Van chuong Viet-nam

Phật-giáo: Sự khôn ngoan về Từ-bi và Giác-ngộ

Chương bảy
Thứ tự phải theo khi tu học
Tin, hiểu, thực-hành và chứng ngộ
Chúng ta vừa xem những căn-bản về sự tu học và có một sự giới-thiệu sơ lược chính về các nguyên-tắc phải theo. Bây giờ, hãy xem phương-cách sáng tạo của sự dạy dỗ Phật giáo. Như ngài Qingliang cắt nghĩa trong kinh Hoa Nghiêm, sự tu học có thể được chia ra làm bốn bậc: tin, hiểu, tu và chứng.
Chặng đầu là tin. Khi chúng ta có thể tin thì các điều kiện đã chín mùi. Có câu nói: "Đức Phật cũng không thể giúp những người không thân thiết với ngài." Sự thân thiết là gì? Đó là việc có thể tin. Ngay cả đức Phật cũng không thể giúp một người khi các điều kiện chưa chín mùi. Tuy nhiên, khi chúng chín tới thì có niềm tin. Khi ấy đức Phật giúp đỡ được. Các tôn-giáo khác với Phật giáo ở điểm, khi một người có lòng tin thì được cứu rỗi; trong khi với Phật giáo, khi có niềm tin có nghĩa là ta tin ở những lợi lạc của Phật giáo và chấp nhận một phương-pháp tu trong nhiều phương-pháp khác nhau.
Một khi có lòng tin, chúng ta phải có sự hiểu biết. Phật giáo cắt nghĩa sự thật của đời sống và vũ-trụ. Chỉ khi chúng ta đạt được sự hiểu biết chân thật về chúng thì chúng ta mới có thể bắt đầu sự tu học. Như thế, sự tu học dựa trên sự hiểu biết. Nếu chúng ta không hiểu về các nguyên-tắc và phương-pháp thì làm sao tu hành? Sự tu hành thật sự được đặt căn-bản trên những nguyên-tắc và phương-pháp đúng. Mục-đích tối hậu của sự tu học là đạt được thành quả, đạt được sự lợi lạc thật sự. Thành-quả gì? Đó là sự áp dụng những gì chúng ta tin, hiểu và thực hành hàng ngày, đạt được sự vui vẻ tối yếu trong đời. Thí-dụ, những gì ta thấy trong kinh Vô Lượng Thọ là những gì ta nghĩ và thực hành. Những gì chúng ta nghĩ và thực hành hàng ngày thì phù hợp với các kinh điển. Đây là sự chứng ngộ và sự thật thật sự và đây chính là điều làm cho Phật giáo có giá-trị.
Như thế, chúng ta phải hiểu những thứ-tự của sự tu học, có nghĩa là: tin, hiểu, hành và chứng. Khi chúng ta nói niềm tin, chúng ta tin ở chính mình. Đây là điểm Phật giáo khác với tôn-giáo. Trong tôn-giáo, yếu tố quan-trọng nhất là tin vào Thượng-đế. Trong Phật-giáo, tiêu chuẩn quan-trọng nhất là tin ở nơi chúng ta không phải cái gì ngoài ta. Chúng ta cần phải tin là chúng ta có Phật tính. Tin rằng nguyên-thủy chúng ta là Phật. Tin là chúng ta không khác Phật. Tin rằng bản thể của chúng ta bị ô nhiễm, và một khi ta làm sạch sự ô nhiễm này thì chúng ta sẽ tìm lại được bản thể của chúng ta. Tuy nhiên, nếu chúng ta cứ bận rộn với ý nghĩ rằng chúng ta có quá nhiều nghiệp xấu và những thứ này sẽ ngăn trở chúng ta đạt đạo, thì chúng ta sẽ không đạt được. Tại sao? Nếu chúng ta không tin rằng ta có thể chứng ngộ thì đức Phật và các vị Bồ-tát cũng không thể làm gì được. Các Phật và các Bồ-tát chỉ có thể giúp người nào tự giúp mình. Vì thế, việc thiết yếu là chúng ta phải có sự tự tin nơi mình.
