Tröôùng loan troø chuyeän ñaøm-hoøa :
"Ñaõ göông duø ngöïa laïi nhaø traâm anh .
"Roài ñaây gôûi moái trao manh,
"Tuoåi giaø ñöôïc reå taøi-tình cuõng hay ".
425.- Duyeân kia tô ñaõ trao tay !
Maø ngöôøi khueâ-khoån nhöõng say vò gì.
Sôùm nhoài coøn ñaüm hôi chi ,
Thaêm hoa ñaõ goïi Höông-tyø voäi sai.
Laù ñaàm löôùt möôùt söông mai,
430.- Líu lo treân lieãu moät vaøi tieáng chim.
Daïo quanh luõng hoûi, thung tìm,
Cöûa ñaâu troå thaáy thaâm-nghieâm moät toøa.
Laïi xem, thuaän loái daàn daø,
Giaøn vi, giaù thöôïc laàn qua caåm-töôøng.
435.- Leùt chöøng khoùi ngaát boùng döông,
Neûo xa thaáy moät ngöôøi nhöôøng quen quen.
Sinh vöøa daïo goùt tröôùc hieân,
Vöøa troâng ngang laïi, vöøa nhìn roõ nhau.
Ñaøi-trang coøn nhöõng ñaâu ñaâu,
440.- Haõy ñem phong-baùc con haàu thöû xem.
Xa xa Höông voäi laùnh hieàm,
Sinh ñaø daïo tröôùc eâm eâm seõ baøy :
"Cuøng nhau chi nöõa nhau ñaây,
"Döøng chaân gaïn moät lôøi naøy chuùt nao.
445.- "Beân côø töø nhaùc veû sao ,
"Tröôùc traêm naêm ngaãm duyeân naøo hay khoâng ?
"Baáy laâu ñaép nhôù, ñoåi mong,
"Troùt loøng ñeo-ñaúng, troùt coâng tìm toøi.
"Nghó cho nhoû-moïn thieät-thoøi,
450.- "Ñaøi göông may hoïa roõ soi daáu beøo.
"Vöôøn thôm maønh ruû tranh treo,
"Hay ñaâu töôøng coù böôùm lieàu vì hoa.
"Boùng kieàu mong göûi thaân la,
"Bieát ñem rìu-buùa ñeå maø caäy ai ?"
455.- Thöa raèng : "Lôøi noùi nhö chôi,
"Bieát ñaâu ñaùy beå ñaày vôi maø löôøng.
"Song le ai daùm ñoät-ñöôøng,
"Tieác thay (cho ?) caùi daõ-traøng luoáng coâng".
Gioù ñaâu ruïng tía rôi hoàng,
460.- Ngaäp-ngöøng loøng chaïnh rieâng loøng ñoøi khi.
Xieát bao maáy noãi naèn-nì,
Thaûm oanh khuùc roái, saàu chia gioït traøn.
Laønh loøng thaáy khaùch chaâu-chan,
Xoùt chieàu Höông laïi thöû baøn öôùm chôi :
465.- "Hieám gì ngoøi baõng, doaønh khôi ,
"Laù hoàng boãng ñeán chi nôi noåi chìm !"
Sinh raèng : "Khieán caûi xui kim,
"Laø trong tieáng öùng hôi tìm bieát ñaâu.
"Öôùc ao nguyeàn naëng theà saâu,
470.- "Hoa ñaày oå, lieãu ñaày caâu, saù naøi.
"Caàu söông daëm tuyeát chôø ai,
"Dòch xuaân ñaønh toû, tin mai nhöõng möøng;
"Hay ñaâu nöôùc nhaït nhöng nhöng,
"Giaác hoa nôõ ñeå chaäp-chöøng dôû say.
475.- "Duø chaêng ñoaùi chuùt noãi naøy,
"Beân ñaøo ñaønh cuõng nhö ngaøy chôø ai ".
Nghe lôøi Höông cuõng eâm tai,
Sôï nhaø neå khaùch moät hai ngaàn ngöø.
"Pheùp trong ñaâu chaúng e chöøa,
480.- "Neå ngöôøi vaâng seõ thöû doø ñeå xem,
"Hoïa khi gioù cuoán maây ñem,
Taám thaønh cho thaáu ñaù meàm bieát ñaâu.
"Ví maø caù laïnh ñoâng caâu,
"Phaän ai laø vaäy thoâi daàu vaäy thoâi".
