21- Vaên Tuaán Khanh leân kinh
Tieäc roài töø-taï ra ñi,
Buoäc yeân, coät ngöïa, hai heà theo sau.
Thaûnh-thôi thô tuùi, röôïu baàu
Thaúng dong daëm lieãu, voù caâu böôùc doàn.
Gaäp-gheành caùch trôû quan-san,
Kìa non Thuùy-lónh, noï ngaøn Töông-döông.
Xa-xoâi muoân daëm ñöôøng tröôøng,
Tuaán Khanh thoaét ñaõ tôùi phöông kinh-kyø.
Tìm anh Ñoã Töû, Soaïn Chi,
Tröôùc möøng, sau nöõa hoan-huøy giaûi oan.
Töû Trung thoaét thaáy ngoïc-nhan,
Chaân haøi giôû goùt mieäng khoan khoan chaøo.
Raèng: "Xin quí-höõu taïm vaøo,
Tha höông ngoä coá bieát bao laø möøng.
Hai ngöôøi troø-chuyeän töng-böøng,
Keû vui coá höõu ngöôøi möøng taân-quan.
Cuøng nhau ñoàng tòch ñoàng baøn,
Tuaán Khanh hoûi: "Nguïy toân-nhan ñaâu raøy ?"
Töû Trung beøn môùi keå baøy,
Raèng: "Anh Nguïy Soaïn töø ngaøy thaáy teân.
"Baûng vaøng chieám ñöôïc khoâi-nguyeân,
"Thaúng dong xe ngöïa veà mieàn beân anh."
Tuaán Khanh nghe roõ chaân tình,
Laøm thinh keûo sôï söï mình hôû-hang,
Raèng: "Toâi muoân daëm ñöôøng tröôøng,
"Thaønh-ñoâ chaúng gaëp, Nguïy chaøng vinh-qui.
"May coøn quí höõu ñaây thì,
"Thöông em xin naëng loøng vì phuï-thaân."
Tuaán Khanh keå heát vaân vaân,
Töû Trung nghe roõ aân-caàn duyeân do.
Hoûi raèng: "Phaûi keû oaùn thuø,
"Cho toân-baù phaûi oan tuø gian-truaân.
"Anh thì laøm moät baûn vaên,
"Ñeå toâi taâu vôùi thaùnh-quaân cöûu-truøng.
"Thieân-trieàu khi ngöï thung-dung,
"Xin soi chaúng ñeå oan voøng keû ngay.
"Toâi xin gaùnh söùc vieäc naøy,
"Goïi laø keû moûng, ngöôøi daøy giuùp nhau !"
Tuaán Khanh môùi giaûi maïch saàu,
Beøn laøm sôù taáu ñeä haàu quan-nhaân.
Töû Trung xem heát phaân vaân,
Caân ñai aùo muõ rôøi chaân töùc thì.
22- Tuaán Khanh bò loä chaân-töôùng
Tuaán Khanh môùi baûo tuøy-nhi,
Ñi chôi cho bieát kinh-kyø teû vui.
Maûng coøn xem ngaém moïi nôi,
Laâu roài, Trung ñaõ goùt rôøi chuû-gia.
Nhaùc troâng beân goác chieáu hoa,
Tieåu-haøm boû ngoû, ngöôøi ñaø vaéng tanh.
Ñeán lieàn xem cuûa Tuaán Khanh,
Giôû ra thaáy sôù tính-danh nöõ-haøi.
Khen raèng thöïc ñaùng nöõ-taøi,
Baáy nay ai bieát raèng ai laø gì ?
Trung beøn laáy sôù caát ñi,
Tieåu-haøm laïi ñeå nhö y bao giôø.
Nöïc cöôøi tô-töôûng ngoài chôø,
Tuaán Khanh ñaâu ñaõ ngaån-ngô trôû veà.
Töû Trung raèng hoäi giai-kyø,
Giaét tay cöôøi maõi ngoài keà vôùi nhau.
Raèng: "Anh em ñaõ baáy laâu,
"Baây giôø ñaõ phæ sôû caàu töø ñaây !"
Tuaán Khanh bieát yù naøo hay,
Gaãm mình, mình laïi ngaïi thay söï mình !
