1.- Vaân-Tieân taï thaày xin veà ñi thi (caâu 1 - caâu 76)

1.- Tröôùc ñeøn xem truyeän Taây-minh,
Gaãm cöôøi hai chöõ nhaân-tình eùo-le.
Hôõi ai laúng-laëng maø nghe,
Döõ raên vieäc tröôùc, laønh deø thaân sau.
Trai thôøi trung hieáu laøm ñaàu,
Gaùi thôøi tieát haïnh laø caâu trau mình.
Coù ngöôøi ôû quaän Ñoâng-thaønh,
Tu nhaân tích ñöùc, sôùm sinh con hieàn.
Ñaët teân laø Luïc-vaân-Tieân,
Tuoåi vöøa hai taùm, ngheà chuyeân hoïc-haønh.
11.- Theo thaày naáu söû xoâi kinh,
Thaùng ngaøy bao quaûn saân Trình lao ñao.
Vaên ñaø khôûi phuïng ñaèng giao,
Voõ theâm ba löôïc, saùu thao ai bì.
Xaûy nghe môû hoäi khoa thi,
Vaên-Tieân vaøo taï toân sö xin veà:
"Baáy laâu cöûa thaùnh döïa keà,
"Ñaõ töôi khí töôïng laïi xueâ tinh thaàn .
"Nay ñaø gaëp hoäi phong vaân,
"Ai ai maø chaúng laäp thaân buoåi naøy.
21.- "Chí laêm baén nhaïn ven maây,
"Danh toâi ñaëng raïng, tieáng thaày bay xa.
"Laøm trai trong coõi ngöôøi ta,
"Tröôùc lo baùo boå sau laø hieån vang."
Toân sö baøn luaän tai naøn,
Gaãm trong soá-heäkhoa traøng coøn xa.
Maây trôøi chaúng daùm noùi ra,
Xui thaày thöông tôù xoùt-xa trong loøng.
Sau daàu toû noãi ñuïc trong,
Phaûi toan moät pheùp ñeå phoøng hoä thaân.
31.- "Raøy con xuoáng choán phong traàn,
"Thaày cho hai ñaïo phuø thaàn ñem theo.
"Chaúng may maø gaëp luùc ngheøo,
"Xuoáng soâng cuõng vöõng, leân ñeøo cuõng an."
Toân sö trôû laïi haäu ñaøng,
Vaân-Tieân ngô ngaån loøng caøng sanh nghi:
"Chaúng hay mình maéc vieäc chi,
"Toân sö ngöôøi daïy khoa kyø coøn xa?
"Hay laø boái roái vieäc nhaø?
"Hay laø ñöùc baïc hay laø taøi sô?
41.- "Baáy laâu loøng nhöõng öôùc mô,
"Hoäi naøy chaúng gaëp coøn chôø hoäi nao?"
Neân hö chaúng bieát laøm sao,
Chi baèng hoûi laïi leõ naøo cho minh.
Ñaëng cho roõ noãi söï tình,
Ngoû sau ngaøn daëm ñaêng trình môùi an.
Toân sö ngoài haõy thôû than,
Ngoù ra tröôùc aùn thaáy chaøng trôû voâ.
Hoûi raèng: "Vaïn lyù tröôøng ñoà,
"Sao chöa caát gaùnh trôû voâ vieäc gì?
51.- "Hay laø con haõy hoà-nghi,
"Thaày baøn moät vieäc khoa kyø ban tröa?"
Vaân-Tieân nghe noùi lieàn thöa:
"Tieåu-sinh chöa bieát naéng möa buoåi naøo?
"Song ñöôøng tuoåi haïc ñaõ cao,
"Xin thaày noùi laïi aâm hao con töôøng."
Toân sö nghe noùi theâm thöông,
Daét tay ra choán tieàn ñöôøng xem traêng,
Nhaân cô taøng söï daën raèng:
"Vieäc ngöôøi chaúng khaùc vieäc traêng treân trôøi.
