56.- Lö, Hoaøng bò giao tam phaùp xeùt (caâu 2255 - caâu 2364)
57.- Lö Kyû, HoaøngTung bò chính-phaùp beâu ñaàu (caâu 2365 - caâu 2390) Ngöï nghe thaáu heát moïi tình,
Töùc thì noåi giaän loâi-dình bôûi ñaâu.
Phaùn raèng: "Gian-ñaûng hoïp nhau,
"Doái treân haïi döôùi baáy laâu thoâng ñoàng.
"Thöû xem loøng laïi hoûi loøng,
2260.- "Theïn chöng muõ aùo, hoå cuøng caân ñai.
"Nhaøm tai, chaúng noùi chi daøi,
"Giao Tam-phaùp nghò, raïch-roøi seõ taâu.
Phuøng-coâng Ñoâ-saùt laøm ñaàu,
Thöù nhì Ñaïi-lyù, ñeán sau boä Hình.
Ba toøa ngoài tröôùc cung-ñình,
Nha-moân chöïc döôùi, long-ñình ñaêt treân.
Kia thì bò noï thì nguyeân,
Moät beân sæ-töû, moät beân Lö, Hoaøng.
Noïc roi saép saün hai haøng,
2270.- Sai vaøo nguïc-vieän ñoøi chaøng Khaâu-Khoâi.
Phuøng-coâng daïy tröôùc maáy lôøi:
"Chaøo Lö Thaùi-phoù ñaàu ñuoâi ñoàng töø !"
Tö coâng noùi haõy lôø ñôø:
"Toâi cuøng ba baùc coù laø ngöôøi ñaâu ?
"Tôø boài raùo-rieát chi nhau,
"Roài ra, tình dieän veà sau coøn daøi."
Quan raèng: "Noùi cuõng laï ñôøi,
"Tình trong ñaõ vaäy, lyù ngoaøi laøm sao ?
"EÙp duyeân sai baét theá naøo ?
2280.- "Vieäc raønh-raønh, phaûi ñem vaøo lôøi cung.
Lö raèng: "Vieäc eùp thì khoâng,
"Con ñaây chöa deã saøng-ñoâng thieáu ngöôøi ?
"Coøn nhö chuyeän baét Khaâu-Khoâi,
"Xöa nay quen vaãn laøm roài môùi taâu."
OÂng raèng: "Binh söï laø ñaàu,
"Ñaïo laøm thaàn-töû, daùm haàu töï chuyeân ?
"Khi quaân toäi aáy ñaõ neân,
"Laïi coøn nhaéc chuyeän loäng quyeàn vi phi.
"Baù Cao cheát taïi toäi gì ?
2290.- "Ñoâng Sô boû nguïc toäi thì taïi ai ?"
Lö raèng: "Sao keå ñöôøng daøi,
"Haõy cho xong aùn Khaâu-Khoâi ñaõ maø !
"Baù Cao vôùi laïi Ñoâng Sô,
"Toäi laøm trôû ñaäu quaân-cô baáy giôø.
"Troïng khinh bôûi chöõ löôïng vua,
"Nhö ñaây coù döï chi maø can lieân."
OÂng raèng: "Lieäu ñaáy maø xem,
"Neáu coøn giaø mieäng thì neân maát loøng!"
Coøn ñöông tra hoûi chöa xong,
2300.- Troâng ra ñaõ thaáy quan trong, hoï Hoaøng
Ñem vaøo ñaët tröôùc saûnh-ñöôøng,
Long-coân moät chieác, nieâm hoaøng moät chöông.
Ba toaø tieáp chæ voäì-vaøng,
Maáy lôøi oûn-eûn hoï Hoaøng ñaõ thöa:
"Naøy ñoà phuïng chæ ban ra,
"Sao cho taän phaùp môùi laø coâng minh.
"Gìa tay xin chôù ngaïi tình,
"Phen naøy hai maïng suùc-sinh ñi ñôøi."
Phuøng-coâng hoûi thöû maáy lôøi,
2310.- Ræ tai Hoaøng môùi khuùc-noâi keå baøy.
Thöa raèng toâi ñaõ toû ñaây,
"Ñoâng-cung nghó chuùt ñaïo thaày, toan beânh.
"Maët roàng noåi giaän loâi ñình,
"Buoäc coâng-phaùp laïi, gaùc tình rieâng ra.