Nghó khi cöû-ñoäng, ngoân, haønh,
Thoâi ta giöõ chaúng loä hình khi nao !
Hoïa chaêng moät chuùt maù ñaøo,
Nöông-long song ñaõ cao cao vöøa taøy.
Ví maø chaøng coù bieát hay,
Laû-lôi thì ñaõ ñeán ñaây laøm gì.
Vaäy neân phaûi noùi laûng ñi,
Vieäc chi quí höõu cöôøi, cheâ, daïy cuøng"
Töû Trung raèng: "Buoåi töông-phuøng,
"Ai ngôø coâng-töû laø chaøng nöõ-nhaân.
"Khi xöa ñaõ thaáy söï chaân,
"Öôùc gì bieán dòch Chaâu, Traàn moät khi.
"Môùi hay nhaân nguyeän thieân tuøy,
"Loï laø ñoøi hoûi laøm chi nöõa maø !"
Tuaán Khanh ñaõ toû beänh ra,
Phaûi thaày dieäu-thuûy Phaùp-loa khoân ñaønh.
Nhöng mình phaûi bieát söï mình,
Haõy coøn kheùp-neùp daïng-hình nhö khoâng.
Sôù trong tay aùo Töû Trung,
Giôû ra hoûi: "Chöõ caån-phong ai ñeà.
"Cuûa naøy daáu-tích coøn ghi,
Haù khoâng daáu-tích maø phi baïn naøy."
Tuaán Khanh ñoû maët, tía maøy
Nöông-long gioän-giaät, giôû baøi rôøi chaân.
Hình nhö phi ñieåu thaát quaàn,
Laï-luøng khoân neûo aån thaân, naùu hình.
Nghó mình tuûi xoùt phaän mình,
Daùm xin baøy thöïc chaân tình bieát sao ?
"Thöông hoa xin chôù ngaïi naøo,
Haõy khoan-khoan ñeå maù ñaøo göûi thaân.
"Ngöûa troâng beå aùi nguoàn aân,
"Song thôøi ñaõ troùt ñònh thaân cuøng ngöôøi.
"Loøng toâi aùi saéc tham taøi,
"Hai anh coát laáy moät ngöôøi keát duyeân.
"Ngöïa naøo gaùc ñöôïc hai yeân,
"Cho neân toâi phaûi göûi nguyeàn boùi teân.
"Baén chim vöøa thuûa öùng huyeàn,
"Ai maø baét ñöôïc thì neân vôï choàng,
"Phaûi tay Nguïy Soaïn anh-huøng,
"Ñöôïc teân laïi vieát thö phong, ngoïc laønh.
"Chöõ raèng: toøng nhaát baát canh,
"Chaúng thì daùm tieác tieän-hình naøy ñaâu !"
Trung raèng: "Baùo öùng nhieäm maàu,
"Laëng nghe ta keå tröôùc sau cho töôøng.
"Nguyeân xöa ôû choán hoïc-ñöôøng,
"Nhoå teân ñaàu töôùc, thöïc chaøng Töû Trung.
"Môùi hay thieân dòa chí coâng,
"Baây giôø laïi toû hình-dung roõ-raøng.
"Giuõ teân haï thuû vi cöôøng,
"Ngoïc naøy saün ñôïi ngoïc-trang chaêng laø ?
"Vieäc xöa phaûng-phaát gaàn xa,
"Nghó laâu thì laïi nhôù ra roõ-raøng.
"Ñeà thô chim töôùc bay sang,
"Phaùt taát öùng huyeàn, chöõ kyù Phi-Nga !"
Tuaán Khanh raèng: "Môùi dò kyø,
"Theá maø anh Nguïy Soaïn Chi nhaän caøn."
Chaøng raèng: "Thieân vaän tuaàn hoaøn,
"Keûo keâu raèng chòu, keûo van raèng ñöøng.
"Giuïc loøng höông-löûa töng-böøng,
Khen thay nguyeät-laõo xích-thaèng xe daây."
Traêng traêng, gioù gioù, maây maây,
Keû yeâu quoác-saéc, ngöôøi say vaên-taøi.