61.- "Tuy laø soi khaép moïi nôi,
"Khi môø, khi toû, khi vôi, khi ñaày.
"Sao con chaúng roõ leõ naày,
"Löïa laø con phaûi hoûi thaày laøm chi?
"Soá con hai chöõ khoa kyø,
"Khoâi tinh ñaõ raïng, Töû-vi theâm loøa.
"Hieàm vì ngöïa chaïy ñöôøng xa,
"Thoû vöøa loù boùng, gaø ñaø gaùy tan.
"Bao giôø cho tôùi baéc phang,
"Gaëp chuoät ra ñaøng, con môùi neân danh.
71.- "Sau daàu Ñaëng chöõ hieån-vinh,
"Maáy lôøi thaày noùi tieàn trình chaúng sai.
"Trong côn byø cöïc thaùi lai,
"Giöõ gìn cho veïn vieäc ai chôù sôøn."
Vaân-Tieân voäi vaõ taï ôn,
Traêm naêm doác giöõ keo sôn moät lôøi.

2.- Vaân-Tieân leân ñöôøng gaëp luõ sôn-ñaøi (caâu 77 - caâu 136)

Ra ñi vöøa raïng chaân trôøi,
Nguøi nguøi ngoù laïi nhôù nôi hoïc ñöôøng.
Tieân raèng: "Thieân caùc nhaát phöông,
"Thaày ñeo ñoaïn thaûm, tô vöông moái saàu.
81.- "Quaûn bao thaân treû daõi-daàu,
"Mang ñai Töû-Loä, quaûy baàu Nhan Uyeân.
"Bao giôø caù nöôùc gaëp duyeân,
"Ñaëng cho con thaûo phæ nguyeàn toâi ngay.
Keå töø löôùt daëm tôùi nay,
Moûi meâ haàu ñaõ maáy ngaøy xoâng söông.
Ñoaùi nhìn phong caûnh theâm thöông,
Vôi vôi daëm cuõ neûo ñöôøng coøn xa.
Chi baèng kieám choán laân gia,
Tröôùc laø tìm baïn sau laø nghæ chaân.
91.- Vieäc chi than khoùc töng böøng,
Ñeàu ñem nhau chaïy vaøo röøng leân non.
Tieân raèng: "Bôù chuù coõng con!
"Vieäc chi neân noãi bon bon chaïy hoaøi?"
Daân raèng: "Tieåu töû laø ai?
"Hay laø moät ñaûng sôn-ñaøi theo tao?"
Tieân raèng: "Côù söï laøm sao,
"Xin ngöøng vaøi böôùc seõ trao moät lôøi."
Daân nghe tieáng noùi khoan thai,
Keâu nhau ñöùng laïi baøy lôøi phaân qua:
101.- "Nhaân raøy coù ñaûng laâu la,
"Teân raèng ñoã Döï, hieäu laø Phong-Lai.
"Nhoùm nhau ôû choán sôn-ñaøi,
"Ngöôøi ñeàu sôï noù coù taøi khoân ñöông.
"Baây giôø xuoáng cöôùp thoân höông,
"Thaáy con gaùi toát qua ñöôøng baét ñi.
"Xoùm laøng chaûng daùm noùi chi,
"Caùm thöông hai gaõ nöõ-nhi maéc naøn!
"Con ai voùc ngoïc mình vaøng,
"Maù ñaøo maøy lieãu dung nhan laïnh luøng.
111.- "E khi maéc ñaûng haønh hung,
"Uoång trang thuïc nöõ saùnh cuøng thaát phu.
"Thoâi thoâi chaúng daùm noùi laâu,
"Chaïy ñi cho khoûi keûo aâu tôùi mình"
Vaân-Tieân noåi giaän loâi ñình,
Hoûi thaêm: "Luõ noù coøn ñình nôi nao?
"Toâi xin ra söùc anh haøo,
"Cöùu ngöôøi cho khoûi lao ñao buoåi naøy."