"Thoâi ! thì trôøi cuõng chaúng xa,
"Xöa nay haõm-haïi ngöôøi ta ñaõ ñaày."
Noùi roài maém mieäng, day tay,
Troâng Lö Kyû, laïi ruùt giaøy neùm theo.
Hung-haêng maéng ít, nhieác nhieàu,
2320.- Coøn the-theù gioïng, toan ñieàu noï kia,
Phuøng-coâng kheâu-gôïi tæ-teâ;
"Boá maày döôøng coù thuø gì vôùi ai.
"Toäi ñaâu coù pheùp ñaáy roài,
"Can chi maø cöù xôi-xôi nhoïc mình."
Maët coøn men-meùt xaùm xanh,
Ñöôïc lôøi, Hoaøng môùi keå tình xa xöa;
"Raèng toâi coù chuùt chaùu nhaø,
"Lî Giang-taây ñaïo teân laø Thaùi Caâu
"Chöùng oan maéc phaûi möu saâu,
2330.- "Cuõng vì thanh giaûn laáy ñaâu nhaân tình ?
"Giaëc Hoaøng-Thoå traán daáy binh,
"AÙn thoâng phæ aáy, ñaõ daønh cho ngay.
"Kieán boø mieäng cheùn mau thay,
"Möu kia ñaõ laém, vaï naøy cuõng thaâm.
Hoï Hoaøng quen thoùi thaâm-traàm
Ngoaøi thôn-thôùt mieäng, trong taâm-ngaåm loøng.
Caém gaàn saün coù roi ñoàng,
Dang tay ñaõ dieät Hoaøng Tung moät hoài.
Böôùc ra coøn noùi maáy lôøi :
2340.- "Ñaïi-nhaân, xin xeùt moät hai cho cuøng."
OÂng raèng: "Phaûi vieäc noùi khoâng,
"Loøng ngöôøi laø saét, pheùp coâng laø loø.
"Baây giôø coøn daùm quanh-co,
"Truyeàn ñoøi Hình-boä, haõy cho giôû ngheà."
Daï raân saùt-saït xa nghe,
Ñæa, giaêng thaúng noïc, ñuoái, vì-vuït roi
Moät saân thòt naùt, xöông rôi,
Ngaát ñi moät luùc, laïi hoâì maáy phen.
Lö, Hoaøng bieát theá khoân kieâng,
2350.- Xin khoan roi, ñeå vieäc lieàn chieâu ra.
Mai, Traàn hai aùn ngaøy xöa,
Khoâi-Khaâu moät aùn baây giôø, chòu ñoan.
Ba toaø moät möïc truyeàn ban
Sai nghieân-buùt, laáy cung ñoan maáy tôø.
Phuøng-coâng truyeàn phoù canh giôø,
Roài xem aùn taáu, ñôïi chôø xöû phaân.
Kíp veà tö thaát dôøi chaân,
Môøi chaøng Mai vôùi chaøng Xuaân daën doø.
Trôøi ñaø chöùng keû oan vu,
2360.-Tröø gian, may laïi phuïc thuø coù cô.
Maët roàng gang taác khoâng xa ,
Giaõi tình oan khuaát, hoïa nhôø thieân-aân
Vaâng lôøi daën-doã aân caàn,
Hai chaøng thaûo saün sôù-vaên hai baøi.
58.- Traàn Ñoâng Sô ñöôïc tha ra khoûi thieân-lao (caâu 2391 - caâu 2414) Buoåi trieàu vöøa raïng ngaøy mai,
Hôn traêm só-töû chöïc ngoaøi haønh-lang
Phuøng-coâng taâu aùn Lö, Hoaøng,
Phaân-minh traïng chæ, roõ raøng tôø cung,
Ñöôøng hoaøng xem heát thæ-chung,
2370.- Phaùn raèng: "Gian-taëc thoâng ñoàng baáy nay.
"Baù Cao oan-uoång thöông thay !
"Ñoâng Sô boû nguïc, naøo hay toäi gì ?"
Cöûu-truøng haï chæ töùc thì:
Hoï Traàn tha toäi, laïi veà chöùc xöa.
Mai-coâng oan khuaát xoùt-xa,
Chaúng hay con caùi baây giôø coøn ai ?
Phuøng-coâng taâu tröôùc maáy lôøi :
"Chuyeän ny chaân, giaû ñeøn trôøi xin soi.
