4.- Nguyeät-Nga veà Haø-Kheâ (caâu 237 - caâu 286)
Vaân-Tieân töø giaõ phaûn hoài,
Nguyeät-Nga than thôû: "Tình oâi laø tình!
"Nghó mình maø ngaùn cho mình,
"Noãi ôn chöa traû, noãi tình laïi vöông.
241.- "Höõu tình hai chöõ uyeân-öông,
"Chuoãi saàu ai kheùo vaán-vöông vaøo loøng.
"Nguyeän cuøng nguyeät laõo hôõi oâng!
"Traêm naêm cho veïn chöõ toøng môùi an.
"Höõu tình chi maáy Ngöu Lang,
"Taám loøng Chöùc nöõ, vì chaøng maø nghieâng.
"Thoâi thoâi em hôõi Kim-Lieân!
"Ñaåy xe cho chò qua mieàn Haø-Kheâ."
Traûi quaû daáu thoû ñaøng deâ,
Chim keâu vöôïn huù töù beà nöôùc non.
251.- "Vaùi trôøi cho ñaëng vuoâng troøn,
"Traêm naêm cho troïn loøng son vôùi chaøng."
Phuùt ñaâu ñaõ tôùi phuû ñaøng,
Kieàu-coâng xem thaáy loøng caøng sanh nghi.
Hoûi raèng: "Naøo treû tuøy-nhi,
"Côù sao neân noãi con ñi moät mình?"
Nguyeät-Nga thöa vieäc tieàn-trình,
Kieàu-coâng töông noãi söï tình chaúng vui.
Nguyeät-Nga daï haõy nguøi nguøi,
Nghó mình thoâi laïi suït-suøi ñoøi côn:
261.- "Lao-ñao phaän treû chi sôøn,
"No nao traû ñaëng coâng ôn cho chaøng."
Kieàu-coâng nghe noùi lieàn can,
Daïy raèng: "Con haõy nghæ an mình vaøng.
"Khi naøo cha raûnh vieäc quan,
"Cho quaân qua ñoù môøi chaøng ñeán ñaây.
"Sao sao chaúng kòp thôøi chaày,
"Cha nguyeàn traû ñaëng ôn naày thôøi thoâi.
"Haäu ñöôøng con haõy taïm lui,
"Laøm khuaây daï treû cho vui loøng giaø."
271.- Taây laàu troáng ñieåm sang ba,
Nguyeät-Nga coøn haõy xoùt-xa phaän mình.
Dôøi chaân ra choán hoa ñình,
Xem traêng roài laïi chaïnh tình coá nhaân.
Than raèng: "Löu thuûy cao sôn,
"Ngaøy naøo nghe ñaëng tieáng ñaøn tri aâm.
"Chöõ tình caøng töôûng caøng thaâm,
"Muoán pha khoù lôït, muoán daàm khoân phai.
"Vôi vôi ñaát roäng trôøi daøi,
"Hôõi ai nôõ ñeå cho ai ñeo phieàn."
281.- Trôû vaøo beøn laáy buùt nghieân,
Ñaët baøn höông aùn chuùc nguyeàn thaàn linh.
Laøu laøu moät taám loøng thaønh,
Hoïa ra moät böùc töôïng hình Vaân-Tieân.
Than raèng: "Ngaøn daëm sôn xuyeân,
"Chöõ ôn ñeå daï, chöõ duyeân nhuoám saàu."
5.- Vaân-Tieân ñi thi (caâu 287 - caâu 308)
Chuyeän naøng sau haõy coøn laâu,
Chuyeän chaøng xin noái thöù ñaàu noùi ra.
Vaân-Tieân töø caùch Nguyeät-Nga,
Giöõa ñöôøng laïi gaëp ngöôøi ra kinh-kyø.
291.- Xa xem maët muõi ñen sì,
Mình cao soà-soä dò-kyø raát hung.
Nhôù caâu bình-thuûy töông phuøng,
Anh-huøng laïi gaëp anh-huøng moät khi.
Chaúng hay danh taùnh laø chi?
Moät mình mang goùi ra ñi vieäc gì?
Ñaùp raèng: "Ta cuõng xuoáng thi,
Hôùn-Minh taùnh töï, OÂ-mi queâ nhaø.
Vaân-Tieân bieát keû chính taø,
Heã ngöôøi dò töôùng aét laø taøi cao.
301.- Chöõ raèng baèng höõu chi giao,
Tình kia ñaõ gaëp leõ naøo laøm khuaây?
Neân röøng haù deã moät caây,
Muoán cho coù ñoù cuøng ñaây luoân daàn.
Kiaø nôi voõ mieáu haàu gaàn,
Hai ta vaøo ñoù nghæ chaân moät hoài.
Cuøng nhau baøy toû teân roài,
Hai chaøng töø-taï ñeàu lui ra ñöôøng.