Hơn nữa, chúng ta cũng cần phải tin nơi các sự dạy dỗ của đức Phật. Chúng ta được biết có vô số nguyên-tắc và phương-pháp. Chúng ta chắc chắn sẽ thành công nếu ta theo chúng. Sau khi có sự tự tin, ta cần có sự tin tưởng vào các sự dạy dỗ của đức Phật. Đạo sư Ou-Yi diễn tả việc này như là tin vào các nguyên-tắc và các sự vật. Các sự việc ở đâu mà ra? Về nguyên-tắc, đó là tâm thanh tịnh về sự thật của các bản thể. Tất cả các hiện-tượng trong vũ-trụ đều từ nguyên-tắc này mà ra. Chúng liên-quan đến các chu-kỳ nhân quả bất tận. Một cái nhân cho một quả, để trở thành nhân cho một quả khác nữa. Tiến-trình này không bao giờ ngừng. Có được sự hiểu biết và tin tưởng ở sự thật thật sự làm tăng sự tự tin của chúng ta, giúp cho chúng ta tìm kiếm sự hiểu biết về tất cả mọi thứ. Chỉ bằng cách này ta mới được tự-do khỏi sự băn khoăn và nghi-ngờ, làm cản trở cho sự tu học của chúng ta để đạt được sự vui vẻ và thăng tiến.
Khi thực hành sự tu học Phật giáo, đìều quan-trọng nhất là chấp nhận những sự dạy dỗ của vị thầy và thực hành đúng theo như phương-pháp được chỉ bảo. Đây là cách tu học đúng từ ngàn xưa. Điều đòi hỏi đầu tiên là theo sự cấm đoán trong năm năm, được vị thầy đặt ra. Khi làm như thế, vị thầy chịu trách nhiệm cho sự thành bại của người học trò. Đây là nguyên-tắc kính ngưỡng đạo sư và các sự dạy dỗ của ông ta. Tuy nhiên, nguyên-tắc này không còn đứng vững ngày nay, vì thầy thì không chịu trách nhiệm và trò thì không nghiêm trang. Những nguyên-tắc của sự dạy dỗ thì suy đồi, và đây là một thảm trạng của thời đại chúng ta. Học trò không kính trọng thầy và thầy thì không thành thật giúp đỡ trò thành đạt.
Sự ngăn cấm trong năm năm có kết quả là học trò chỉ theo một vị thầy. Nó đặt nền tảng cho Ba Sự học hỏi: giới, định, tuệ. Bổn-phận của thầy là giúp người học trò học được những thứ này. Hãy coi Thiền Phật giáo. Vị thầy đòi hỏi học trò phải làm gì trong năm năm đầu? Họ được giao cho những việc lao động chân tay và làm liên tục không thay đổi. Họ cũng phải thuộc lòng kinh. Họ phải đọc lại sau khi làm xong việc lao động và không quan tâm tới việc gì khác. Mục-đích của việc lao động này không phải là đối sử với họ như những người đầy tớ.
Sau một thời gian, người học trò sẽ cảm thấy chán nản vì đã làm việc cực nhọc trong năm năm không đạt được kết quả gì. Thật ra, họ đã đạt được nhiều thứ mà không biết. Họ đạt được gì? Những sự khổ não giảm đi rất nhiều và sự chú tâm thì gia tăng vì sự cấm đoán không thấy không nghe nhiều thứ. Nếu sự cấm đoán được theo đúng đắn, người học trò đạt được hai thứ vận may và sự khôn ngoan. Vận may là gì? Làm việc hàng ngày ở nơi đạo tràng là việc tu hạnh bố-thí. Vì các tăng, ni không có tiền để cho, họ có thể làm việc để thực hành Hạnh Bố-thí. Qua sự cấm đoán nghe và đọc, họ chỉ tập trung vào sáu giác quan, họ cũng đạt được tâm thanh tịnh và tập trung tư-tưởng cao độ hay Tâm định. Đây là sự khôn ngoan hay Tuệ. Như thế, vị thầy dậy cho các học trò trồng vận may và thiết lập nền tảng cho giới, định, tuệ. Sự dậy giỗ được thiết lập một cách nhẹ nhàng nhưng hữu hiệu. Với năm năm giới hạn việc học làm căn bản, khi được nghe Pháp sau hai hoặc ba năm, tăng sinh có thể ngộ đạo.