"Traïng-nguyeân aáy thöïc hoï Mai,
2380.- Maø Khaâu Baûng-nhaõn haún-hoi hoï Traàn.
Phaùn raèng moät cöûa trung-thaàn,
"Truyeàn cho hai gaõ vaøo saân ñan-trì.
Leã roài, tröôùc ñieän ñeàu quyø,
Baïch oan saün sôù töùc thì daâng leân.
Vua Ñöôøng xem heát söï duyeân,
Phaùn raèng: "Tung, Kyû haïi lieàn baáy laâu.
Truyeàn ñem chính-phaùp beâu ñaàu,
Traïng-nguyeân Baûng-nhaõn ñöùng ñaàu hai beân.
Ban cho phuïc hoï, phuïc teân,
2390.- Cao minh muoân ñoäi ôn treân chín laàn
59.- Mai Baù Cao ñöôïc quoác teá (caâu 2415 - caâu 2456) Suy ra môùi bieát trôøi gaàn,
Chính-taø moät buïng, quæ-thaàn hai vai.
Gian-thaàn chöa chaéc naåy choài,
Nuùi baêng khi thaáy maët trôøi haún tan.
Trung-trinh daãu coù maéc oan,
Vaãn trô caây cöùng, khoâng choàn gioù lay.
Veà sau ngay laïi ra ngay,
Khoûi tuaàn hoaïn naïn, ñeán ngaøy hieån-vinh.
Lö, Hoaøng thöïc ñaõ ñaùng tình,
2400.- Ñem ra chính-phaùp haønh-hình moät giaây.
Tan-taønh thòt naùt, xöông bay,
Naéng beâu maët nònh, ñaát raây maùu taø.
Chaùn lôøi keû laïi, ngöôøi qua:
"Baây giôø theá aáy thuôû xöa theá naøo ?"
Traàn-coâng ra khoûi thieân-lao,
Ngoï-moân chöïc saün ñaõ vaøo taï aân.
Phuøng-coâng möøng-rôõ coá-nhaân,
Môøi veà tö-thaát aân-caàn thôû-than.
Reå con sum-hoïp moät ñoaøn.
2410.- Ngöôøi than chuyeän tröôùc, keû baøn noãi xöa.
Nhôù-nhung keõ toùc chaân tô,
Gian-nan laø maáy, nöông-nhôø nhöõng ñaâu ?
Bao nhieâu taân khoåbaáy laâu,
Giaät mình ñoøi luùc, laéc ñaàu ñoøi phen.
60.- Mai Traïng-nguyeân ñöôïc aân ban (caâu 2457 - caâu 2484) Khi neân moïi vieäc moïi neân,
Chieáu trôøi ñaâu ñaõ toác truyeàn tôùi nôi.
Ñònh ngaøy ngöï teá hoï Mai,
Phong laøm Thaùi baûo döïng baøi lieät-trung
Traïng-nguyeân vôùi laïi Traàn, Phuøng,
2420.- Ban quyeàn Hoïc-só döï phaàn yeáu thanh .
Coøn nhö Baûng-nhaõn Xuaân-sinh,
Laøm Ñoâ-ngöï-söû, quyeàn haønh haïch taâu
Hoï Traàn, hoï Ñaûng, hoï Khaâu,
Traät gia tam caáp ñôïi sau keùn duøng.
Vôï Mai-coâng, vôï Traàn-coâng,
Laïi cuøng Traàn Haïnh, laïi cuøng Vaân Anh
Phu-nhaân nhaát phaåm cöïc vinh,
Khen cho chöõ nghóa, chöõ trinh moät nhaø,
Vaân Tieân vôùi laïi Ngoïc Thö,
2430.- Phaåm ñeà ñeä-nhò, cuõng laø phu-nhaân.
Mai-coâng khai taùng ñeán tuaàn,
Hoaøng-thaân teá ñieän, trieàu-thaàn trôï nghi.
Traïng-nguyeân nhaân tieän ñöôøng ñi,
Duyeân ñoà hoä-toáng, veà queâ chaâu Thöôøng.
Laïi ban tuaàn-thuù boán phöông,
AÁn vaøng moät quaû, kieám vaøng moät thanh.
Moät mình quyeàn ñöôïc tieän haønh,
Thaúng tay naåy möïc, coâng bình caàm caân.
Laïi cho veà vieäc ñaïi tuaàn
2440.- Hoaøn-hoân ngöï töù ngheânh thaân moät ngaøy.
