Tuïc-ngöõ, ca dao


1- Gia-ñình

Treû caäy cha, giaø caäy con.

Chim coù toå ngöôøi coù toâng.

Hieáu ñeå hôn leã baõi

Treû caäy cha, giaø caäy con.

Cha meï sinh con, Trôøi sinh tính.

Con hôn cha, laø nhaø coù phuùc.

Yeâu thi cho roi cho voït,
Gheùt thì cho ngoït cho buøi.

Chieàu chieàu ra ñöùng bôø ao,
Nhôù veà queâ meï ruoät ñau chín chieàu.

Con ngöôøi coù toå coù toâng,
Nhö caây coù coäi, nhö soâng coù nguoàn.

Caây xanh thì laù cuõng xanh,
Cha meï hieàn laønh ñeå ñöùc cho con.

Coù cha coù meï thì hôn
Khoâng cha khoâng meï nhö ñôøn ñöùt daây

Coøn cha goùt ñoû nhö son,
Moät mai cha cheát, goùt con nhö chì

Meï giaø ôû choán leàu tranh
Sôùm thaêm toái vieáng môùi ñaønh daï con
Caù khoâng aên muoái caù öôn
Con caõi cho meï traêm ñöôøng con hö

Traâu heo khi cheát teá ruoài
Chaúng baèng khi soáng ngoït buøi coøn hôn

Ai veà toâi gôûi ñoâi giaøy,
Phoøng khi möa gioù ñeå thaày meï ñi.

AÊn chanh ngoài goác caây chanh,
Baùc meï gaû eùp cho anh hoïc troø.

Coâng cha nhö nuùi Thaùi Sôn
Nghóa meï nhö nöôùc trong nguoàn chaûy ra
Moät loøng thôø meï kính cha,
Cho troøn chöõ hieáu môùi laø ñaïo con.

1a- Meï

Con bieát noùi, meï soùi ñaàu.

Ñaøn oâng ñi bieån coù ñoâi,
Ñaøn baø "ñi bieån" moà coâi moät mình

Ngaøy ñeâm meï aüm, meï boàng,
Beân öôùt meï naèm, beân raùo cho con.

Mieáng aên mieáng maëc meï lo,
Laøm sao con ñöôïc aám no meï möøng.

Gioù muøa thu meï ru con nguû,
Naêm canh chaøy thöùc ñuû naêm canh.

Cuõng vì con chính vì con,
Moãi ngaøy meï moät gaày moøn taám thaân.

Moà coâi cha aên côm vôùi caù,
Moà coâi meï lieám laù ngoaøi ñöôøng.

Maáy ñôøi baùnh ñuùc coù xöông,
Maáy ñôøi dì gheû maø thöông con choàng.

Chieàu hoâm môùi trôû veà nhaø,
Tieàn xe daønh ñeå mua quaø cho con.

Mai moát thieáp coù xa chaøng,
Ñoâi boâng thieáp traû, con chaøng thieáp xin.

Meï giaø toùc baïc pha söông,
Vì con daàu daõi traêm ñöôøng ñaéng cay.

Con ôi, muoán neân thaân ngöôøi,
Laéng nghe laáy ngöõng lôøi meï khuyeân.

Ai raèng coâng meï baèng non,
Thöïc ra coâng meï laïi coøn lôùn hôn.

Ví daàu caàu vaùn ñoùng ñinh,
Caàu tre laét leûo gaäp gheành khoù ñi.
Khoù ñi meï daét con ñi,
Con ñi tröôøng hoïc, meï ñi tröôøng ñôøi.

Ru con (1)

Ru con con nguû cho laâu,
Ñeå meï ñi caáy ruoäng saâu laâu veà.
Ru con con nguû cho meâ ,
Meï coøn lo chuyeän leâ theâ keùo caøy .
Ru con con nguû cho say,
Meï coøn vaát vaû chaân tay ngoaøi ñoàng .
Ru con con nguû cho noàng ,
Meï coøn nhoå maï traû coâng cho ngöôøi.

Ru con (2)

Bao giôø cho ñeán thaùng ba,
EÁch caén coå raén tha ra ngoaøi ñoàng.
Huøm naèm cho lôïn lieám loâng,
Moät chuïc quaû hoàng nuoát laõo taùm möôi.
naém xoâi nuoát treû leân möôøi;
Con gaø, be röôïu nuoát ngöôøi lao-dao.
Löôn naèm cho truùm boø vaøo;
Moät ñaøn caøo-caøo ñuoåi baét caù roâ.
Luùa maï nhaûy leân aên boø;
Coû naên, coû laùc rình-moø baét traâu.
Gaø con ñuoåi baét dieàu-haâu;
Chim ri ñuoåi ñaùnh vôõ ñaàu boà-noâng.

1a- Ñaïo vôï choàng

Caùi neát ñaùnh cheát caùi ñeïp.

Choàng ta aùo raùch ta thöông,
Choàng ngöôøi aùo gaám xoâng höông maëc ngöôøi.

Khi thöông quaùn cuõng nhö nhaø,
Leàu tranh coù nghóa hôn toøa ngoùi xaây.

Ñoán caây ai nôõ döùt choài,
Ñaïo choàng nghóa vôï giaän roài laïi thöông.