Duyeân saâu saùnh vôùi tình daøi,
Boõ coâng ñaêng-hoûa, duøi maøi xöa nay.
Boãng ñaâu giong-ruoåi ñeán ñaây,
Töôûng raèng coá höõu, ai hay duyeân haøi.
Tröôïng-phu thieän kính anh-taøi,
Thuyeàn-quyeân daãu ñaáng vaïn loaøi chaúng tha !
Veùn caønh aâu haún haùi hoa,
Khoûi laàu môùi goïi naøng Ba böôùc vaøo.
23- Tuaán Khanh vôùi Töû Trung thaønh thaân
Chaøng lieàn côûi aùo caåm-baøo,
Thuyeàn-quyeân saùnh vôùi anh-haøo Tröôùng loan nghieâng-ngöûa goái loan
Thaém duyeân Thaàn-nöõ, phæ nguyeàn Töông quaân.
Vui-vaày beå aùi nguoàn aân,
Möa treân ñænh Sôû, maây vaàn ngaøn Töông.
Khaéc giôø hôn nôï nghìn vaøng,
Say-söa veû nguyeät, mô-maøng giaác mai.
Cuøng nhau ñaõ phæ duyeân haøi,
Naøng beøn naên-næ trình lôøi vaân vaân:
24- Tuaán Khanh thuaät chuyeän gaëp Caûnh tieåu-thö
"Thieáp nay laø phaän nöõ-nhaân,
"Moät thaân ñaõ phoù lang-quaân caàm quyeàn.
"Loøng coøn nghó-ngôïi chöa yeân,
"Soaïn Chi ñaõ troùt nhaän teân phaûi laàm.
"Ta nay ñaõ hôïp saét caàm,
"AÉt chaøng Nguïy Soaïn tuûi thaàm khoâng ñaâu.
"Toâi xin ñoan moät chöôùc maàu,
"Tích xöa dó maõ dòch ngöu hay laø.
"Nguyeân toâi ngaøy tröôùc ñi qua,
"Nghæ Thaønh-ñoâ phuû, gaàn nhaø Phuù-oâng,
"Thaáy naøng thuïc-nöõ hình-dung,
"Traàm ngö laïc nhaïn tuyeät voøng traàn-gian.
"Con Caûnh Töôùng-quoác ôû quan,
"Thaáy toâi muoán keát phöôïng-loan duyeân laønh.
"Toâi ñaø laøm chöôùc töø haønh,
"Song naøng chæ quyeát moät tình khaêng-khaêng.
"Vaäy toâi phaûi laáy ngoïc-trang,
"Möôïn ñoà chaøng Nguïy ñöa sang töùc thì.
"Goïi laø leã moïn xaù chi,
"Raép-ranh ñeå keát duyeân nghì ñuû ñoâi.
"Keûo toâi ñaõ troùt chòu lôøi,
"Boùi teân thaáy ôû tay ngöôøi bieát sao ?
"Ai ngôø thieân voõng nan ñaøo,
"Giaåy-giun thieáp boãng tìm vaøo tôùi ñaây.
"Ôn chaøng thöông ñeán haäu thay,
"Muoán ñem naøng aáy vaøo tay Nguïy chaøng.
"Khaùc naøo vaøng laïi ñoåi vaøng,
"Keû veà beân aáy, ngöôøi sang beân naøy !
25- Tuaán Khanh thuaät chuyeän gaëp Caûnh tieåu-thö
"Töû Trung nghe noùi möøng thay,
"Raèng: "Thi dieäu-keá ta nay baèng loøng.
"Coøn ñi xem vieäc Tham-coâng,
"Hoâm qua ñaõ taáu Cöûu-truøng ngöï coi.
"Phaùn-quan Laïi-boä tra roài,
"Ta ñi xem thöû löôïng taøi laøm sao ?"
Töû Trung leân tôùi laàu cao,
Gaëp quan Laïi-boä vöøa vaøo taáu tri.
Löôïng taâu Tham-töôùng laõo kyø.
Laïi ra troïng traán bieân-thuøy an daân.
Thaèng Binh Ñaïo ôû baát nhaân,
Möu-moâ phaûn keû trung-thaàn oan-khieân.