Laéng tay roõ chieáu naêm maây,
Hai chaøng vaøo tröôùc, laïy baøy taï aân.
Xem ngaøy ngöï teá ñaõ gaàn,
Cho tin baùo tröôùc taêng-nhaân doïn chuøa.
Traïng-nguyeân maëc aùo thoâi-ma,
Tröôùc vaøo leã phaät, sau ra taûo phaàn.
Ñieån-nghi khaép maët trieàu-thaàn,
Moät tôø duï-chæ, ba tuaàn röôïu hoa.
Coät keát thaùi, tröôùng ruû laø,
2450.- Ñeøn gaàn chong saùp, ñænh xa bay traàm.
Troáng tam nghieâm, nhaïc baùt aâm,
Maáy maâm sinh leã maáy maâm tö thình.
Soáng trung-lieät thaùc anh-linh,
Suoái vaøng thôm phaùch, maây xanh thoûa hoàn.
Ñaõ ñaønh trung hieáu nhaát moân,
Ôn vua nhuaàn goäi, tieáng con rôõ-raøng.
Teá roài linh-cöõu leân ñöôøng,
Traïng-nguyeân lónh aán, göôm vaøng ra ñi.
Taï aân vaøo tröôùc taâu quì,
2460.- "Vieäc coâng ñaâu daùm baän vì tình rieâng.
"Töôûng khi laùnh naïn baêng mieàn,
"Theo chaân caäy coù moät teân Hæ Ñoàng.
"Nghó trong thaày tôù xeùt coâng,
"Maáy côn nguy-hieåm, maáy voøng gian-nan.
"Tìm vaøo nhaïc-phuï Haàu Loan,
"Hay ñaâu cuøng vôùi quyeàn gian moät loøng.
"Cuõng toan baét noäp laáy coâng,
"Giaû hình khi aáy Hæ Ñoàng ñôõ thay,
"Raøy nhôø roäng böôùc ñöôøng maây,
2470.- "Ngaäm-nguøi ñaïo tôù, nghóa thaày chöa queân.
"Moùc möa xin töôùi cöûu-tuyeàn,
"Goïi laø tinh-bieåu "ñeå ñeàn chuùt coâng."
Vua Ñöôøng nghe heát thæ-chung,
Khen raèng tieát nghóa hieáu-trung moät nhaø.
Cuûa kho ban döïng mieáu thôø,
Chöùc ban Thaát phaåm. goïi laø taëng phong
Taï töø naêm laïy ñeàn roàng,
Trôû ra röôùc cöõu Mai-coâng xuoáng thuyeàn.
Tieãn ñöa xe ngöïa nhö neâm,
2480.- Troáng ran maët ñaát, côø lieàn boùng soâng.
Ñoà hieáu-söï veû quaân-dung,
Soâng loàng giôùi-tröôïng gioù tung bieån-kyø.
Ñeán ñaâu quyeàn ñöôïc tieän nghi,
Moät tay thöôûng-phaït hai beà coâng-minh
.
loâi-dình: Saám seùt.
Giao Tam-phaùp: töùc Tam-phaùp ty : Toøa Tam-phaùp. Toøa naøy moãi khi coù vieäc xeùt xöû gì quan-troïng môùi laäp, cuõng nhö toøa aùn ñaïi hình. Goàm coù quan-chöùc ba toøa laø Ñoâ-saùt vieän, Ñaïi-lyù-töï vaø Hình boä hoïp nhau xeùt nghò ngöôøi ta quen goïi laø "Ba toøa".
cung-ñình: Saân trong cung, cuõng nhö trieàu-ñình, nôi coâng-ñình.
Nha-moân: Thuoäc trong dinh.
long-ñình: Caùi aùn coù mui chaïm roàng goïi laø long-ñình, ñeå ñaët nhöõng giaáy tôø saéc-chæ hay ñoà-vaät gì do nhaø vua ban ra cho ñöôïc toân-kính,
nguïc-vieän: Nhaø giam.
Thaùi-phoù: Moät chöùc quan cao-caáp vaøo haøng Tam-coâng.
ba baùc: Ñaây laø Lö Kyû goïi ba quan Tam-phaùp.
Binh söï: Vieäc binh. Lö Kyû sai ñem binh ñi baét Khaâu Khoâi.
thaàn-töû: Toâi con.