485.- Chôït nghe saàu, chôït dôû vui :
"Ôn naøy bieát traû ñeán ñôøi naøo xong".
Laëng nghe Höông cuõng söôïng-suøng,
Voäi qua loái cuõ, thaúng giong veà laàu.
Vaéng tanh môùi ñeä hoa haàu,
490.- Quôû raèng : "Sao boãng ñi ñaâu chaäm veà ?"
Tieän lôøi roùn reùn tæ-teâ,
Dôû beà soaùt-sænh, dôû beà maùch-mao :
"Troùt vì laïc loái vöôøn naøo,
"Söông gieo ñeå chòu bieát bao toäi-tình.
495.- "Ngöôøi sao kheùo kheùo laø xinh,
"Noùi sao dô-daùng daïng hình môùi hay !
"Ñong-ñöa naõo-nuoät chieàu thay !
"Giaáy kia deã cheùp, tröôïng naøy khoân ño.
"Leõ haèng göôïng nhaén-nhe cho,
500.- "Chaøng xui chaâu raõ, tô voø caøng thöông.
"Reõ xem nuùi ngoïc non vaøng,
"Tinh-thaønh moät taám, saét gang traêm reøn.
"Ngaøy xöa nhôù cöõ döôùi ñeøn,
"Ñaãy-ñaø chaéc giaù, thanh-nieân hieám taøy.
505.- "Baáy laâu töôûng voõ troâng gaày,
"Möôøi phaàn xuaân ñoä coøn nay nöûa phaàn.
"AÁp caây moät möïc traàn traàn,
"Naëng tình ñaønh nheï ñeán thaân coù ngaøy".
Nghe thoâi laúng-laëng canh chaày,
510.- Seõ khoan khoan môùi giaõi-baøy ræ trao :
"Maûnh tieân töøng thaáy thô naøo,
"Ruoäng tình deã thaám neân hao beå loøng.
"Tieác cho cöûa töôùng nhaø doøng,
"Phong-tao taøi-dieäu raát cuøng ai so.
515.- "Neûo laàu möôïn loái trao cho,
"Thì troøn göông nguyeät, loï môø boùng maây.
"Laø ñieàu thuaän mieäng vaéng ñaây,
"Maïch röøng böng-bít cho hay môùi laø ".
Chôït nghe truyeàn goïi tieåu-thö,
520.- Laùnh sau Höông ñaõ thöøa cô baûo chaøng.
Bình mai ñaõ loït tin söông,
Reøm töông khaùc haõy mô maøng baøn meâ :
"Thoùi quyeàn hoång-heånh, laû-leâ,
"Mieäng haàu vaét-veûo ñi veà khoâng tin.
525.- "Veõ loøng haù chaúng neân thieân,
"Laïi e giaáu-gieám maø phieàn tieáng-taêm".
Nhöõng laø lo vaån nghó vaàn,
Thoâi chôø boùng nguyeät thì nhaàm tin hoa.
Ngaøn non ngaäm kín boùng taø,
530.- Laù caây xaøo xaïc, chieác nha ñieåm saàu.
Giaûi laø thaáp-thoaùng beân laàu,
Phaûi Höông ñoù chaéc, nhìn laâu roõ chöøng.
Hoûi chaøo lôi-laû töng-böøng :
"Ñoäng xuaân aét coù tin möøng ñeâm nay".
535.- Höông raèng : "Daïi-deã nhöôøng nay,
"Söï traêm naêm phaûi moät ngaøy neân ru !
"Haõy coi vaøo soá phong-löu,
"Thì nhaân-duyeân bieát laø ñaâu chaêng trôøi !
"ÖØ laø troùt ñaõ chòu lôøi !
540.- "Thöû xem con taïo chieàu ngöôøi hay khoâng ?
"Traêng kia daãu coù soi loøng,
"Ñaõ ñaâu doái böôùm, daïi ong nhöôøng naøy.
"Vuïng heøn xin khöôùc töø ñaây,
"Tìm ñaâu choán khaùc göûi maây cho ñaønh">
545.- Thaáy lôøi nhö gaõy moái tình,
Saùng maøu toâ tænh dòu vaønh van-lôn :
"Chi ñieàu lieãu tuûi hoa hôøn.
"Moät hai ñaõ caäy, muoân vaøn chaúng queân "
Ngöôøi laïi caùc, keû veà hieân,
550.- Tình chung maáy ñoaïn, saàu rieâng maáy phaàn.
