Cuoái Ñôøi Nhaø Leâ
Vua Leâ Chuùa Trònh (1782-1786)

1. Loaïn kieâu-binh ôû kinh-thaønh

Saâm giaø, Caùn laïi thieáu-nieân
Phoù cho Hoaøng-Baûo giuùp neân sao ñaønh?
Tuyeân-phi hoïc thoùi buoâng maønh,
Trong döa döôùi maän nhaân-tình ñeàu nghi.
ÔÛ trong Khaûi môùi thöøa ky,
Ngoaøi quaân ba phuû nhaân khi loäng-haønh
Cuøng nhau saùp-huyeát hoäi-minh,
Troáng hoài chöûa döùt, caùc dinh ñaõ vaøo.
Cöûa thaønh binh-löûa xoân-xao,
Moät côn coû noäi caù ao coøn gì!
Caùn vong, Khaûi laïi tieám-vì,
Phuû-binh töø aáy nhieàu beà tuyeân-kieâu,
Hung-haêng ngoaøi phoá trong trieàu,
Phaù nhaø cöôùp cuûa, daäp-dìu vaøo ra.
Ñaày ñöôøng nhöõng tieáng oaùn-ta,
Vaên-thaàn, voõ-töôùng ñeàu laø boù tay.

2. Nguyeãn-Hueä ra Baéc laàn thöù nhaát

Tieán ñoàn nghe ñeán giaëc Taây,
Tieàm-möu coøn raép ñôïi ngaøy xuaát-chinh.
Coù teân Nguyeãn-Chænh taøi-danh,
Nhaân khi tao-loaïn ñem mình haøng Taây.
Cô-quan möu-löôïc veõ baày,
Cam loøng nöôùc cuõ, möôïn tay ngöôøi ngoaøi.
Taây-sôn bieát toû moät hai,
Chia quaân thuûy-boä quyeát baøi keùo ra.
Ngoïn côø troå loái sôn-pha,
Haûi-vaân ñoàn-traán, ñaâu laø chaúng tan?
Caùnh buoàm ñeø lôùp cuoàng-lan,
Caùt-dinh, Ñoäng-haûi quaân-quan chaïy daøi.
Nguïy Taây coøn sôï maët ngoaøi,
Raép ngaên Traøng-luõy tính baøi phaân-vöông
Kheùo ñaâu Chænh laïi ñöa ñöôøng,
Raèng: "Trong söï theá chi nhöôøng cho ai?
Töôùng-coâng uy nhöùc beân trôøi,
Naøy cô phaùt truùc haún möôøi chaúng xa.
Baáy laâu hoï Trònh gian-taø,
Binh kieâu, daân oaùn aét laø baïi vong.
Uy trôøi ai giaùm tranh-phong,
Haõy xin thöøa thaéng ruoåi giong coõi ngoaøi."
Phaûi chaêng Hueä môùi nghe lôøi,
Laïi cho Nguyeãn-Chænh, lónh baøi tieân-phong.
Laù buoàm theo ngoïn gioù ñoâng,
Vöôït qua cöûa beå vaøo soâng Vò-Hoaøng.
Quaân-dung, ñaâu môùi laï nhöôøng!
Maõo mao, aùo ñoû chaät ñöôøng keùo ra.

3. Chuùa Trònh-Khaûi bò baét

Buïi hoàng môø-mòt kinh-hoa,
Luïc-moân, Thuùy-aùi gaàn xa tan-taønh.
Quyeát lieàu Trònh môùi thaân-chinh,
Taây-luoâng giaùp traän quaân mình ñaûo qua
Naøi voi toan trôû laïi nhaø,
Côø Taây-sôn ñaõ môû ra ñaày thaønh.
Qua Haï-loâi raép laùnh mình.
Giöõa ñöôøng gaëp ñöùa phuï tình baét ra.

