaân-quan maáy ngöôøi.
Caàm tay Só-Nghò than giaøi,
Vì mình kieån-boä neân ngöôøi luoáng coâng,
Nheõ ñaâu laïi giaùm baän loøng,
Xin veà ñaát cuõ ñeå mong taùi-ñoà.
Toân-coâng cuõng coù tieân-truø,
Ñaõ daâng moät bieåu xin caàu vieän-binh.
Queá-laâm coøn taïm truù mình,
Boãng ñaâu nghe chieáu nhaø Thanh trieäu veà.
Phuïng-sai coù söù hoä-tuøy,
Söï ñaâu laïi gaëp nhöõng beà trôû-nan.
Söù-thaàn laø Phuùc-Khang-An,
Ñaõ e xa caùch, taïi toan doái löøa.
Daàn-daø ngaøy thaùng thoi ñöa,
Leâ-hoaøng luoáng nhöõng ñôïi chôø Yeân-kinh.
Taác-gang khoân toû söï tình,
Deõ xem xon Taïo giuùp mình hay khoâng?
Töø khi tam-phaåm gia-phong,
Môùi hay Thanh-ñeá cam loøng theá thoâi!
Lôõ-laøng ñeán böôùc xa-xoâi,
Nhöng trong ñaïo chuùa nghóa toâi chaúng dôøi.
Leâ-Haân, Leâ-Quyùnh maáy ngöôøi,
Nhö-Toøng, Ích-Hieåu cuõng lôøi theä-minh,
Toøng-vong ñeàu keû trung-trinh,
Maõ-ñoàng khen cuõng coù tình toân quaân.
Vua Leâ phuùt laùnh coõi traàn,
Non soâng caùch dieãn maáy laàn xa xa,
Bình Taây nhôø Thaùnh-trieàu ta,
Keû gaàn an choán, ngöôøi xa tìm veà,
Sang Thanh maáy keû theo Leâ,
Coøn ai cuõng ñoäng loøng queâ ngaäm-nguøi.
Vaän Leâ ñeán theá laø thoâi,
Ba traêm saùu chuïc naêm roài coøn chi?
8. Toång keát
Môùi hay coù thònh, coù suy,
Hang saâu, nuùi caû coù khi ñoåi dôøi.
Tröôùc sau tính laïi traêm ñôøi,
Coù trôøi, coù ñaát, coù ngöôøi chuû-tröông.
Khai-tieân laø hoï Hoàng-Baøng,
Thuïy thay, Trieäu ñoåi thöôøng thöôøng suy-di,
Roài ra hôïp hôïp chia chia,
Traûi Ñinh, Leâ, Lyù, Traàn, Leâ maáy ñôøi,
Thieáu chi chuyeän vaõn ñaày vôi!
Hieám ñieàu ñaéc-thaát, hieám ngöôøi thò-phi!
Laïi coøn nhieàu vieäc tín-nghi,
Söï muoân naêm cuõ cheùp ghi raønh-raønh.
Buùt son vaâng meänh ñan-ñình,
Gaùc leâ laàn giôû söû xanh muoân ñôøi.
Chuyeän xöa theo saùch dieãn lôøi,
Phaûi chaêng xin ñaõ göông Trôøi raïng soi.
| 