Laàu trang vaøng chaët raéc saân,
Ñaàu thu vöøa gaëp giöõa tuaàn traêng thanh.
Röôùc traêng giuïc-giaïo quaán maønh,
Tôù thaày thô thaån töïa quanh trieän-moài.
555.- Goïi Vaân Höông seõ ræ lôøi :
"Boán muøa caûnh, boán muøa trôøi, xinh thay !
"Thu ñaâu chöøng nöûa thaùng naøy,
"Laï traêng, laï nöôùc, laï maây, thöïc laø...
"Tieác thay luïc oá vaøng pha,
560.- "Goác döông trô moät coäi giaø khoùi tan".
Chöïc beân Nguyeät cuõng thôû-than :
"Giuïc ngöôøi phong-caûnh naêm taøn laïi naêm.
"Nhôù ngaøy naøo lieãu ñaõ giaâm,
"Le-te beân vuõng ñoä taàm ngang vai.
565.- "Chôït ñaâu boùng caû caønh daøi,
"Ñaõ söông, ñaõ khoùi, ñaõ vaøi naêm nay.
"Xuaân sang luïc môùi khoe maøy,
"Thu veà vaøng ñaõ oá tay laï gì.
"Töôûng ngöôøi laáy lieãu maø suy,
570.- "Ngöôøi khi xuaân coãi, lieãu khi thu caèn.
"Lieãu kia thu laïi coøn xuaân,
"Ngöôøi kia ñaõ deã maáy laàn xuaân chaêng".
Ñôõ lôøi Höông laïi thöa raèng :
"Gioù maây khoân xieát noùi-naêng söï ñôøi.
575.- "Bieát chaêng haõy noùi traêng chôi,
"Veû thanh soi khaép coõi ngöôøi maáy thung.
"Ngöôøi thôøi tröôùng traäp, uyeân truøng,
"Ngöôøi thôøi caàm daïo loan chung chöa töøng.
"Ngöôøi thôøi töïa boùng xem vöøng,
580.- "Ngöôøi e aùo maûnh, ngöôøi ngöøng queâ khôi.
"Ngöôøi ñöông giaác böôùm Döông-ñaøi,
"Giaác taøn nhöôøng thaáy hieân caøi ngaån-ngô.
"Cuõng saàu song cuõng vöøa vöøa,
"Rieâng ngöôøi goái chieác töông-tö laø saàu.
585.- "Thanh-cao soi deã thaáu ñaâu,
"Neân soi ñaâu cuõng moät maøu thanh-cao.
"Laøm ngöôøi neân nghó vôùi nao,
"Moät naêm moät tuoåi nôõ naøo luoáng qua.
"Duø vui duø teû cuõng laø,
590.- "Boùng ñöa traêng moïc, traêng taø ñôïi ai"!
Ñaøn ñaâu reùo-raét beân tai,
Löûa ñaâu chaát-chöùa nhöôøng khôi traän haèng.
Saàu ñaâu dôû-doùi bieáng raèng,
Nhuû Hoaøn kheùp cöûa, ñaåy traêng traû trôøi.
595.- Thuûng-tha loan laùnh veà ñaøi.
Maët nhoài lau saïch, moái caøi ruõ tung.
Buoâng maøn nheï böôùc vaøo trong,
Goái tieân traèn-troïc luoáng dong canh daøi.
Baøn rieâng nhöõng söï môùi roài :
600.- "Maáy lôøi Höông, Nguyeät thöïc lôøi noùi ngay.
"Laân-la möôøi saùu thu nay,
"Tô kia quaán, boùng kia xoay maáy maø ?
"Xoùt thay cho keû vì ta,
"Lieãu gaày traêng laïnh sa-ñaø baáy laâu.
605.- "Giaù naøo, naøo deã maáy ñaâu,
"Duyeân naøo, naøo bieát veà sau nhöôøng naøo ?"
Daäp saàu nhòn suoát taøn sao,
Tieáng gaø ñaõ goïi laàu cao daäy naèm.
Trang thoâi nheø-nheï nöng caàm,
610.- Boùng doaønh laëng ngaém, chieàu ñaêm-ñaêm chieàu.
Höông ñaø leùn tröôùc phoøng theâu,
Tình hoâm nay haún vì ñieàu hoâm qua.