4. Nguyeãn-Hueä traû quyeàn Leâ-Hieån-toâng

Nguïy Taây voán keû hung-taø,
Coøn e ngöôøi choán Baéc-haø khoù xong.
Phuø Leâ coù bieåu maät-phong,
Maët ngoaøi trung-nghóa, trong loøng gian-phi.
Hieån-toâng tuoåi taùc ñaõ suy,
Nghe tin binh-bieán bieát gì laø ñaâu.
Vöøa khi Nguyeãn-Hueä vaøo haàu,
Vaán-an laïi keå goùt ñaàu ñinh-ninh.
Raèng: "Nghe hoï Trònh cöôøng-hoaønh,
Vaäy ñem quaân nghóa queùt thanh buïi-traàn.
Chuû-tröông möøng thaáy ñoâng-quaân.
Thaùi-bình caây coû ñöôïc nhuaàn hôi möa."
Phuùc laønh chuùc chöõ cöûu-nhö.
Cuûa tin maáy quyeån ñoà-thö daâng vaøo,
Beä roàng ban chieáu tinh-bao,
Gia phong Nguyeãn-Hueä ñöông traøo quoác-coâng.
Ngoïc-Haân vöøa traïc ñaøo hoàng,
EÙp duyeân kim-caûi keát loøng saøi-lang,
Ñöông côn ñoøng baùc ngoån ngang,
Thöïc-hö chöa toû, bieán-thöôøng ai tin.
Hôi taøn gaàn trôû goùt tieân,
Laïi vôøi Nguyeãn-Hueä göûi quyeàn quoác-gia.
Moät hai xin trôû veà nhaø,
Boùng ñeøn, tieáng buùa giaùm laø di-duyeân.

5. Quaân Taây-sôn ruùt veà Nam

Baûo-thaønh kinh-lyù ñaõ yeân,
Ngoâi-cao phoù laïi chaùu hieàn thöøa-gia.
Duy-Kyø noái giöõ nghieäp nhaø.
Caûi nguyeân Chieâu-thoáng môùi laø sô-nieân.
Hueä coøn löu ôû Long-bieân,
Anh laø Nguyeãn-Nhaïc theo mieàn laïi ra.
Röôùc môøi ngaøy tieáp ñoâi ba,
Beä-töø, Nhaïc môùi laân-la töï-tình
"Ñaát, daân ñaâu cuõng trieàu-ñình,
Giao laân roài seõ caát mình Nam-qui."
Nöûa ñeâm aùm-hieäu cuoán kyø
Bao nhieâu taøi-hoùa chuyeân veà saïch khoâng.
Boû Nguyeãn-Chænh ôû Thaêng-long.
Cuõng toan caét caùnh môû loàng vôùi ai.
Veà queâ Chænh môùi giaû baøi,
Raèng vaâng maät-chæ hoài-sai ñaát nhaø.
Moä quaân höông-doõng ñem ra,
Ngoaøi laø choáng giaëc, trong laø giöõ kinh.

6. Trieàu-ñình vua Leâ-Chieâu-Thoáng

Cöïu-thaàn maáy keû coâng-khanh,
Thoaùi-höu ñeå vieäc mieáu-ñình maëc ai?
Taân-khoa coøn coù moät hai,
Buøi-Döông, Traàn-AÙn cuõng ngöôøi trung-trinh.
Cuøng nhau phuïng saéc trieäu-binh,
Thoå-haøo cuû-taäp vaøo kinh hoä-tuøy.
Phaân-vaân tranh-laäp nhieàu beà,
Keû phoø Trònh-Leä, ngöôøi suy Trònh-Boàng.
Yeán-ñoâ laïi cöù taäp-phong,
Nhöõng möu phoø Trònh, queân loøng toân Leâ.
Maäu-Xöng, Tích-Nhöôõng keå chi,
Phuøng-Cô coøn bieát thò-phi nheõ thöông,
Traùch thay Troïng-Teá hoï Döông,
Cuõng trong khoa-baûng, cuøng phöôøng ñai-caân
Sao khoâng bieát nghóa quaân-thaàn
Baày möu pheá-laäp saép quaân vaây thaønh.
Non soâng coøn maët trieàu-ñình,
Baïc ñen xem thaáy nhaân-tình maø gheâ.

7. Nguyeãn-Höõu-Chænh chuyeân-quyeàn

Leâ-hoaøng caêm giaän nhieàu beà,
Maät-thö sai söù ñöa veà Ngheä-an.
Chænh xöa tuy giaû möu-gian,
Ñöôïc thö raày môùi nôû gan anh-huøng.
Hòch bay ñaâu cuõng nöùc loøng,
Töù-thaønh Töù-ñoät quaân roøng hôn muoân,
Daëm tröôøng thaúng ruoåi chinh-an
Ngheä, Thanh queùt saïch maáy ñoaøn kieán ong,
Yeán-ñoâ söùc yeáu theá cuøng,
Theo Döông Troïng-Teá qua vuøng Baéc-ninh.
Ñaïi-quaân tieán ñeán kinh-thaønh,
Long-taân ngöï-duyeät, ñaïi-ñình thöôûng-coâng.
Loan-thö ban tröôùc theàm roàng
Cha phong Baèng-quaän, con phong töôùc haàu.
Traêm quan ngoâi thöù ôû ñaàu,
Caùnh vaây sum-hoïp, phuû-laàu ngheânh ngang.

| |

Saâm giaø: (Trònh-Saâm) maát