Quan Tham nghò hoûi nhoû toâi chöùng beänh ra sao. Toâi noùi :"Caùi chaân aâm ôû beân trong ñaõ kieät, döông khoâng töïa vaøo ñaâu maø muoán thoaùt theá ñeán nôi roài". Toâi hoûi tröôùc kia chöõa beänh ra sao. Quan Tham nghò ñem quyeån kyù baï cho toâi coi. Toâi xem xeùt thaáy caùc vò thuoác ñeàu laø thanh hoûa hoùa ñaøm, tröø thaáp. Vieân quan aáy tuoåi cao, haàu thieáp ñaày raãy tröôùc maët, ngöôøi giaø thì chaân aâm ñaõ hao, laïi luyeán aùi saéc ñeïp ñeå caùi tinh khí suùt giaûm, cho neân aâm phaûi kieät. Thuoác chöõa ñaõ khoâng bieát boài boå, traùi laïi coøn laøm tieâu baïi ñi, chaúng nguy sao ñöôïc. Toâi nghó maïch coøn hoøa hoaõn, theá laø caùi vò khí chöa tuyeät, nhöng con beänh ñaõ bò thuoác laøm toån haïi, chöù rieâng beänh cuõng khoâng ñeán noãi theá. Toâi coá gaéng söùc thì môùi neân vieäc ñöôïc. Toâi noùi raèng :"Cô nguy ñaõ ñeán, chöa daùm ñoan chaéc, xin boác moät thang, khoù deã seõ phaân ñònh ngay. Toâi coù ñieàu taâm söï khoâng bieát ñaïi quan coù öng cho khoâng, sau ñoù môùi daùm boác thuoác". Vò haàu aáy ñaùp raèng :"Laõo sö coù vieäc baûo cho bieát, leõ naøo chaúng nghe theo". Toâi noùi :"Toâi vì giaø yeáu khoâng theå vaøo chaàu, nhieàu laàn laøm tôø khaûi xin kieáu töø môùi ñöôïc taïi ngoaïi maø phuïng thò thuoác thang. Nhöõng quyù quan caùc nhaø coù vieäc tìm ñeán thì toâi laáy côù giaø yeáu maø choái töø. Coøn quan lôùn ñaây thì coù tình nghóa nieân nghò vôùi anh toâi, toâi chaúng daùm traùi lôøi. Chæ vì Thaùnh Thöôïng khoâng ngaøy naøo laø khoâng sai quan ñeán vaán an ngaøi, neáu nhö coù hoûi veà vieäc duøng thuoác, xin noùi traù ra ngöôøi khaùc maø giaáu danh tính cho". Quan Tham nghò vaøo nhaø trong caùo trình. Ñaïi quan sai oâng trôï giaùo ñeán traû lôøi raèng :"Chæ mong laõo sö heát loøng ñieàu trò, toâi ñaõ ñieàu ñình, baát taát e ngaïi". Toâi môùi cheá moät tang thuoác tö aâm thaät lôùn, duøng thuïc ñòa, ban long, taát caû ñeán vaøi ba laïng, baûo ñun löûa to roài ñem duøng. Toâi töø bieät veà nhaø.
Ngaøy hoâm sau, trôøi coøn thaät sôùm ñaõ thaáy oâng trôï giaùo, maët maøy hôùn hôû, noùi raèng :"Thaät laø thaàn döôïc ! Uoáng moät nöôùc thuoác thì maùt nhö ñaõ uoáng hai ba nöôùc, caùc chöùng beänh möôøi phaàn ñaõ giaûm ñi ba boán, caû nhaø ñeàu heát söùc möøng rôõ. Quan toâi sai toâi ñeán xin thuoác". Toâi cöù ñôn thuoác noï theâm nhaân saâm maø cheá thang boäi leân. Ngaøy hoâm sau laïi cho môøi toâi ñeán. Toâi baét maïch, hoûi beänh nhaân thì möôøi phaàn ñôõ ñau baûy, taùm. Trong luùc aên uoáng vieân quan aáy cung phuïng khoâng thieáu thöù gì, taän tình xieát keå. OÂng caàm tay noùi raèng :"Giaän raèng toâi voâ duyeân, bò boïn thaày thuoác baát taøi laøm cho khoán ñoán, suyùt nöõa toi maïng. Giaän raèng baùc Laïng Sôn töøng ñeán vaán an toâi, laïi khoâng cho bieát laïi coù baùc ôû ñaây". Toâi noùi :"Xin ñaïi quan ñöøng traùch, anh em vôùi nhau caøng khoù noùi". Vieân quan noùi raèng :"Caát nhaéc cha hieàn, con khoâng hieàm nghi, huoáng hoà laø anh em". Toâi noùi :"Chæ vì tò hieàm maø thoâi". Moïi ngöôøi ñeàu caû cöôøi. Toâi xin pheùp ra ngoaøi bieân ñôn thuoác. Toâi thaáy hö hoûa coøn maïnh, neân tieáp tuïc duøng thang thuoác boå hoûa, daãn hoûa vaø thuoác vò khí. Vieân quan ñöa taëng vaät thaät nhieàu. Toâi töø taï roài ra veà. Töø ngaøy ñoù, vaät thöïc thôøi nghi ñöa ñeán laøm quaø taëng luoân luoân, chaúng caàn noùi ñeán.
