Saõi Vaõi vôùi Nguyeãn-Cö-Trinh
Saõi raèng: 170- Vaõi naøy cuõng laï, chôù hoûi maø saàu.
Uoång naêm daây ñôøn khaûy tai traâu; hoaøi muoân hoäc nöôùc xao ñaàu vòt.
Saõi khoâng coù bieát, Saõi chaúng coù hay.
Gheù cho khoûi caùnh tay, keûo maø quang xuoáng veá.
Vaõi raèng: Saõi naày thaát leã, vaû laïi baïc tình.
175- Chôù coù thaáy Vaõi tu-haønh, töôûng Vaõi khoâng thoâng theá-söï.
Ñaõ hay raèng nam-töû, thì coù chí kinh-luaân;
Song le ñaáng phuï-nhaân, cuõng ghen taøi teá-theá.
Kìa nhö Chaâu Thaùi-Tyû, kinh coøn khen ñöùc raïng khueâ-moân.
Noï nhö Toáng Tuyeân-Nhôn, söû coøn ngôïi nöõ trung Nghieâu, Thuaán.
180- Gaùi nhö Taï Ñaïo Uaån, gaùi maø hay vònh tuyeát thaønh thô;
Gaùi nhö Thaùi Vaên Cô, gaùi maø bieát phaân caàm neân khuùc.
Chöông giaùn chuùa khoûi voøng daät-duïc, aáy laø Ñöôøng Töø-Hueä thöù-phi.
Thô cöùu cha khoûi choán tai nguy, noï nhö Hôùn Ñeà-Oanh thieáu-nöõ.
Nam-töû nhieàu trang nam-töû; phuï-nhaân ghe ñaáng phuï-nhaân.
185- Thuyeàn baùch troâi, ngaøn daëm hôõi baêng-baêng; saùch söû ñeå, muoân naêm coøn vaëc-vaëc.
Gaùi coù taøi coù saéc; gaùi coù ñöùc coù coâng.
Thuyeàn-quyeân ñaâu deã keùm anh-huøng; oâng Saõi nôõ phuï chi muï Vaõi.
Saõi raèng: Thaäm phaûi ! Thaäm phaûi ! Möøng thay, möøng thay, möøng thay !
Khaùt haïn luoáng troâng maây; oâm caàm maø gaëp khaùch,
190- Chaúng caây cöùng sao hay buùa saéc; khoâng ñöôøng daøi naøo bieát ngöïa hay.
Vaäy thôøi Saõi veùn maây nguùt, phaùt choâng-gai, ñaëng cho Vaõi thaáy trôøi xanh, tìm ñöôøng caû.
Hieám chi ñieàu laï; bieát maáy chuyeän kyø.
Keà tai laïi maø nghe, gheù vuù ra keûo ñuïng.
Saõi muoán noùi moät chuyeän xa-xa cho Vaõi thuûng, gaãm trong kinh cheùp ñaõ thaønh xe;
195- Saõi muoán noùi moät chuyeän gaàn gaàn cho Vaõi nghe, gaãm trong Söû ghi ñaø neân Ñoáng.
Truyeän Hôùn, truyeän Ñöôøng, truyeän Toáng: truyeän Thöông, truyeän Haï, truyeän Chaâu
Chuyeän phu-töû laøm ñaàu; chuyeän quaân-thaàn raát heä.
Saõi muoán noùi moät chuyeän : " Quaân söû thaàn dó trung", Saõi laïi sôï Maõng, Taøo sanh oaùn.
200- Saõi muoán noùi moät chuyeän : " Ví phuï chæ ö töø" cho Vaõi han, Saõi laïi e oâng Coå Taåu döùc raèng ngaøy
Saõi muoán noùi moät chuyeän : " Vi töû chæ ö hieáu" cho Vaõi hay, Saõi nhöõng sôï vua Tuøy Döông cheâ raèng ngoä.
Saõi muoán noùi moät chuyeän : " Vi nhaân baát phuù",
Saõi laïi e thaày Nhan-Töû maéng raèng : kheùo môû mieäng maø taán ôn.
Saõi muoán noùi moät chuyeän : " Vi phuù baát nhôn",
Saõi laïi sôï anh Thaïch Suøng traùch raèng : kheùo thoåi loâng maø tìm vít.
Saõi muoán noùi moät chuyeän : " Taøi tuï taéc daân taùn" cho Vaõi bieát, thì Thöông laøm sao neân maát maø phaûi baøy;
205- Saõi muoán noùi moät chuyeän : " Taøi taùn taéc tuï" cho Vaõi hay, thì Chaâu laøm sao neân höng maø phaûi thuyeát.