Anh ñi ñöôøng aáy xa xa,
Ñeå em oâm boùng traêng taø naêm canh.

Nöôùc non moät gaùnh chung tình,
Nhôù ai ai coù nhôù mình hay chaêng.

Thuaän vôï thuaän choàng, taùt beå Ñoâng cuõng caïn.

Phu theâ troïng nghóa töông phuøng,
Chaên loan, goái queá, raép loøng chôø ai .

Raâu toâm naáu vôùi ruoät baàu,
Choàng chan, vôï huùp gaät ñaàu khen ngon.

Caûnh choàng con

Choàng con noù chaúng ra gì,
Toå-toâm soùc ñóa noù thì chôi hoang,
Noùi ra, xaáu thieáp hoå chaøng,
Noù giaän, noù phaù tan hoang cöûa nhaø.
Noùi ñaây, coù chò em nhaø,
Coøn naêm ba thuùng thoùc vôùi moät vaø caân boâng.
Em baùn ñi traû nôï cho choàng,
Coøn aên heát nhòn cho haû loøng choàng con.
Ñaéng cay ngaäm quaû boà-hoøn,
Cöûa nhaø gia theá, choàng con keùm ngöôøi.
Noùi ra, sôï chò em cöôøi :
Con nhaø nho-giaùo laáy phaûi ngöôøi ñaàn ngu.
Roàng vaøng taém nöôùc ao tuø,
Ngöôøi khoân ôû vôùi ngöôøi ngu naëng mình.

Choàng khuyeân vôï

Nhaø anh chæ coù moät gian,
Nöûa thì laøm beáp, nöûa toan laøm buoàng.
Anh caäy em coi soùc traêm ñöôøng,
Ñeå anh buoân baùn traåy-tröông thoâng-haønh,
Coøn chuùt meï giaø, nuoâi laáy cho anh,
Ñeå anh buoân baùn thoâng-haønh ñöôøng xa.
Lieäu maø thôø kính meï giaø,
Ñöøng tieáng naëng nheï, ngöôøi ta cheâ cöôøi.
Duø no, duø ñoùi cho töôi,
Khoan aên, bôùt nguû, lieäu baøi lo toan,
Cho anh ñaønh daï baùn buoân.

Vôï khuyeân choàng

Canh moät doïn cöûa, doïn nhaø;
Canh hai deät cöûi, canh ba ñi naèm.
Canh tö böôùc sang canh naêm.
Trình anh daäy hoïc, chôù naèm laøm chi.
Nöõa mai chuùa môû khoa thi.
Baûng vaøng choùi-loïi kìa ñeà teân anh.
Boõ coâng cha meï saém-sanh,
Saém nghieân, saém buùt cho anh hoïc-haønh.

Cheøo ñoø

Chaúng giaäm thì thuyeàn chaúng ñi,
Giaäm ra vaùn naùt, thuyeàn thì long ñanh.
Ñoâi ta leân thaùc, xuoáng gheành,
Em ra ñöùng muõi ñeå anh chòu saøo.

1b- Hieáu thaûo

Coù cha meï môùi coù ta,
Laøm neân laø bôûi meï cha vun troàng.

Coù ngheøo môùi bieát con hieáu,
Coù thieáu môùi bieát baïn hieàn.

Caù khoâng aên muoái caù öôn,
Con caõi cha meï traêm ñöôøng con hö

Gaùi maø chi, trai maø chi,
Sinh ra coù nghóa coù nghì laø hôn.

Nhaø ngheøo, môùi hay con thaûo,
Nöôùc loaïn môùi roõ toâi trung.

Meï daïy con gaùi

Con ôi ! Meï baûo ñaây naøy :
Hoïc buoân hoïc baùn cho taøy ngöôøi ta.
Con ñöøng hoïc thoùi chua nhoa,
Hoï haøng gheùt boû, ngöôøi ta cheâ cöôøi.
Duø no,duø ñoùi, cho töôi :
Khoan aên, bôùt nguû, lieäu baøi lo toan.
Phoøng khi ñoùng goùp vieäc laøng :
Ñoàng tieàn, baùt gaïo, lo toan cho choàng.
Tröôùc laø ñaéc nghóa cuøng choàng.
Sau laø hoï maïc cuõng khoâng cheâ cöôøi,
Con ôi ! Nhôù baáy nhieâu lôøi.

1c- Tình anh, em

Yeâu nhau laém caén nhau ñau

Anh em nhö theå tay chaân

Chò ngaõ em naâng,
Chôù ñöøng chò ngaõ, em böng mieäng cöôøi.

Maùu chaûy ruoät meàm.

Moâi hôû raêng laïnh.

Tay ñöùt, ruoät xoùt.

Con chò coõng con em.

1e- Hieáu ñeã

Tre non deã uoán.

Cha truyeàn, con noái

Con uùt truùt gia taøi.

Treû caäy cha, giaø caäy con.

Con coù cha nhö nhaø coù noùc,
Con khoâng cha nhö noøng noïc ñöùt ñuoâi.

Cha meï nuoâi con baèng trôøi baèng beå,
Con nuoâi cha meï keå thaùng keå ngaøy

Cha meï nuoâi con baèng trôøi baèng beå,
Con nuoâi cha meï con keå töøng ngaøy.

| |