Trong tiểu sử của các vị thiền sư, ta thấy là bằng phương-pháp này, nhiều người đã ngộ đạo sau ba hoặc năm năm. Ngày nay tuy thế, các người tu học ở các đạo tràng trong ba chục năm, năm chục năm đôi khi cả đời người mà vẫn không ngộ đạo. Họ có thể đọc rất nhiều kinh sách mà vẫn không ngộ. Cùng lắm, họ thuộc lòng một số ý-niệm tổng quát về Phật -giáo, nhưng không có gì có thể giúp họ cắt đứt sự khổ đau hay ngộ đạo. Như thế, chúng ta phải cố kiếm một vị thầy giỏi để được hướng dẫn. Lời khuyên này lúc đầu có vẻ buồn nản. Nhưng sau chặng đầu, chúng ta sẽ thực sự khoan khoái, và vui vẻ về sự tiến bộ của mình.
Nhiều người trong chúng ta đã phạm lỗi lầm lới trong việc tu học, bằng cách học mọi phương-pháp khác nhau. Những tăng, ni ngày trước bắt đầu bằng Nguyện Lớn thứ hai của các vị Phật và Bồ-tát: "Phiền não vô tận, thệ nguyện đoạn." Khi dẹp được hết phiền não, ta sẽ được tâm định và có tuệ. Rồi câu kế: "Pháp môn vô lượng, thệ nguyện học." Đây là thứ tự đúng để tu học. Lỗi lầm mà đa số mắc phải là học nhiều phương-pháp mà chưa dứt bỏ được phiền não. Đạo sư Qingliang gọi đây là "Hiểu mà không hành". Những người này chú tâm vào việc hiểu mà không chịu thực hành. Họ không cố dẹp phiền não để được tâm định. Hậu quả là họ có cái nhìn sai lệch hơn là cái nhìn đúng đắn và trí tuệ.
Tập ba phương-pháp đồng thời
Bước đầu tiên để tu hành Phật giáo là gì? Bắt đầu bằng việc tụng một quyển kinh. Chúng ta có cần hiểu ý-nghĩa không? Không. Vì khi chúng ta chưa dứt bỏ được phiền não thì sự hiểu của chúng ta sẽ sai lạc. Như thế thì tại sao ta chỉ tụng một kinh này? Với cách tụng kinh Ba Sự Học Hỏi giới định tuệ sẽ đến cùng lúc.
Giới đòi hỏi chúng ta "Không làm điều xấu, Làm tất cả điều thiện". Tụng kinh có thể giúp những ý-nghĩ của chúng ta không chạy nhảy, như thế ta được ngăn ngừa khỏi làm điều quấy. Kinh là lời nói từ bản thể của Phật. Không có điều gì có thể cao hơn về đức hạnh. Như thế, tụng kinh là làm việc tốt và kết quả là giữ được giới hoàn toàn như thế thì không cần phải tập từng giới một.
Khi tụng kinh, chúng ta phải chú tâm. Bằng sự chú tâm chúng ta tập trung tư tưởng. Tụng rõ từng lời kinh, không bỏ sót chữ nào là thực hành của huệ. Như thế, tụng kinh một cách đúng đắn là tu tập ba phương-pháp cùng một lúc. Việc phân tách nghĩa kinh trong khi đang tụng là coi kinh như một quyển sách thường. Việc này sẽ có kết quả là không có sự thực hành nào hết, và đây không phải là sự tu học. Đừng coi thường việc tụng kinh, vì đây là nền tảng của sự tu học. Tụng kinh một giờ thì có kết quả một giờ tu học, tụng hai giờ, có kết quả hai giờ. Không cần phải nói, càng nhiều hơn thì càng tốt nữa.
Nhiều đạo hữu của tôi ở Đài-loan và Đallas tụng kinh Vô Lượng Thọ mười lần một ngày. Như thế một số có thể đã tụng cả hai ngàn lần và thuộc kinh và chỉ cần ba mươi cho tới bốn mươi lăm phút là có thể tụng hết kinh. Tụng mười lần có nghĩa là năm hay sáu tiếng một ngày tu giới định huệ. Với nhiều thời gian như thế dành cho việc tu học, đương nhiên chúng ta sẽ có tâm định trong vài năm.