6.- Vaân-Tieân ñeå Hôùn-Minh ñi tröôùc, mình veà thaêm nhaø ñaõ (caâu 309 - caâu 330)
Hôùn-Minh ñi tröôùc töïu tröôøng,
Vaân-Tieân coøn haõy hoài höông vieáng nhaø.
311.- Möøng raèng: "Nay thaáy con ta,
"Cha giaø haèng töôûng meï giaø luoáng troâng.
"Baáy laâu ñeøn saùch gia coâng,
"Con ñaø neân chöõ tang boàng cuøng chaêng?"
Vaân-Tieân quì laïy thöa raèng:
"Chaúng hôn ngöôøi coå, cuõng baèng ngöôøi kim.
"Daùm xin cha meï an taâm,
"Cho con traû nôï thanh-khaâm cho roài."
Meï cha thaáy noùi theâm vui,
Laïi lo non nöôùc xa xoâi ngaøn truøng.
321.- Cho theo moät ñöùa tieåu ñoàng,
Thö phong moät böùc daën cuøng Vaân-Tieân:
"Xöa ñaø ñònh chöõ löông duyeân,
"Cuøng quan höu trí ôû mieàn Haøn-Giang.
"Con ngöôøi laø Voõ-theå-Loan,
"Tuoåi vöøa hai baûy dung nhan maën maø.
"Chöõ raèng Hoà-Vieät nhaát gia,
"Con ñi tôùi ñoù trao qua thö naøy.
"Con daàu böôùc ñaïng thang maây,
"Döôùi chaân ñaõ saün moät daây tô-hoàng.
phaûn hoài: trôû veà
Uyeân-öông: coù ngöôøi ñoïc laø oan-öông. Moät thöù chim, con ñöïc laø uyeân, con caùi laø oan öông, ôû töøng caëp khoâng khi naøo rôøi nhau. Trong vaên-chöông möôïn hai tieáng uyeân-öông ñeå noùi veà vôï choàng thöông nhau.
Nguyeät Laõo: töùc nguyeät haï laõo nhaân: oâng laõo ôû döôùi maët traêng.Tuïc truyeàn laø vò thaàn xem vieäc hoân nhaân. Tích Vi Coá ngöôøi ñôøi Ñöôøng, ñi keùn vôï, moät hoâm veà ñeâm gaëp moät oâng laõo giaø ngoài tröôùc saân chuøa, beân mình coù ñeå moät tuùi ñöïng toaøn chæ hoàng, tay môû quyeån saùch soi ra aùnh traêng maø xem. Vi Coá hoûi thì noùi: aáy laø saùch Hoân-thö laø soå nhöõng ngöôøi phaûi laáy nhau. Chæ ñaõ buoäc roài, thì duø thaân, thuø, quí, tieän, theá naøo roài cuõng phaûi hôïp. Vi toïc maïch hoûi thaêm veà duyeân nôï cuûa mình, oâng giaø döôùi traêng cuõng vui veû cho bieát raèng ñaõ xe daây cho Vi laáy ñöùa con nhaø haøng rau. Saùng ngaøy Vi ra chôï, theo lôøi chæ baûo cuûa oâng giaø döôùi traêng, thaáy ngöôøi coù duyeân nôï vôùi mình ngheøo-naøn quaù, Vi giaän beøn möôùn ngöôøi gieát cheát ñöùa con gaùi aáy ñi. Nhöng khoâng gieát ñöôïc. Ñeán sau Vi cöôùi vôï teù ra ngöôøi vôï laïi chính laø ngöôøi con gaùi maø Vi ñaõ toan gieát aáy.
Ngöu lang: Chaøng Khieân Ngöu töùc laø chaøng Ngöu (ñoïc chaïnh ra Ngaâu). Tuïc truyeàn raèng cöù ñeâm thaát tòch (moàng 7 thaùng 7) thì Chöùc Nöõ (xem Chöùc Nöõ) vaø Ngöu lang gaëp nhau
Chöùc Nöõ: ngöôøi con gaùi deät vaûi-teân moät vì sao. Truyeän xöa noùi raèng sao Chöùc Nöõ laø thieân-toân-nöõ (chaùu gaùi trôøi) gaû cho Khieân Ngöu. Vì caû hai say ñaém nhau ñeán queân boån-phaän: chaøng chaên traâu naøng deät vaûi, Ngoïc-Hoaøng môùi giaän ñaøy hoï xa nhau, caùch moät con soâng Ngaân, moãi naêm chæ cho pheùp gaëp nhau moät ñeâm, moàng 7 thaùng 7 do luõ quaï ñen soùi ñaàu baéc caàu cho hai ngöôøi ñeán vôùi nhau. Nay tuïc leä moàng 7 thaùng 7 laø tích aáy.
Phuû ñaøng: dinh-thöï cuûa quan tri-phuû
Tuøy-nhi: tuyø: theo. Nhi: con. Boïn theo haàu Nguyeät Nga.
Tieàn-trình: böôùc ñöôøng tröôùc maët.
no nao: do chöõ noû chuyeån ra. Khoâng bieát thôû naøo.
Haäu-ñöôøng: nhaø sau