Van chuong Viet-nam

Phật-giáo: Sự khôn ngoan về Từ-bi và Giác-ngộ

Chương bốn
Mục-đích của sự học Phật
Hệ-thống tu học Phật-giáo
Mục-đích tận cùng của sự tu Phật là gì? Đó là đạt tới sự Hoàn-toàn, Đầy đủ thành Phật. Dịch từ tiếng Phạn sẽ là A-nậu đa-la-tam-miệu-tam Bồ đề (Anuttara-samyak-sambodhi). Vì sự cung kính, ta dùng nguyên chữ Phạn. Có ba thứ bậc ngộ đạo: "Hiểu biết Đúng đắn", "Bình đẳng và Hiểu biết Đúng đắn", và "Hiểu biết Hoàn-toàn, và Đầy đủ".
Đức Phật nói với chúng ta rằng các nhà khoa-học, triết-gia và học-giả về tôn-giáo đã đạt tới độ hiểu biết khá rõ ràng về đời sống và vũ-trụ, nhưng sự nhận thức này thì không đầy đủ và đúng đắn. Tại sao? Dù họ đạt được một vài sự hiểu biết nhưng họ cũng vẫn không làm sao xa lìa hoàn toàn tư-do khỏi các sự bất an, dừng các sự buồn phiền. Họ vui thích trong năm thứ Độc dược: tham lam, xân hận, si mê, kiêu căng và nghi ngờ. Họ chìm đắm trong những bất ổn của mối tương giao và bị lung lạc bởi những cảm súc. Nói cách khác họ là những con người.
Nếu một người đã dứt bỏ được tham, sân si, kiêu ngạo và nghi ngờ, thì đức Phật sẽ chứng minh rằng người ấy đạt được "Mức độ Hiểu biết Rõ ràng". Người này sẽ là một vị La-hán, một tước vị đầu tiên của tường đại-học Phật-giáo. La-hán khác với các vị phật về cách dùng tâm trí mình. Họ còn dùng chúng như chúng ta đang dùng. Sự khác biệt là họ không còn buồn phiền như chúng ta.
Bậc kế tiếp là "Hiểu biết Bình đẳng và Đúng đắn", đây là các vị Bồ tát. Họ giống như các đức phật ở ý nguyện nhưng chưa đạt tới được sự hiểu biết hoàn toàn. Tâm tư của các vị Bồ-tát thì thanh tịnh; không bao giờ thay đổi giống như các đức phật. Các vị phật thì Hoàn toàn, Đầy đủ từ trong tâm. Phật quả là ngôi vị cao cả nhất của sự Hiểu biết.
Trong văn-chương Phật giáo, tâm tư toàn hảo đầy đủ của một vị phật được tượng trưng bằng một vầng trăng tròn. Tâm tư của một vị Bồ-tát thì được tượng-trưng bằng một vầng trăng khuyết; và tâm tư của một vị La-hán thì được tượng trưng bằng bóng trăng ở đáy hồ, nghĩa là không thật.
Ba mực độ giác ngộ này có thể so sánh như bằng cấp đạt được ở trường đại-học ngày nay. La-hán thì tương đương với việc tốt nghiệp sau bốn năm đại học. Bồ-tát cũng giống như có văn bằng Thạc-sĩ (Master). Còn Phật quả cũng giống như đậu Tiến-sĩ (Doctor). Danh hiệu Phật không phải chỉ dùng riêng cho đức Phật Thích ca, nhưng là tiếng để chỉ ai đạt tới trình độ "Hiểu biết Hoàn-toàn và Đầy đủ". Vì vậy, Phật, Bồ-tát, La-hán chỉ là tên của tước vị tượng trưng cho mức độ Hiểu biết khi tu học Phật giáo. Đó không phải là các vị thánh để thờ phụng.
Như thế, một vị Phật là một người đã đạt được sự Hiểu biết về sự thật của đời sống của muôn loài cũng như của vũ trụ. Sự hiểu biết này thì cùng tột và hoàn-toàn. Đây cũng là mục-đích của sự tu Phật; giúp cho mọi người đạt tớt trình độ này. Vì lẽ ấy, Phật-giáo là môn học về sự khôn ngoan.
Mục-đích của các lời dạy của đức Phật
Nguyên-tắc của Phật-giáo là phá vỡ tất cả sự mê-tín và các ảo-tưởng. Nó giải-quyết ảo tưởng để đạt tới hạnh-phúc và giác-ngộ, loại-trừ khổ đau để đạt được sự thanh tịnh và trong sạch của tâm-thức. Ảo-tưởng là những gì? Khi chúng ta không hiểu rõ những sự việc gì thật sự sảy ra quanh ta, chúng ta có ảo tưởng, có những ý-nghĩ không đúng, dẫn dắt chúng ta phạm phải sai lầm. Rồi chúng ta chịu những hậu quả xấu xa của những sai lầm đó. Tuy-nhiên, nếu chúng ta có sự hiểu biết đúng đắn về đời sống và về vũ-trụ, chúng ta không còn có những ý nghĩ lầm lạc cũng như phán xét sai lầm nữa. Những kết quả hay hậu quả thì đều thuận lợi. Vì thế, phá vỡ ảo tưởng để đạt đạo là nguyên-nhân và loại trừ các khổ đau để đạt được Hạnh-phúc là hậu-quả.
Chỉ có sự phá sạch các sự mê-tín và các ảo-tưởng mới dẫn đến giác ngộ. Đây chính là mục-đích của các lời dạy của đức Phật. Sự khôn-ngoan này sẽ giúp đỡ mọi người phân-biệt sự thật và giả dối, đúng sai, phải quấy, tốt xấu. Nó giúp đỡ chúng ta có một thái độ năng động về đời sống và vạn vật chung quanh. Như thế, ta thấy Phật giáo không phải yếm thế hay thụ động, cũng chẳng hề thoát ly khỏi xã-hội. Như được chính đức Phật nói trong kinh Vô-lượng thọ của Phật-giáo đại thừa, Phật-giáo có thể giải quyết tất cả mọi buồn khổ và mọi vấn-đề. Nó giúp ta đạt được những thành quả tối cao chân-thật bằng cách tạo ra những con người có đời sống đầy đủ, gia-đình hạnh-phúc, xã-hội an lạc, quốc-gia thái hoà và một thế-giới hoà-bình. Đây là những mục-đích các sự dạy dỗ của đức Phật cho thế-giới của chúng ta hôm nay. Mục-đích tận cùng là loại bỏ mọi sự bận tâm về lục đạo (Địa-ngục, Ngạ-quỷ, Súc sinh, Atula, Người, Trời) thì lại càng quý biết bao. Như thế, chúng ta thấy đây là một sự giáo dục giúp chúng ta đạt tới sự thật, đạo đức, khôn ngoan và một sự hạnh-phúc vô-tận.