Kinh phát xuất ra từ tâm thanh tịnh của đức Phật. Khi chúng ta phát triển được một ý-thức trong sạch và thanh tịnh thì chúng ta sẽ hiểu những gì ta đọc trong kinh. Lý do bây giờ các kinh khó hiểu vì ý-thức của chúng ta luôn luôn chạy nhảy. Làm sao cho cái tâm này có thể đồng điệu với một tâm trong sạch và thanh tịnh? Đây là lý do tại sao ta không hiểu các lời dạy của Phật. Như thế, nếu chúng ta muốn học từ một vị thầy tốt thì phải tin và y theo các sự chỉ dạy là phải và đúng.
Chỉ cần lựa một quyển kinh và đừng để bị sao lãng bởi các kinh khác. Nếu chúng ta muốn theo phái Tịnh Độ thì chúng ta tụng và học kinh Vô Lượng Thọ. Nếu chúng ta lựa chọn theo phái Thiên Thai thì ta tụng và học kinh Pháp Hoa. Nếu ta chọn theo phái Hoa nghiêm thì ta học kinh Hoa Nghiêm. Khi chọn một phái thì tuân theo những nguyên-tắc của nó và đào xâu kinh điển trong năm năm. Nói cách khác, cắt đứt mọi khổ đau và cố phát triển một tâm tư trong sạch, thanh tịnh. Đây là bước đầu của sự tu Phật. Nói trắng ra, vào thời trước năm năm là đủ trong việc tu học đối với một người tu hành để đạt được tâm trong sạch và thanh tịnh, vì tâm họ không bị ô nhiễm như chúng ta ngày nay.
Trong quá khứ, trẻ em còn trong trắng cho tới lối mười tuổi. Rồi chúng mới bắt đầu biết phân biệt sự khác nhau giữa phải và quấy, ta và người khác. Lúc ấy chúng mới bắt đầu có các tính tham lam, giận dữ, si mê và ngổ ngáo. Hãy nhìn các trẻ em ngày nay. Chúng lộ vẻ tham, giận, si mê và lỗ mãng khi mới vài tuổi! Chúng học những điều này ở đâu? Từ máy vô tuyến truyền hình. Chúng bị phơi bày trước máy vô tuyến truyền hình hành ngày. Đương nhiên chúng bị ô nhiễm. Chúng không có những ngày tháng thơ ngây như cha mẹ chúng. Thật là bất hạnh!
Tôi được sinh ra và lớn lên ở đồng quê nên vô tư không biết về thế-giới cho tới năm mười ba tuổi. Sự Sung Sướng Thật Sự là giữ được sư thơ ngây càng lâu càng tốt và không biết về các sự đau khổ của thế gian. Tất cả sự biết của tôi là chơi như thế nào. Một khi mất sự thơ ngây, chúng ta không còn sung sướng nữa. Vì khi ấy chúng ta phải luôn luôn chú y đến người khác. Như thế, tôi nói những người cận đại thì không may mắn bằng những tiền nhân của họ.
Một khi chúng ta phát triển được một tâm tư trong sạch và thanh tịnh hay Định, và đạt được sự khôn ngoan hay Huệ, thì chúng ta có thể bắt đầu mở rộng tầm hiểu biết của mình. Chúng ta sẽ thấy, nghe, và học bất cứ điều gì ta quan tâm tới, vì bây giờ ta đã có sự khôn ngoan và không bị ảnh hưởng bởi sự việc chung quanh. Vì chúng ta kiểm soát được chính mình, càng thấy biết nhiều càng làm cho chúng ta khôn ngoan hơn và tâm càng định nhiều hơn. Tại sao tâm định lại tăng trưởng? Không bị sao suyến bởi ngoại cảnh sẽ gia tăng sự định tâm của chúng ta. Phát triển được một ý- thức rõ rằng và hiểu biết sẽ làm tăng thêm sự khôn ngoan. Lúc ấy ta có thể học các môn phái khác để gia tăng định và huệ. Đầu tiên ta lo giữ giới, định và huệ để đạt được sự khôn ngoan căn bản của chúng ta. Sau đó, chúng ta học nhiều hơn để làm viên mãn huệ của chúng ta. Đây là cách tu học ngày trước.
