11- Ñoã, Nguïy cuøng ñoã Hoäi
Hai ngöôøi khi aáy ra ñi,
Tôùi nôi noäp quyeån vaøo thi ñua taøi.
Coâng-danh ai deã nhöôøng ai,
Hai chaøng cuøng chieám tam khoâi baûng vaøng.
Tieác thay taøi Tuaán Khanh chaøng,
Coù thi thì cuõng baûng vaøng tam khoâi.
Soaïn Chi xem baûng xuaân roài,
Ñinh ninh beøn nhôù ñeán lôøi ñinh hoân.
12- Vaên Tham-töôùng bò vu-caùo
Veà nhaø Tham-töôùng hoï Vaên
Naøo hay thôøi-vaän gian-truaân quôû ngöôøi.
Phaûi thaèng Binh Ñaïo voâ loaøi,
Cuøng quan Tham-töôùng baát haøi ñaõ laâu.
Noù laøm moät baûn voïng taâu,
Vua ñoøi Tham-töôùng veà chaàu khaùm-tra.
Bieân-phong ñieàn-saûn cöûa nhaø,
Cuøng laø thaân-thích chaúng tha moät ngöôøi.
Nhöng cho coù moät tuù-taøi,
Vì raèng coâng-töû laø ngöôøi vaên-nhaân.
13- Tuaán Khanh vaøo nguïc thaêm cha
Tuaán Khanh beøn cuõng theo chaân,
Theo vaøo trong nguïc aân-caàn trình cha.
Maáy lôøi sau tröôùc thöa qua,
Möa tuoân gioït ngoïc, leä sa neân doaønh.
Raèng: "Xöa coù gaùi Ñeà Oanh,
"Cöùu cha khoûi naïn neân danh nöõ taøi.
"Toâi nay cuõng phaän nöõ-haøi,
"Xin soi göông tröôùc, baùo nôi ñaïo thöôøng.
Noùi thoâi môû tuùi laáy vaøng,
Chia cho nhöõng keû nguïc-tröôøng laøm aên :
"Ñaõ hay : quan phaùp voâ thaân" ,
"Song leõ giöõ laáy chöõ "nhaân" laøm ñaàu.
"Khoan cho laõo-töôùng giaûi saàu,
"Ñoâi ôn löôïng caû caùc haàu nguïc-quan."
Nguïc-tröôøng maáy keû cuõng ngoan,
Nghe lôøi beøn ñeå laõo quan ôû ngoaøi.
Töôùng-coâng seõ baûo tuù-taøi,
Raèng: "Con laø phaän nöõ-haøi ngaây-thô.
"Tieán kinh vaïn lyù trình-ñoà,
"Leä khi aám-laïnh loõa-loà thì sao ?"
Naøng raèng: "Ngöïa côõi, cuõng ñeo,
"Röøng hoang, nuùi ngaùt, hieåm-ngheøo quaûn ru !
"Mieãn laø khoûi ñöôïc oan-vu,
"Moät ñoaøn phuï-töû thieân thu yeân-laønh.
"Laïy cha con kíp khôûi-trình,"
Veà nhaø khi aáy moät mình lo toan.
14- Vôï choàng Vaên Long theo haàu
Goïi Vaên Long ñeán thôû-than,
Raèng: "Baây giôø luùc gian-nan hieåm-ngheøo.
"Ta laø thaân gaùi boït-beøo,
"Vì cha neân phaûi quyeát lieàu mình ñi.
"Quan-san nghìn daëm quaûn chi,
"Song hieàm thieáu keû nöõ-nhi theo ñoøi.
"Phieàn ngöôi kieám laáy moät ngöôøi,
"Traù hình nam-töû vôùi ngöôi theo cuøng !"
Long raèng: "Xin caû vôï choàng,
"Quaåy baàu, giaét ngöïa, mang cung theo haàu."
Vôï choàng Long môùi baûo nhau,
Raèng: "Trong nghóa naëng aân saâu chöa ñeàn.
"Baây gìôø ngöôøi maéc oan khieân,
"Khoâng döng ai coù caàn phieàn ñeán ai.
"Con ngöôøi quoác-saéc nöõ-taøi,
"Coøn lieàu chaúng nghó daëm daøi xoâng-pha.
"Huoáng chi thaân keû chuùng ta,
"Mình ñöøng e-leä ñöôøng xa noãi gaàn !
"Heã loøng ta ôû coù nhaân,
"AÉt laø thieân-ñòa ñeàn aân sau naøy."
Vôï Long ngöôøi cuõng ngoan thay,
Nghe lôøi choàng baûo böôùc ngay vaøo nhaø.