Daân raèng: "Luõ noù coøn ñaây,
"Qua xem töôùng baäu thô ngaây ñaõ ñaønh.
121.- "E khi hoaï hoå baát thaønh,
"Khi khoâng mình laïi xoâ mình vaøo hang."
Vaân-Tieân gheù laïi beân ñaøng,
Beû caây laøm gaäy, tìm ñaøng chaïy voâ.
Keâu raèng: "Bôù ñaûng hung ñoà!
"Chôù quen laøm thoùi hoà-ñoà haïi daân."
Phong-Lai maët ñoû phöøng phöøng:
"Thaèng naøo daùm tôùi laãy löøng vaøo ñaây.
"Tröôùc gaây vieäc döõ taïi maày,
"Truyeàn quaân boán phiaù phuû vaây bòt-buøng."
131.- Vaân-Tieân taû ñuït höõu xoâng,
Khaùc naøo Trieäu-Töû phaù voøng ñöông-dang.
Laâu la boán phía vôõ tan,
Ñeàu quaêng göôm giaùo tìm ñaøng chaïy ngay.
Phong-Lai trôû chaúng laäp tay,
Bò Tieân moät gaäy thaùc raøy thaân vong.

3.- Vaân-Tieân cöùu Kieàu Nguyeät-Nga (caâu 137 - caâu 236)

Deïp roài luõ kieán choøm ong,
Hoûi: "Ai than khoùc ôû trong xe naøy?"
Thöa raèng: "Toâi thieät ngöôøi ngay,
"Sa cô neân môùi laàm tay hung ñoà.
141.- "Trong xe chaät heïp khoân phoâ,
"Cuùi ñaàu traêm laïy, cöùu coâ toâi cuøng."
Vaân-Tieân nghe noùi ñoäng loøng,
Ñaùp raèng: "Ta ñaõ tröø doøng laâu la.
"Khoan khoan ngoài ñoù chôù ra,
"Naøng laø phaän gaùi, ta laø phaän trai.
"Tieåu thö con gaùi nhaø ai,
"Ñi ñaâu neân noãi mang tai baát kyø.
"Chaúng hay teân hoï laø chi?
"Khueâ moân phaän gaùi vieäc gì ñeán ñaây?
151.- "Tröôùc sau chöa haõn daï naày,
"Hai naøng ai tôù, ai thaày noùi ra?"
Thöa raèng: "Toâi Kieàu Nguyeät-Nga,
"Con naøy tyø-taát teân laø Kim-Lieân.
"Queâ nhaø ôû quaän Taây-xuyeân,
"Cha laøm tri-phuû ôû mieàn Haø-kheâ.
"Sai quaân ñem böùc thö veà,
"Röôùc toâi qua ñoù ñònh beà nghi gia.
"Laøm con ñaâu daùm caõi cha,
"Ví daàu ngaøn daëm ñaøng xa cuõng ñaønh!
161.- "Chaúng qua laø söï baát bình,
"Hay vaày cuõng chaúng ñaêng trình laøm chi.
"Laâm nguy chaúng gaëp giaûi nguy,
"Tieát traêm naêm cuõng boû ñi moät hoài.
"Tröôùc xe quaân töû taïm ngoài,
"Xin cho tieän thieáp laïy roài seõ thöa:
"Chuùt toâi lieãu yeáu ñaøo thô,
"Giöõa ñöôøng laâm phaûi buïi dô ñaõ phaàn.
"Haø kheâ qua ñoù cuõng gaàn,
"Xin theo cuøng thieáp ñeàn ôn cho chaøng.
171.- "Gaëp ñaây ñöông luùc giöõa ñaøng,
"Cuûa tieàn khoâng coù, baïc vaøng cuõng khoâng.
"Gaãm caâu baùo ñöùc thuø coâng,
"Laáy chi cho phæ taám loøng cuøng ngöôi."
Vaân-Tieân nghe noùi lieàn cöôøi:
"Laøm ôn haù deã troâng ngöôøi traû ôn.