Göûi raèng : "Vöôøn môùi theâm hoa,
"EÂm côn phaûi buoåi hay laø daïo chôi"
615.- Thöïc loøng naøng cuõng tin lôøi,
Moät Höông theo goùt voäi dôøi saân ngoâ,
Choøm choøm söông ñieåm khoùi toâ,
Ñaàu caây raéc phaán, maët hoà lau göông.
Daàn daø reùn böôùc laàn sang,
620.- Cöûa son boãng nhaùc thaáy chaøng ñeán sau.
Tieáng vaøng voäi goïi con haàu,
Goùt sen nheø-nheï daïo mau veà nhaø.
Coá tình eùp lieãu naøi hoa,
Loái veà sinh ñaõ reõ qua theo ñoaøn.
625.- Nöôùc thu loùng laùnh moät laøn,
Moâi ñaøo e-aáp, veû lan daïn-daøy;
Ñònh tình sinh môùi giaõi-baøy:
"Duyeân chi may laïi phen naøy gaëp nhau.
"Taám rieâng ñaëng-ñoät baáy laâu,
630.- "Tieän laân phoûng thaáu beân laàu chuùt chaêng ?
"Ngaøy xanh ñaõ deã ñaâu raèng,
"Luoáng thay cöû gioù tuaàn traêng hôõi ngöôøi".
Ngaïi-nguøng e tieáng leä hôi,
Goïi Höông mau böôùc lieäu lôøi cho nao.
635.- Raèng : " Nay söûa muõ döôùi ñaøo,
"Vaû trong leã caám, pheùp naøo chaúng kieâng".
"Ngaäp-ngöøng sinh môùi thöa chieàng :
"Leõ chung ñaønh vaäy, tình rieâng sao maø ?
"Ñeo-ñai troùt moät tieáng ñaø,
640.- "Ñaøi linh hoå coù traêng giaø chöùng-laâm.
"Theà phai nguyeàn nhaït khoân caàm,
"Cuõng lieãu ñaàu baïc, daùm laàm tuoåi xanh".
Naëng lôøi nôõ nheï laøm thinh,
Raèng : "Trong cöûa cöûi phoøng canh bieát gì ?"
645.- "Vaû trong neàn leã saân thi,
"Cuøng nhau ñoâi löùa cuõng tuøy nôi xe.
"Reõ ñöôøng haõy laùnh cho veà,
"Leõ thöôøng haún chaúng e-neà chuùt ru ?"
"Neå lôøi coù leõ caàm laâu,
650.- Laùnh ngang sinh laïi theo sau gaïn naøi :
"Lôøi vaøng yù ngoïc daùm sai,
"Löûa gaàn laïi baûo cho baøi nöôùc xa.
"Tin kinh dieäu-vôïi tin nhaø,
"Thöa chöøng, nhöõng sôï hoaëc laø sao chaêng ?
655.- "Chuùt chi gaén-boù goïi raèng,
"Cho ñaønh moái gioù tin traêng sau naøy".
Tai nghe voäi daïo goùt giaøy,
Maét ñöa ai luoáng troâng ngay taän laàu.
|
|
Chuù thích:
duø ngöïa:do chöõ Caùi Maõ.Caùi loïng duø.Maõ laø ngöïa.Nghóa nhaø sang-quí ñi loïng, côõi ngöïa.
traâm anh:Traâm laø traâm daét treân maõo.Anh laø giaûi maõo.Traâm anh töùc laø nhaø quyeàn-quí,
khueâ-khoån:nôi cöûa phoøng ñaøn baø con gaùi.
chi:tieáng noùi taét cuûa chöõ Yeân-chi, laø saùp ñoû ñeå thoa moâi phuï-nöõ ñôøi xöa.
Giaøn vi, giaù thöôïc:Giaøn: laø caùi giaù, Thöôïc laø hoa thöôïc-döôïc, caønh thöôøng yeáu neân phaûi duøng ñeán caùi giaù ñeå ñôõ hoa.
Ñaøi-trang:töùc Trang-ñaøi: gheá ñeå ñoà nöõ-trang.Ñaây söï Xöng-hoâ cuûa phuï nöõ.
phong-baùc:laø nhöõng söï xem-xeùt coi ñaùng laøm hay ñaùng boû.
veû sao:bôûi chöõ Tinh-thai laø caùi veû saùng coù maøu saéc cuûa caùc ngoâi sao. Nghóa boùng laø dung-maïo cuûa naøng Giao Tieân.