Vieäc Vaõi thì Vaõi bieát, vieäc Saõi thì Saõi hay;
Gaéng coâng-phu maø tu luyeän cho laâu ngaøy, ñeâm thanh vaéng Saõi haõy noùi cuøng moät chuyeän.
Vaõi raèng: OÂng naày tu-luyeän, coù chí anh-huøng :
Thuoäc söû-kinh chöùa ñeå ñaày loøng; mang y-baùt chôn truyeàn phaûi maët.
210- Daàu chaúng "Vaïn gia sanh Phaät", cuõng laø "nhaát loä phöôùc tinh".
Thôøi chöa neân, coøn chôø ñôïi coâng-danh; vaän daàu gaëp, chaéc hieån-döông thinh-giaù
Saõi raèng: Chöõ phuï-nhôn nan hoaù, muï vaõi bieát laø ñaâu?
Caâu beân soâng, Löõ coøn chôø ñôïi coâng-haàu; caây ngoaøi noäi, Doaõn nhöõng mô-maøng Nghieâu Thuaán;
Baát tri baát uaån, höõu ñöùc taát höõu laân.
215- Sôùm möôøi hai, daàu chaúng ñoäi ñoàng caân; muoän baûy möôi moát, cuõng ñeo aán töôùng.
Coâng-danh chaúng töôûng, vì bònh thaát-tình.
Toàn ö trung baát chaùnh, aét chaúng laønh; phaùt ö ngoaïi baát hoøa, thôøi thaát tieát.
Tu daàu loøng chi thieát, Saõi vui treân trôøi roäng.
220- Vui nöôùc bieác non xanh loäng-loäng; vui traêng thanh gioù maùt laøu-laøu.
Trong ba ngaøn, Saõi vui ñeå moät baàu;
Ngoaøi saùu ñaïo, Saõi vui vôùi Baùt Tieân;
Nuùi Thöông-Laõnh tìm leân, Saõi vui cuøng Töø Haïo.
Vui nhôn vui ñaïo, vui thaùnh vui hieàn.
225- Vui tieáng chuoâng giuïc khaùch lui thuyeàn; vui chieác deùp tröông buoàm nöông gioù.
Laùnh coõi tuïc, Saõi vui thuyeàn Baùt-Nhaõ; röûa buïi traàn, Saõi vui nöôùc Ma-ha.
Ñaïo thöông ngöôøi, Saõi vui giaùo Thích-Ca; Nhaân cöùu chuùng, Saõi vui loøng Boà-Taùt.
Vui moät bình, moät baùt; vui moät ñaïo, moät heà.
Luaän söï vui cho ngoûa cho ngueâ, chi baèng Saõi vui cuøng muï Vaõi ?
230- Theâm bònh naày khoâng caõi, saõi coù bònh hay thöông.
Saõi thöông Ñaáng Tam Hoaøng; Saõi thöông ngoâi Nguõ Ñeá.
Thöông vì hieáu vì ñeã; thöông vì ñöùc vì taøi.
Thöông vua Nghieâu aùo vaûi quaàn gai; thöông vua Thuaán caøy maây cuoác nguyeät.
AÂn haåm-huùt, thöông vua Voõ, thöông caøng chí thieát; ôû lao tuø, thöông vua Vaên, thöông raát xoùt-xa.
235- Thöông oâng Chaâu Coâng, trung ñaõ neân trung, coøn maéc tieáng gieøm-pha; Thöông ñöùc Khoång-Töû, thaùnh ñaø neân thaùnh, haõy ghe phen hoaïn-naïn.
Thöông maáy keû möu-thaàn nhaø Haùn, khoâng toäi maø cheát oan; thöông nhöõng ngöôøi vaên-hoïc ñôøi Taàn, voâ can maø choân soáng.
Thöông Gia-Caùt coù taøi löông-ñoáng, gaëp chuùa chaúng phaûi thì;
Thöông Nhaïc Phi neân töôùng aân-uy, khoâng hoøa maø bò haïi.
Thöông ñi thöông laïi, thöông chaúng coù ngaàn
240- Ngoài ñeâm ñoâng, thöông ngöôøi naèm giaù khoùc maêng; leân aæ Baéc, thöông keû chaên deâ uoáng tuyeát.
Thöông caøng chí thieát, thöông raát ñoãi thöông.
Thöông cho khaép boán phöông, chi baèng thöông muï Vaõi.