Ñoåi thay quaàn-aùo ñaøn-baø,
Maëc ñoà nam-töû böôùc ra töùc thì.
Vôï choàng khi aáy cuøng ñi,
Tuaán Khanh ñöôïc keû nöõ-nhi theo haàu.
15- Tuaán Khanh qua Thaønh-ñoâ
Ñeâm ngaøy möa naéng giaõi daàu,
Moät cung moät ngöïa, moät haàu laân-la.
Chaúng neà muoân daëm ñöôøng xa,
Chaân ñi mieäng nieäm Di-Ñaø ñoä thaân.
Khaán raèng:"Thaùi-thöôïng laõo-quaân,
Côõi traâu hoùa pheùp phong vaân chôù chaày.
Kìa trôøi cao noï ñaát daøy,
Xeùt soi kíp giaûi oan naøy môùi xong.
Beøn laøm vaên sôù moät phong,
Khaån caàu thieân-ñòa, Thoå-coâng linh-thaàn.
Caån phong moät sôù vaân vaân,
Ngaøy ñi toái laïi nöông thaân khaån caàu
Möa tran naéng naáu giaõi daàu,
Thaønh-ñoâ phuû aáy, ñaõ haàu tôùi nôi.
Laàu Taàn, quaùn Sôû thaûnh-thôi,
Taïm vaøo truù-nguï ôû nôi nhaø haøng.
|
|
Chuù thích:
tam khoâi: Ba laàn ñoã ñaàu, caâu naøy cuõng toái nghóa nhö caâu " Ba chaøng cuøng chieám khoâi nguyeân tuù-taøi " ôû treân.
baûng xuaân: bôûi chöõ Xuaân baûng : Baûng yeát nhöõng ngöôøi ñoã hoäi, vì thi hoäi veà muøa Xuaân, cuõng nhö thu baûng yeát, nhöõng ngöôøi ñoã höông.
ñính hoân: Ñính öôùc vieäc hoân-nhaân.
Tham-töôùng hoï Vaên: Töùc Vaên Saùc, thaân-phuï Tuaán Khanh.
Binh Ñaïo: teân keû vu caùo Vaên Tham-töôùng.
baát haøi: Chaúng hoaø-thuaän, khoâng baèng loøng nhau.
voïng taâu: do chöõ voïng-taáu : Taâu baäy, vu-caùo.
Bieân-phong: Bieân : Tòch-bieân ghi vaøo soå. Phong : nieâm phong daùn giaáy laøm daáu phong-toûa khoâng cho môû.
ñieàn-saûn: Vöôøn ruoäng, cuûa-caûi.
thaân-thích: Hoï-haøng,
coâng-töû: Con nhaø quan goïi laø Coâng-töû ; coøn laø tieáng goïi toân chung cho taát caû haïng con trai treû tuoåi tuaán-tuù.
vaên-nhaân: Ngöôøi theo ñoøi vaên-hoïc.
doaønh: hay dueành laø vuïng beå, yù noùi nöôùc maét sa thaønh vuïng nöôùc, coù baûn cheùp "...leä sa neân gheành " thì hoái nghóa.
Ñeà Oanh: laø con gaùi uùt Thuaàn-vu YÙ ñôøi nhaø Haùn, YÙ khoâng con trai, chæ coù 5 ñöùa con-gaùi, chaúng may phaïm toäi saép bò cheát cheùm. YÙ than vì khoâng coù con trai neân luùc hoaõn-caáp chaúng troâng caäy ñöôïc vaøo ñaâu. Ñeà Oanh laáy laøm thöông caûm, theo cha leân kinh daâng thö leân Haùn-vaên Ñeá, xin vaøo cung laøm tyø-thieáp ñeå chuoäc toäi cho cha. Lôøi-leõ thaûm-thieát, Vaên Ñeá thöông tình tha cho Thuaàn-vu YÙ khoûi cheát vaø haï chieáu boû nguïc-hình laø thöù hình phaït xöû-töû nhöõng ngöôøi coù toäi naëng.
ñaïo thöôøng: cuõng nhö ñaïo haèng, ñaïo phaûi treân ñôøi ai cuõng neân theo.
nguïc-tröôøng: Nôi giam caàm ngöôøi coù toäi, nôi nhaø nguïc. Nhöõng nguïc tröôøng laøm aên laø nhöõng phu dòch cuûa nhaø nguïc.
quan phaùp voâ thaân: Pheùp coâng khoâng coù tö-vò thaân tình ai.
nhaân: loøng baát nhaãn bieát thöông ngöôøi. Nhaân taâm.
laõo-töôùng: OÂng quan gìa, troû vaøo Vaên Tham-töôùng.
nguïc-quan: Quan coi nguïc, Quan Ñeà-lao.