Đức Phật dạy chúng ta trong kinh "Prajna", bộ kinh dài nhất của Phật giáo, "Sự khôn ngoan trực giác thơ ngây biết tất cả." Như thế, chúng ta phải vun trồng "sự thơ ngây" trước. Phương pháp năm năm thực hành giới có kết quả là chúng ta thơ ngây trước các thay đổi của thế-giới. Khi chúng ta tiếp xúc lại với thế-giới thì chúng ta nhận thức được "Thấy tất cả". Đây là thứ tự và phương pháp đúng để học và tu hành Phật giáo.
Các tổ ngày xưa không những tuân theo các giới do đức Phật đặt ra mà còn theo lấy Khổng giáo làm căn bản cho sự tu học của mình. Phật giáo Trung Hoa đã bỏ Phật giáo Tiểu thừa và thay bằng Khổng giáo. Phật giáo Trung Hoa có căn bản là chấp nhận năm đức tính của Khổng giáo: sự dịu dàng, sự tử-tế, sự kính trọng, sự cần kiệm và sự khiêm tốn. Từ căn bản này, họ phát triển Ba Điều Kiện, Sáu Nguyên Tắc của sự Hài Hòa, Ba Sự Học Hỏi, Sáu Hạnh và Mười Nguyện Lớn. Tất cả những môn phái Phật giáo đại thừa chấp nhận cái sườn này cho sự tu học. Nói cách khác, chúng ta có thể học bất cứ môn phái nào miễn là tuân theo những nguyên-tắc và phương-pháp này. Như thế, chúng ta có thể nói theo Năm Đức Tính và Sáu sự Hài Hòa là nền tảng đặc biệt của Phật giáo Trung Hoa.
Còn có một phương-pháp cao cấp khác để tu học Phật giáo, tiếp tục học như là một người thầy. Đây không phải là cho tới gần đây phương-pháp này mới được dùng trở lại. Khi đức Phật còn tại thế, ngài có nhiều học trò. Một số ở bên cạnh ngài vì chưa tu học xong nên không thể độc lập được. Nhưng những người khác đã đạt được những sự chứng ngộ. Những người sau này là các Bồ-tát, họ có nhiệm vụ hoàng dương Phật giáo. Họ đi tới những nơi khác và lập ra các đạo tràng để dạy thế cho đức Phật. Họ trở về nơi đức Phật ở trong ba tháng an cư để tu học thêm. Việc này cũng giống như nghỉ hè bây giờ, các trò thì nghỉ, nhưng các thầy thì học thêm. Vì thế, các Bồ-tát về gặp đức Phật trong mùa an cư. Họ nghe các lời dạy của ngài và có thể gia tăng sự định tâm, huệ và hạnh của họ. Họ cũng thảo luận những khó khăn họ gặp phải trong khi dạy và cố tìm các lời giải. Họ học hỏi lẫn nhau trong việc tìm sự hoàn thiện. Hệ thống học thêm này đã được thấy một cách không liên tục trong lịch sử Trung Hoa.
Điều khuyến cáo là các đạo tràng và hội Phật học làm những kỳ an cư mùa hè và mùa đông với các việc niệm danh hiệu Phật, và tu Thiền, hội thảo vân vân. như là những kỳ học tập ngắn. Việc này rất hữu hiệu người ta đã chấp nhận ý niệm những kỳ tu học ngắn. Nếu chúng ta nói với họ là để dứt bỏ các khổ đau; giữ giới, tu định và huệ; vượt khỏi chu kỳ sinh tử, thì chỉ có một số ít chấp nhận và chú ý tới.
Ngày nay, con người có khái niệm khác về Phật giáo so với các người trong quá khứ. Họ muốn học nhiều hơn vào lúc bắt đầu mà không biết rằng phương-pháp của họ sẽ giới hạn thành quả của họ, trong khi theo những phương-pháp cổ-điển về tu học thì sẽ đạt được những kết quả vô lượng. Trong quá khứ, nhiều người được đã được các lợi lạc trong việc tu học và đạt được Phật quả. Tuy nhiên, với phương-pháp ngày này thì quá lắm chí giúp chúng ta có được một bằng cấp bác sĩ về Phật-giáo, tên tuổi và giầu có. Nhưng nói thẳng ra, việc cắt đứt các khổ đau không phải là việc dễ đối với chúng ta để thoát khỏi chu kỳ sinh tử. Chúng ta phải coi việc này một cách cẩn thận.