Boùng kieàu:laø boùng caây cao.Bôûi chöõ kieàu-moäc ví ngöôøi cao-sang.
ngoøi baõng, doaønh khôi:ngoøi baõng:ngoøi nöôùc roäng vaø thaúng. Doaønh khôi:vuøng nöôùc roäng khôi.
tieáng öùng hôi tìm:do chöõ ñoàng thanh töông öùng, ñoàng khí töông caàu : cuøng tieáng thì höôûng öùng nhau, ñoàng hôi thì tìm nhau. Nghóa boùng coù tình-yù nhö nhau
gioù cuoán maây ñem: do chöõ vaân baèng phong daãn : nhôø söï töï-nhieân maø xui neân.
caù laïnh ñoâng caâu:do chöõ thuûy haøn ngö baát nhò. Nghóa : nöôùc laïnh caù khoâng aên caâu. Tuïc ngöõ thöôøng duøng ñeå ví vieäc laøm khoâng aên thua vôùi yù-muoán.
Söông gieo:laø söông rôi xuoáng laøm cho caây coû ñieâu taøn. Ñaây ví söï tai-vaï, bò quôû-traùch.
AÁp caây: do chöõ Thuû chaâu laø giöõ khö khö laáy goác caây. Saùch Haøn-phi töû lôøi nguï-ngoân : coù ngöôøi nöôùc Toáng ñi caøy nhaân thaáy con thoû chaïy va vaøo goác caây maø cheát, anh lieàn boû caøy laïi goác caây ñeâ73 ñôïi con thoû khaùc. Ví ngöôøi si-meâ maø baát thoâng.
Ruoäng tình:do chöõ tình-ñieàn.Nghóa möôïn chöõ ôû saùch Leã Kyù noùi raèng ñöùc Thaùnh-vöông ñaët leã nghóa ñeå trò tình ngöôøi, cho neân tình cuûa ngöôøi ta laø ruoäng cuûa Thaùnh-vöông.
Reøm töông: reøm baèng tre ñoài-moài.
chieác nha ñieåm saàu: con quaï coù saéc ñen nhö moät chaám möïc noù ñieåm vaøo nôi phong-caûnh buoåi chieàu, khi boùng taø döông ñaõ khuaát nuùi, theâm moät ñieåm buoàn raàu.
maây: do chöõ Vaân, töùc laø tôø thö.
toâ tænh: laøm tænh thöùc daäy.
luïc oá vaøng pha:saéc laù ñeán muøa thu, luïc ñaõ oá laàn maø vaøng ñaõ pha laàn vaøo luïc vaäy. Ñaây taû caûnh heát haï sang thu,
khoe maøy: do chöõ my laø loâng maøy.
oá tay: ñaây duøng chöõ oá tay coát ñoái vôùi chöõ khoe maøy ôû treân.
tröôùng traäp, uyeân truøng:laø nôi maøn-tröôùng traäp truøng nhieàu lôùp töù laø nôi vôï choàng chung-chaï vôùi nhau.
caàm daïo:laø daïo caây ñaøn caàm ñaøn saét.
xem vöøng: töùc vöøng traêng.
Döông-ñaøi: laø giaác moäng cuûa Sôû Töông-vöông thaáy Thaàn-nöõ ôû nuùi Vu-sôn.
ñaåy traêng traû trôøi: laø ñaåy maët traêng traû laïi cho oâng trôøi.
loan: laø chim loan. Ví Giao Tieân laø chim loan.
Tô: do chöõ lieãu-ty : tô lieãu, caønh lieãu duû nhoû nhö tô,
Tieáng vaøng: laø tieáng quí-baùu nhö vaøng nhö ngoïc, töùc laø tieáng cuûa ngöôøi myõ-nhaân.
Goùt sen: laø goùt giaøy ñaøn-baø con gaùi.
Nöôùc thu: bôûi chöõ thu-thuyû laø ñoâi maét ñeïp cuûa ñaøn-baø.
Moâi ñaøo: laø caùi mieäng ñeïp nhö hoa ñaøo , Veû lan : laø veû ñeïp cuûa con gaùi nhö caønh hoa lan.
söûa muõ döôùi ñaøo: do chöõ Lyù haï baát chænh quan. Nghóa : döôùi coäi caây maän chôù neân söûa muõ, vì phoøng söï hieàm nghi beû troïm quaû.
neàn leã saân thi: Thi, Leã laø hai teân saùch ôû trong 5 kinh (Thi, Thö, Leã, Dòch, Xuaân-thu) daïy ngöôøi ta leã-nghóa, ñaïo-ñöùc.