Tieán kinh vaïn lyù trình-ñoà: Ñöôøng leân kinh xa-xoâi haøng muoân daëm.
Leä khi aám-laïnh loõa-loà thì sao: Coù baûn cheùp " Leä khi aám laïnh loõa-loà ai theo ".
phuï-töû thieân thu: Phuï-töû : Cha con ; thieân thu : nghìn naêm.
khôûi-trình: Leân ñöôøng, khôûi haønh, ra ñi.
Vaên Long: Teân moät ngöôøi ñaày-tôù nhaø hoï Vaên.
Quan-san nghìn daëm: Quan: quan-aûi, nôi bieân-giôùi, san: nuùi. Quan san ngaøn daëm, yù noùi ñöôøng-saù xa-xoâi hieåm-trôû.
Traù hình nam-töû: aên-vaän giaû laøm con trai.
quoác-saéc nöõ-taøi: Quoác saéc: Saéc nöôùc ; nöõ taøi: con gaùi coù taøi, troû vaøo Tuaán Khanh (Phi Nga).
Di-Ñaø: Danh-hieäu ñöùc Phaät, moät giaùo-chuû cuûa theá-giôùi cöïc-laïc. A-di-ñaø Phaät laø tieáng Phaïn, coù nghóa laø voâ löôïng, khoâng bieát ñaâu maø löôøng. Kinh Phaät noùi raèng : A-di-ñaø Phaät coù 13 hieäu nhö voâ löôïng quang phaät, vaân vaân...
ñoä thaân: Tuaán Khanh nieäm Phaät teá-ñoä cho mình hay laø teá-ñoä cho phuï-thaân. Nhöng coù leõ cho phuï-thaân thì hôïp hôn, vì Tuaán Khanh ñöông vaøo luùc queân mình ñeå cöùu cho cha thoaùt toäi.
Thaùi-thöôïng laõo-quaân,: hoï Lyù teân Nhó, thuïy laø Ñam, töï laø Baù Döông, môùi sinh ra ñaõ baïc ñaàu neân goïi laø Laõo-töû. Caùc nhaø tu ñaïo ñeàu thôø laøm Thuûy-toû.
Côõi traâu: Cuoái ñôøi nhaø Chu, Laõo-töû côõi con traâu xanh ra cöûa Haøm-coác, trao kinh Ñaïo-ñöùc cho quan Leänh-doaõn ôû Haøm-coác goàm 500 caâu.
phong vaân: Gioù maây, noùi veà söï bieán-hoùa phaùp-thuaät cuûa thaàn tieân.
Thoå-coâng linh-thaàn: Thaàn thieâng ôû ñòa-phöông, töùc caùc vò Thaønh-hoaøng baûn thoå.
moät sôù: baøi vaên sôù aáy ñaïi-yù nhö sau:
" Tin-nöõ toâi nguyeân laø vaên-nhaân, teân laø Phi- Nga, ôû xaõ Caåm-truùc, phuû Thaønh-ñoâ, xin caàu cho cha laø Vaên saùc, vì bò ñöùa khinh baïc, hieàm thuø töø laâu, noù coá yù vu-caùo, ñeå cha toâi bò baét. Xin trôøi ñaát giaùng phuùc, choùng giaûi ñöôïc noãi oan, ñeå ñöôïc bình yeân, trôû veà dinh. Vaø xin phuø-hoä cho toâi ñöôïc haøi duyeân theo lôøi öôùc boùi teân. Toâi caàu laïy Phaät trôøi vaø caùc vò thaàn linh cho caàu ñöôïc nhö yù, nguyeän ñöôïc nhö loøng, kính daâng moät phong sôù, xin chöùng giaùm taác loøng cho toâi".
Thaønh-ñoâ: Teân moät phuû thuoäc tænh Töù-xuyeân beân Taøu, baây giôø laø huyeän.
Laàu Taàn, quaùn Sôû: Taàn Sôû : Teân hai nöôùc chö-haàu veà ñôøi Chu beân Taøu, Taàn töùc huyeän Thieân-thuûy tænh Cam-tuùc vaø Sôû töùc huyeän Tyû-qui, tænh Hoà-baéc beân Taàu baây giôø. Laàu Taàn, quaùn Sôû ñaây chæ laø noùi quaùn kia ñoâng-ñöùc, chöù khoâng coù yù gì khaùc.