Song loøng naày coøn ngaïi, vì coù bònh giaän dai.
Saõi giaän phaûi, chaúng phaûi giaän sai; Saõi giaän thaät, saõi khoâng giaän doái.
245- Saõi giaän Saõi nhieàu laàm nhieàu loãi; khi loãi laàm, saõi moät giaän hoaøi.
Saõi giaän Saõi ít ñöùc it taøi; töôûng taøi ñöùc, Saõi caøng giaän rieát.
Saõi giaän Saõi kinh-luaân chaúng bieát; Saõi giaän Saõi thao-löôïc khoâng hay.
Saõi giaän Saõi : thôø quaân vöông chaúng heát loøng ngay; Saõi giaän Saõi : ôn phuï maãu chöa ñeàn nghóa thaûo.
Töôûng trong nhôn-ñaïo; Saõi moät giaän caêm;
250- Suy nghieäp coå caâm, Saõi theâm giaän laém.
Khi Ñoång Traùc lung-laêng nhaø Haùn, Saõi giaän chaøng Haø Taán voâ möu.
Luùc Khuyeån Nhung phaù phaùch nhaø Chu, Saõi giaän gaõ Thaân Haàu thaát keá.
Maùu suïc-suïc soâi doøng Vò-Thuûy, giaän Thöông-quaân haønh chaùnh chaúng laønh.
Thaây chan-chan laáp noäi Tröôøng-Bình, giaän Baïch Khôûi ra oai raát döõ.
255- Hôùn daàu yeáu, giaän Löõ laøm quaùi-gôû; Ñöôøng chöa suy, giaän Voõ daùm laêng-loaøn.
Toâi Voõ ñaø xaáp-xæ Loäc san; toäi Löõ cuõng raép-ranh Vöông Maõnh.
Giaän quanh giaän quaån, giaän chaúng hay cuøng.
Giaän Vaõi sao chaúng chuùt meán loøng, khieán saõi luoáng giaän hoaøi meät-moûi.
Laïi coøn theâm moät noãi, saõi coù bònh hay yeâu.
260- Chaúng yeâu keû daâm-kieâu, chæ yeâu ngöôøi trung-chaùnh.
Luaän trong chôn taùnh, ñaàu phaûi yeâu thaân; suy lyù haønh nhaân, cuoái thì yeâu vaät.
Yeâu chí thieát, yeâu ngöôøi nhaân-ñöùc; yeâu maën noàng, yeâu keû tín-thaønh.
Yeâu tröôïng-phu löôïng roäng thinh-thinh; yeâu quaân-töû loøng ngay traùc-traùc
265- Yeâu gan saét, maøi maø chaúng naùt; yeâu loøng son, nhuoäm cuõng chaúng ñen.
Yeâu loã tai, lôøi trung chaùnh nghe quen; yeâu con maét, vieäc coå kim deøm toû.
Tieát laïnh leõo, Saõi yeâu kyø kyø ruoåi giong.
Con thaûo cha, Saõi yeâu baèng ngoïc baèng vaøng; toâi ngay chuùa, Saõi yeâu baèng chaâu baèng baùu.
Luaän nhö yeâu ñaïo, thì Saõi yeâu ñaïo trung-dung; suy nhö yeâu loøng, thì Saõi yeâu loøng nhaân-ngôõi.
Vaõi raèng: 270- Yeâu maø nhaø lôïi, nöôùc lôïi, thieân haï lôïi, chi baèng yeâu hieàn ?
Yeâu maø taøi neân, ñöùc neân, phuù quyù neân, chi baèng yeâu só ?
Yeâu trang tueä trí, yeâu keû taøi naêng,
Nhö yeâu söï laêng-nhaêng, chi baèng yeâu muï Vaõi ?
Töôûng chuyeän naày coøn daïi, bònh hay gheùt ôû mình.
275- Gheùt chaúng phaûi voâ tình, gheùt thieät laø höõu thuù.
Gheùt Kieät, gheùt Truï; gheùt Leä, gheùt U
Gheùt nhaân chaùnh chaúng tu, gheùt cang thöôøng nôõ boû.
Luaän nhö gheùt cho ñuû, Saõi gheùt ñöùa baát hieáu, baát trung;
Luaän nhö gheùt cho cuøng, Saõi gheùt ñöùa ñaïi gian ñaïi aùc.
280- Gheùt kyø gheùt quaëc; gheùt laï gheùt luøng.
Ñoïc Ngu Thô gheùt ñaûng Töù-hung; coi Toáng Söû, gheùt baày Nguõ-quyû.