Toäi thaèng Binh Ñaïo ñöông nhieân,
Ñem ñaøy Ñoâng-haûi möôøi nieân seõ veà.
Hoï Vaên phuû-noäi vaät gì,
Phoù hoaøn Tham-töôùng lónh veà phuû-trung.
Laïi sai troïng traán ñoång-nhung,
Truyeàn Coâng-aùn vieän cöù coâng phuïng-haønh.
Töû Trung nghe roõ phaân minh,
Vôï choàng saém-söûa khôûi trình vinh qui.
|
|
Chuù thích:
Thuùy-lónh: Nuùi bieác hay laø nuùi Thuyù bình lónh ôû tænh Cam-tuùc beân Taøu,
Töông-döông: Phaûi chaêng teân moät huyeän thuoäc tænh Hoà-baéc beân Taøu; coù leõ nhöõng caûnh nuùi non naøy laø loái töø Thaønh-ñoâ leân Bieän-kinh phaûi ñi qua ? hay chæ laø möôïn ñeå troû veà caûnh röøng nuùí ?
kinh-kyø: Kinh-ñoâ nhaø vua - Ñôøi Baéc Toáng ñoùng ñoâ ôû Bieän-kinh, töùc huyeän Khai-phong thuoäc tænh Haø-nam beân Taøu baây giôø.
ngoïc-nhan: Maët ngoïc, tieáng goïi toân, goïi lòch-söï.
Chaân haøi giôû goùt: Do chöõ ñaûo lyù xuaát ngheânh : Ñi ngöôïc giaøy ra ñoùn, vì gaëp baïn möøng quyùnh.
Tha höông ngoä coá: bôûi caâu " tha höông ngoä coá tri " : Ñaát khaùch gaëp baïn cuõ.
coá höõu: Baïn cuõ, troû Tuaán Khanh.
taân-quan: Quan môùi, troû Töû Trung môùi ñoã.
toân-baù: Baùc, tieáng goïi baäc ngang-haøng vôùi cha baùc.
gian-truaân: Chöõ gian-truaân coù baûn cheùp laø gian-nan thì laïc vaàn.
cöûu-truøng: Chín laàn. Ñôøi quaân chuû, phaåm caáp trieàu-ñình coù 9 baäc töù ñeán9, beân treân 9 baäc aáy laø ñöùc Chí-toân töùc laø vua. Neân quen goïi vua laø Cöûu-truøng.
Thieân-trieàu: Thieân-töû ngöï trieàu, vua ngöï ra coi trieàu cho caùc quan taâu vieäc.
tuøy-nhi: Treû ñi theo, töùc ñaày-tôù.
Tieåu-haøm: Hoøm con.
tính-danh nöõ-haøi: Hoï teân ngöôøi con gaùi.
giai-kyø: Thôøi kyø toát. Heïn hay.
sôû caàu töø ñaây: Ñieàu mình caàu öôùc. Caâu naøy Töû Trung nhaéc laïi caâu " öôùc gì bieán-dòch thö huøng " khi tröôùc.
söï chaân: Söï thaät.
nhaân nguyeän thieân tuøy: Ngöôøi öôùc ao trôøi cuõng chieàu theo.
Phaùp-loa: Moät vò cao taêng ñôøi Traàn.
phi ñieåu thaát quaàn: Chim bay laïc ñaøn, yù noùi bò loä chaân-töôùng thaønh ra luùng-tuùng nhö chim laïc ñaøn khoâng bieát töïa vaøo ñaâu.
ñònh thaân: Ñònh vieäc vôï choàng.
toøng nhaát baát canh: Theo moät chaúng ñoåi, yù noùi ngöôøi ñaøn-baø moät choàng khoâng bao giôø thay loøng ñoåi daï.
tieän-hình: Taám thaân heøn moïn.
thieân dòa chí coâng: Trôøi ñaát raát coâng-baèng.
Thieân vaän tuaàn hoaøn: Vaän trôøi quanh-quaån vaàn xoay.
höông-löûa: do chöõ höông-hoûa, loøng noàng-naøn.
Duyeân saâu saùnh vôùi tình daøi: Coù baû cheùp " duyeân saâu saùnh vôùi trôøi giaø " thì voâ nghóa laïi laïc vaän.