Môùi ñöôïc hôn moät tuaàn, beänh laïi taùi phaùt, laïi voäi vaõ cho ngöôøi ñeán môøi toâi. Toâi nghe vaäy chaúng ñoaùn ñöôïc vieäc gì môùi doø hoûi. Ngöôøi ñeán môøi noùi raèng :"Ñích thò laø ngoä phoøng". Toâi ñeán baûo vò quan raèng :"Phaøm beänh naëng dai daúng thì khí huyeát hö nhöôïc, baát caån moät chuùt thì beänh khoù maø chöõa ñöôïc; ñaïi quan thaân troïng vaïn kim, xin neân vaïn löï". - Vò quan aáy ñaùp raèn g :"Töø nay moät loøng nghe theo lôøi daïy, chaúng daùm cöôõng laïi". - Toâi laïi nghieân cöùu cho thuoác ñieàu boå roài caùo lui. Toâi trôû laïi nhaø thì coù moät ngöôøi baûo toâi raèng :"OÂng quan aáy, cuï daãu coù gaéng söùc ñieàu trò cuõng chaúng ñöôïc. Neáu beänh coù chöõa ñöôïc taïm yeân thì trong thôøi gian boán, naêm ngaøy taát coù vaøi ba baän aâm cöõu. Ai cuõng noùi nhö vaäy". Toâi cho laø vò quan aáy caàm quyeàn bính trong tay thì nhöõng vieäc aân oaùn haún laø coù, nhöng khoâng hay bieát laø nhöõng laàm loãi ñaõ thaønh thoùi quen vaäy, neân toâi chæ mæm cöôøi thoâi. Roài nöûa thaùng sau, beänh taùi phaùt nhö tröôùc, cho ngöôøi ñeán môøi toâi. Toâi hoûi chuyeän kyõ löôõ ng thì ñöôïc traû lôøi vì aên côm neáp maø ra vaäy. OÂng trôï giaùo noùi rieâng vôùi toâi raèng :"Vò taát laïi aên côm neáp maø beänh taùi phaùt, neáu coù nhö vaäy ñaõ chaúng voäi vaõ caàu ñeán laõo sö laøm gì, chæ vì nghe noùi beân ñoâng coù thaày thuoác thaàn dieäu laø thöû duø ng moät laàn, hoaëc nghe noùi ñaèng taây coù thaày thuoác gioûi laïi duøng moät thang, trong moät ngaøy moät ñeâm ñaõ thay ñoåi ñeán boán, naêm thaày, yù chöøng bò ngoä thuoác, xin laõo sö ñeå taâm ñieàu trò". Ñöôïc vaøi ba ngaøy, beänh tuy thuyeân giaûm moät vaøi phaàn, laïi thaáy ñi æa chaûy. Sôï raèng khoâng caàm giöõ ñöôïc, toâi voäi cho thuoác vò khí môùi yeân, roài laïi bieán ra chöùng taùo boùn, toâi laïi duøng thang tö aâm ñeå cho thoâng hoaït, taïm ñöôïc hoøa dòu. Toâi ra veà. Naêm, saùu ngaøy qua ñi maø khoâng thaáy ngöôøi ñeán hoûi thuoác. Toâi hoûi chuyeän thì ngöôøi ôû caïnh toâi noùi raèng :"Vaâng chòu ngöï y lo vieäc chöõa beänh ñaõ vaøi ba ngaøy roài maø khoâng coâng hieäu, nay môøi chö y hoïp laïi ñeå cuøng chaïy chöõa". Toâi nghó ñi nghó laïi, than raèng :"Vò quan naøy ñem thaân ra thöû thuoác; thaày thuoác laäp dò tranh coâng, tính maïng haún chaúng coøn nöõa ! Coù ñieàu baát caån laø vieäc cuûa con ngöôøi laïi cho laø meänh trôøi khoâng caûi ñöôïc ö ?" - Ngaøy hoâm sau oâng trôï giaùo ñeán tìm toâi, toâi thaáy con quan Tham nghò cuõng ñeán môøi nöõa vaø coøn taï loãi. Nghe caùc oâng aáy tìm moïi leõ keâu naøi thaûm thieát, toâi nghó thaàm :"Neáu ngaøy hoâm nay beänh bôùt, ngaøy mai seõ laïi thay tay khaùc. Vaû laïi vò khí ñaõ baïi, caùi theá thöïc khoù maø duy trì ñöôïc". Toâi khoâng chòu ñi nöõa. Hoï khaån caàu, toâi môùi cheá cho moät thang cöûu döông. Vaøi ba ngaøy sau, quaû nghe noùi vò quan kia ñau khoâng trôû daäy ñöôïc. Toâi than thôû khoâng thoâi. Nhaân taäp coå thi laøm thaønh moät baøi ñoaûn luaät ñeå ghi laïi söï vieäc
 |
Voâ döôïc khaû y khanh töôùng meänh Höõu taâm öng ñoái quyû thaàn tri Theá gian duy höõu phöông danh taïi Phuù quyù phuø vaân baûn töï khi |
| Khanh töôùng thoâi ñaønh khoâng thuoác chöõa Loøng naøy thöïc coù quyû thaàn hay Theá gian chæ coù danh thôm quyù Phuù quyù maây bay giaû doái thay |
Laïi coøn em vôï quan Trung Haõn cuõng bò ñau, toaøn thaân giaù laïnh, sôï gioù, chaân bò teâ lieät, tai ñieác, theâm caùi beänh taùo boùn, cöù hay uoáng nöôùc. Hoûi ra thì sôï ngöïc tröôùng, moät ly thuïc ñòa chaúng daùm duøng. Toâi cho duøng baùt vò gia giaûm theâm maáy vò boå aâm cho laù laùch, vaøi ba thaùng sau laø chöõa khoûi caùi coá taät töøng mang möôøi naêm kia.
