Van chuong Viet-nam

Phật-giáo: Sự khôn ngoan về Từ-bi và Giác-ngộ

Chương ba
Bốn sắc thái của Phật giáo ngày nay
Bây giờ có ít nhất là bốn sắc thái Phật-giáo khác nhau.
a/ Sắc thái thứ nhất là Phật-giáo cổ truyền như tôi vừa nói. Đó là sự học tập những lời dạy dỗ của đức Phật. Sắc thái này rất ít thấy ngày nay. Bốn sắc thái khác là sự xa lìa của sắc thái nguyên-thủy.
b/ Sắc thái thứ hai là đạo Phật như một tôn-giáo. Mặc dù khởi thủy nó không phải là một tôn-giáo, nhưng nó đã biến thành tôn-giáo trong vài trăm năm qua. Ngày nay thật khó phủ nhận điều này. Tại sao? Hình thức bên ngoài của Phật giáo ngày nay thì thật là một tôn-giáo. Nó không còn là một sự giáo dục theo truyền thống ở đạo tràng đòi hỏi tới mười sáu tiếng trong một ngày cho sự học và tu tập. Các bài học là nghe những bài thuyết trình và thảo luận. Việc tu tập gồm việc tụng kinh tên đức Phật hay ngồi thiền. Sự học và tu tập đi đôi với nhau trong cố-gắng đạt được sự hiểu biết chính đáng và thực hành để làm trong sạch tâm tư của người tu tập để rồi ra đạt tới ngộ đạo.
Vì các tăng và ni phải học tập tới mười sáu giờ một ngày, nên không có thì giờ cho tâm tư vọng động, hậu quả là họ có thể đạt được giác ngộ trong một thời gian tương đối mau lẹ. Rất tiếc là hình thức này của Phật giáo rất ít thấy ngày nay. Bây giờ các đạo tràng thường là nơi để cúng dàng, cầu xin được ban phước hay là cầu siêu. Không có gì là lạ nếu mọi người coi Phật giáo là một tôn-giáo.
c/ Sắc thái thứ ba là triết-lý hay cao học Phật giáo thường thấy ở các môn học ở các trường đại học. Đây là hình thức thích hợp. Vì sao? Sự học về Phật giáo là một viện đại học ngay chính đó, bao gồm nhiều ngành học hỏi. Nhưng ngày nay nó bị giản lược thành một môn triết lý. Nhìn dưới khía cạnh này, chúng ta bị thiếu sót sự quan trọng rằng đây là môn học của tất cả chúng sinh hữu tình. Tại sao? Vì sự dậy dỗ này giải quyết tất cả mọi vấn-đề của đời sống hiện-tại và các đời sống trong tương lai, kể cả sự sinh lẫn sự tử. Tầm ứng dụng của Phật-giáo thì rộng lớn và xâu xa, nếu chỉ nhìn như một môn học thì thật đúng là một sự chệch hướng. Hai hình thức này không gây ra sự tai hại gì cho xã-hội. Tôn-giáo khuyến-khích người ta làm con người tốt. Triết học cố-gắng tìm kiếm sự thật để gia tăng sự hiểu biết.
d/ Sắc thái thứ tư và là sự chệch hướng gần đây nhất của Phật giáo là sự trình bày như một chương-trình trình diễn. Gồm vài giờ về âm nhạc, ca hát, nhảy múa với những cuộc nói chuyện ngắn xen kẽ. Tuy nhiên sắc thái thứ tư này đã đi quá xa, biến Phật giáo thành một sự cúng tế. Hình thức này xuất phát lối ba bốn chục năm gần đây. Sự khai thác của những nhóm cúng tế quỷ quái này đã đi quá xa. Dưới danh nghĩa Phật-giáo họ đã khai thác những bản năng yếu kém của con người, tao ra những sự lừa bịp, hỗn độn, dẫn dắt người khác đi lầm đường, làm nguy hại cho sự an toàn của quần chúng. Một vài sự tuyên truyền và hành động của họ thì rất là mời mọc và quyến rũ. Tuy nhiên, nếu ta tham gia vào tổ chức của họ thì sẽ bị khánh tận, đến khi tỉnh lại thì mọi chuyện đã quá lỡ làng. Hối tiếc cũng không ích gì. Vì thế chúng ta phải lựa chọn một cách khôn ngoan phương các tu tập để gặt hái được kết quả tốt.