ñaêng-hoûa: Ñeøn löûa, coâng hoïc-taäp.
caåm-baøo<: AÙo gaám.
giao-hoan: Vui vôùi nhau.
Tröôùng loan: Loan laø loaøi chi phöôïng-hoaøng, chi troáng laø phöôïng, maùi laø hoaøng, chim non laø loan. Tröôùng loan bôûi chöõ : maøn theâu chim loan, töôïng-tröng söï treû trung töôi deïp nhö loaøi loan phuïng.
goái loan: Goái veõ hình chim loan.
Thaàn-nöõ: töùc Döông ñaøi thaàn-nöõ. Tröông-quaân töùc Sôû Töông-vöông " Toáng ngoïc Cao ñöôøng phuù " : Sôû Töông-vöông chôi chaèm Vaâ Moäng (thuoäc Hoà-baéc baây giôø), moäng cuøng moät myõ-nöõ chung goái, myõ-nöõ noùi : " thieáp laø thaàn-nöõ ôû döôùi Döông-ñaøi, sôùm laøm maây, chieàu laøm möa". Nhaân theá ngöôøi ta duøng " maây möa " vaø tích thaàn-nöõ vôùi Töông-vöông ñeå noùi veà cuoäc hoäi ngoä cuûa nam nöõ. Thô Lyù Baïch :"vaân vuõ vu-sôn uoång ñoaïn tröôøng", vaø cuûa Traàn Ñoaøn :" Xöû syõ baát tri vu giaùp moäng, khoâng giao thaàn-nöõ haù döông-ñaøi" ñeàu laáy tích aáy.
Möa treân ñænh Sôû, maây vaàn ngaøn Töông: Ñænh Sôû, ngaøn Töông ñaây chæ laø taû caûnh hai nôi nuùi non naøo, cuõng nhö baõi Sôû soâng Ngoâ chaúng haïn.
Khaéc giôø hôn nôï nghìn vaøng: Caâu naøy bôûi caâu thô " xuaân tieâu nhaát khaéc töï thieân kim.
Say-söa veû nguyeät, mô-maøng giaác mai: Nguyeät mai ñaây chæ laø taû caûnh nguyeät hoa hoa nguyeät.
lang-quaân: Ñöùc anh chaøng, tieáng ñaøn-baø goïi choàng.
saét caàm: bôûi caâu "theâ töû haûo hôïp, nhö coå saét caàm"
dó maõ dòch ngöu<: ñem ngöïa ñoåi traâu.
Traàm ngö laïc nhaïn: nhaïn sa caù laën chæ veà saéc ñeïp khieán caù cuõng phaûi laën chim cuõng phaûi sa.
phöôïng-loan: loaøi chim phöôïng, chæ veà löùa ñoâi xöùng ñaùng nhau.
töø haønh: choái töø ra ñi.
thieân voõng nan ñaøo: Löôùi trôøi khoù traùnh.
Thi dieäu-keá: Thi-haønh meïo gioûi.
Laïi-boä: Moät boä coi vieäc tuyeán-boá, ñöùng ñaàu 6 boä.
löôïng taøi: Caân nhaéc, xeùt xöû.
taáu tri: Taâu leân cho vua bieát.
laõo kyø: Baäc laõo thaønh kyø-cöïu, ngöôøi giaø caû.
troïng traán bieân-thuøy an daân: Nghóa laø ra troâng coi nôi bieân-giôùi troïng yeáu ñeå giöõ gìn cho daân ñöôïc yeân hay laø cho daân yeân loøng.
ñöông nhieân: Ñaùng theá.
Ñoâng-haûi: Beå ñoâng.
phuû-noäi: Trong phuû, trong dinh.
Phoù hoaøn: Giao traû.
phuû-trung: Cuõng nhö phuû-noäi.
troïng traán ñoång-nhung<: Coi vieäc binh nôi troïng traán.
Coâng-aùn vieän: Nôi thi-haønh luaät-phaùp.
phuïng-haønh: Phuïng meänh-leänh treân maø thi-haønh.
vinh qui: Ñem söï vinh-döï maø veà queâ, töùc nhö nhöõng ngöôøi thi ñoã.