Gheùt hoaøi, gheùt huyû; gheùt ngoït, gheùt ngon.
Gheùt ñöùa caàu mò maø gieát con, gheùt ñöùa tham sang maø haïi vôï.
Uoán löôõi vaïy, gheùt ngöôøi nöôùc Sôû; daï tham-lam, gheùt keû nöôùc Teà.
285- Gheùt ñöùa gian hay caäy theá caäy thì, gheùt ñöùa döõ hay haïi nhaø haïi nöôùc.
Gheùt thaáy lôïi maø chaïy xuoâi chaïy ngöôïc; gheùt thaáy nghóa maø lo thieät lo hôn.
Saõi gheùt ngöôøi ích-kyû haïi nhôn; Saõi gheùt ñöùa gian phu daâm phuï.
Gheùt ñöùa hay co hay cuù; gheùt ngöôøi chaúng thieät chaúng thaø.
AÁy laø gheùt xöa nay maáy vieäc ngöôøi ta, chöa baèng gheùt Vaõi sao voâ tinh cuøng Saõi.
290- Laïi bònh naày khoân giaûi, veà moät noãi muoán nhieàu
Muoán treân cho saùnh ñöùc Thuaán Nghieâu; muoán döôùi thaûy neân taøi Y Löõ.
Nghóa töø hieáu, muoán chöng giöôøng phuï-töû; caâu xöôùng tuyø, muoán xöû ñaïo vôï choàng.
Anh vôùi em, muoán ñeã muoán cung; baäu vôùi baïn, muoán tin muoán thaät.
Ngöôøi hieàn ngoõ, Saõi muoán gaàn cho thieät raát; ñöùa gian taø, Saõi muoán traùnh cho xa-xoâi.
295- Môû quyeån vaøng, tay chaúng muoán thoâi; thaáy ñöùc baïc, maét khoâng muoán gheù.
Trong laøng xoùm, Saõi muoán khoâng ñaûng tham oâ.
Löôùi thoû giaêng, saõi muoán cho cuû-cuû voõ-phu; goùt laân xeùo, Saõi muoán cho chôn-chôn coâng-töû.
Muoán sao muoán döõ, muoán chaúng hay cuøng ;
Muoán kinh-bang, chöa gaëp vaän hanh-thoâng; muoán teá-theá, haõy coøn thôøi truaân-kieån.
300- Ñaù Tinh-Veä, muoán laáp sao cho caïn bieån; ñaát nghó-phuø, muoán ñaép ñeå neân non.
Muoán sao cho ñeàu ñaëng vuoâng troøn, chi baèng muoán tu cuøng muï Vaõi.
Nhöõng suy ñi nghó laïi, coøn moät bònh sôï nhieàu. Sôï Quaùch Khai hay ñaët neân ñieàu; sôï Laâm Phuû ngoït lôøi baùng huyû .
Sôï saéc toát, haïi ngöôøi Suøng phaûi luïy; sôï baùu kyø, vu gaõ Vieän maéc naøn.
305- Chò daâu sôï em vì saùu caùi aán vaøng; toâi hieàn sôï giaëc vì moät ñoâi ngoïc traéng.
Sôï daøi sôï vaén, sôï vaån sôï vô. Thuyeàn hoï Tröông ôû khoâ, coøn sôï soùng traøn bôø; ñaát nhaø Kyû voán heïp, haõy sôï trôøi saäp maùi.
Sôï giaù moûng, nöôùc nhaø cô baïi ; sôï moùc nhieàu, thaân gaùi mình gaày.
Döông Quan-Taây coøn sôï coù boán hay ; Khoång Phu-töû nhöõng daïy ba ñieàu sôï.
310- Sôï voït vaén, chöa mau chôn ngöïa; sôï vaùch thöa, coøn laäu hôi söông;
Sôï laø sôï maät tuy laønh maø ruoài nhöõng vaán-vöông; sôï laø sôï hoa chaúng ñoäc maø böôùm ñaø meâ-maån.
Sôï caøng ngô caøng ngaån, sôï nhö daïi nhö ngaây.
Sôï tu chaúng troïn kieáp oâng thaày, nöõa roài laïi ñuïng nhaèm muï vaõi.
Bôø giaùc-ngaïn deã ñaø ñaëng laïi; bôûi thaát-tình coøn hôõ naêm mang.
315- Vieäc coå kim chi xieát luaän baøn; lôøi phaãn-uaát chuùt ra tieâu-khieån. 
| 
| 