"Naøy ñaø roõ Ñaëng nguoàn côn,
"Naøo ai tính thieät so hôn laøm gì?
"Nhôù caâu kieán ngaõi baát vi,
"Laøm ngöôøi theá aáy cuõng phi anh-huøng.
181.- "Ñoù maø bieát chöõ thyø chung,
"Löïa laø ñaây phaûi theo cuøng laøm chi."
Nguyeät-Nga bieát yù chaúng ñi,
Hoûi qua teân hoï moät khi cho töôøng.
Thöa raèng: "Tieän-thieáp ñi ñöôøng,
"Chaúng hay quaân-töû queâ-höông nôi naøo?"
Phuùt nghe lôøi noùi thanh tao,
Vaân-Tieân haù nôõ loøng naøo phoâi-pha:
"Ñoâng-thaønh voán thieät queâ ta,
"Hoï laø Luïc-thò, teân laø Vaân-Tieân."
191.- Nguyeät-Nga voán ñaáng thuyeàn-quyeân,
Tai nghe lôøi noùi tay lieàn ruùt traâm.
Thöa raèng: "Nay gaëp tri aâm,
"Xin ñöa moât vaät ñeå caàm laøm tin.
Vaân-Tieân ngô maët chaúng nhìn,
Nguyeät-Nga lieác thaáy caøng thìn neát na:
"Vaät chi moät chuùt goïi laø,
"Thieáp thöa chöa döùt chaøng ñaø laøm ngô.
"Cuûa naøy laø cuûa vaát vô,
"Loøng cheâ cuõng phaûi, maët ngô sao ñaønh!"
201.- Vaân-Tieân khoù noåi laøm thinh,
Chöõ ôn buoäc laïi chöõ tình laây-daây.
Than raèng: "Ñoù kheùo treâu ñaây,
"Ôn kia ñaõ maáy, cuûa naày raát sang.
"Ñöông khi gaëp gôõ giöõa ñaøng,
"Moät lôøi cuõng nhôù, ngaøn vaøng chaúng phai.
"Nhôù caâu troïng ngaõi khinh taøi,
"Naøo ai chòu laáy cuûa ai laøm gì."
Thöa raèng: "Chuùt phaän nöõ nhi,
"Voán chöa bieát leõ coù khi maát loøng.
211.- "Ai deø nhöõng ñaáng anh huøng,
"Thaáy traâm thoâi laïi theïn thuøng cuøng traâm."
Rieâng than: "Traâm hôõi laø traâm!
"Voâ duyeân chi maáy ai caàm maø mô?
"Ñöa traâm chaøng ñaõ laøm ngô,
"Thieáp xin ñöa moät baøi thô giaõ-töø."
Vaân-Tieân ngoù laïi raèng: "ÖØ,
"Laøm thô cho kòp baáy chöø chôù laâu."
Nguyeät-Nga öùng tieáng xin haàu,
Xuoáng tay lieàn taû taùm caâu naêm vaàn.
221.- "Thô roài naøy thieáp xin daâng,
"Ngöûa troâng löôïng roäng vaên-nhaân theå naøo?"
Vaân-Tieân xem thaáy ngaït ngaøo,
Ai deø söùc gaùi taøi cao böïc naày.
Ñaõ mau maø laïi theâm hay,
Chaúng phen Taï-nöõ, cuõng taøy Töø-phi.
Thô ngaâm duõ xuaát duõ kyø,
Cho hay taøi gaùi keùm gì taøi trai.
Nhö vaày ai laïi thua ai,
Vaân-Tieân hoïa laïi moät baøi trao ra.
231.- Xem thô bieát yù gaàn xa,
Mai hoaø vaän ñieåu, ñieåu hoøa vaän mai.
Coù caâu xuùc caûnh höùng hoaøi,
ñöôøng xa voïi voïi, daëm daøi vôi vôi.
Ai ai cuõng ôû trong trôøi,
Gaëp nhau ta ñaõ caïn lôøi thôøi thoâi.

| |