Roài laïi baø vôï quan huyeän Caåm Giang ñau chöùng hoûa hö, moãi laàn phaùt beänh thì ngöïc töùc, maët ñoû, nöôùc daõi traøo ra, ñaøm xuyeãn, chaân laïnh, tai uø, hôi ngaén nhö muoán ñöùt, noùi khoâng ra tieáng, nhö theá trong moät ngaøy hay nöûa ngaøy môùi tænh. Thaày thuoác cho laø beänh thaáp ñaøm hoaëc phong hoûa, chöõa trò ñaõ hai naêm roài maø beänh caøng taêng. Toâi duøng baùt vò cho theâm thuoác giaùng hoûa maø chöõa, chæ heát boán, naêm teã laø yeân. Coøn nhieàu tröôøng hôïp khaùc nöõa, chaúng keå xieát.
Hoài toâi ôû trong nuùi cöù töôûng raèng ôû ñeá ñoâ coù caùc danh y, hoïc thuaät gioûi giang, tinh dieäu nhaäp thaàn. Toâi thöôøng than l aø mình voâ duyeân neân khoâng ñöôïc cuøng nhau gaëp gôõ. Khi ñeán kinh thì thaáy thaày thuoác trò beänh khoâng noùi laø phong hoûa thì cuõng baûo laø beänh thaáp ñaøm. Neáu cho laø beänh hö maø chòu duøng thuoác boå thì chæ phoâ dieãn khí huyeát maø thoâi. Coøn nhö chaân thuûy, chaân hoûa laø caùi goác ñeå giöõ caùi meänh, caùi coát yeáu ñeå caàu soáng thì tuyeät nhieân khoâng moät chuùt naøo coi laøm troïng. Sao caùi ngheà thuoác laïi khoù ñeán nhö vaäy ! Nhôù xöa Tieân Chính coù noùi :"Ngöôøi nöôùc ta hoïc ngheà y maø khoâng tinh laø vì maéc phaûi hai caùi beänh : moät laø ngöôøi trong ñaùm nho hoïc ñoïc saùch thuoác töø ñaàu ñeán cuoái, moät löôït laø xong, tuyeät nhieân khoâng nghi ngôø nghóa saùch, töï cho laø khoâng coù gì khoù, deán khi duøng thuoác thì laïi haáp taáp baát caån; hai laø vaên lyù töï hoaïch chæ môùi ñöôïc nöûa thoâi, neáu coù taäp ngheà thuoác thì cuõng khoâng khoûi töôûng töôïng mô hoà, nghi hoaëc, nhö theå keû keùo caây cung, söùc chaúng ñuû thì cho laø cung cöùng". Thaät laø lôøi noùi ñích ñaùng vaäy. Than oâi ! Keû baát tuùc laø keû coù beänh saün, keû coù dö cuõng laø keû coù beänh. Haù chaúng phaûi laø khoù ru ? - Nhaân ñaây toâi ngaâm maáy caâu raèng :
 |
Coå vaân duïng döôïc nhö duïng binh Sinh saùt quan ñaàu heä mi khinh Quoác thuû do ña khuy phaïp xöù Taøm dö coâ laäu lyù nan minh | |
| Töø xöa duøng thuoác töïa duøng binh Sinh saùt ai ngöôøi daùm reû khinh Ñaàu soû ngheà y coøn yeáu keùm Queâ muøa ta theïn lyù chöa minh |
Muïc Luïc
Phaàn Tröôùc
Phaàn Sau
