| 
| 
7.- Keû ôû ngöôøi ñi (caâu 195 - caâu 254) Giaõ nhau möôøi daëm traøng-ñình. 9.- Quang caûnh nôi kinh-ñoâ (caâu 255 - caâu 264) Laïi truyeàn giuïc kieäu leân ñöôøng, 10.- Mai-coâng vaøo chaàu vaø qua töôùng-phuû (caâu 265 - caâu 300) Tìm vaøo Laïi-boä tôùi nôi,
6.- Daân Lòch-thaønh aùi-moä Mai-Coâng (caâu 143 - caâu 194)
Coøn ñöông troø-chuyeän tröôùc sau,
Xoân-xao nghe boãng tieáng ñaâu gaàn gaàn.
Goùt giaøy oâng môùi ñoäng chaân,
Troâng ra ñaõ chaät moät saân nhöõng ngöôøi.
Baåm raèng: " Daân söï chuùng toâi,
"Taám loøng xin ngoû, chuùt lôøi xin thöa.
"Töø ngaøy troïng lî ñeán giôø,
150.- "Moät ñöôøng sao phuùc, muoân nhaø phaät sinh.
"Bao nhieâu laïi teä daân tình,
"Ñuoác soi chaúng chuùt ñænh-ñinh daùm loøa.
"Taác loøng xem baüng meï cha,
"Ñoïc ca maïch-tueä ngaâm thô cam-ñöôøng.
"Baám tay möôøi maáy naêm tröôøng,
"Möa xuaân töôùi khaép moät phöông Lòch-thaønh.
"Raøy vaâng thaêng ñieäu lai Kinh,
"Thoûa loøng hoà-thæ phæ tình ñai caân.
"Theânh-theânh nheï böôùc thanh vaân,
160.- "Caønh caây daùm töôûng baän chaân loan hoaøng.
"Nghó cho chuùt phaän taàm thöôøng,
"Ñaïo con caùi ñöôïc töïa-nöông baáy chaày.
"Chæn e tieáp lî sau naøy,
"Loøng thöông caân ñöôïc nhö raøy maáy phaân ?
"Baáy giôø leã caùch quan daân,
"Töôûng coâng-ñöùc tröôùc, laïi naên næ nhieàu.
"Loøng thaønh nay quyeát xin theo,
"Laøm ñôn aùi-moä daâng lieàu moät chöông.
"Hoaï laø vua naëng loøng thöông,
170.- "Thaáy tình Tröôøng-xaõ, löu chaøng Khaáu quaân."
OÂng raèng : "Vaãn bieát loøng daân,
"Lôøi trung-haäu aáy, tình thaân-aùi naøy.
"Ta laøm Huyeän-teå baáy nay,
"Coù chi coâng-ñöùc ñaùng raøy truy-tö?
"Phöông chi theá-söï baây giôø,
"Deã doø buïng hieåm, khoân löøa möu gian.
"Hoï Lö cöu daï tham taøn,
"Rình nhö mieáng moäc, nhöõng toan haïi ngöôøi.
"Phoûng maø nghe ñaëng nhö lôøi,
180.-Haún laø mua chuoäc loøng ngöôøi taïi ta.
"Mieäng saøm deät gaám theâu hoa,
"Coâng naøo chöa thaáy toäi ñaø ñeán ngay.
"Laïi caøng mang tieáng chaúng hay,
"Yeâu ñaây ñeå xaáu cho ñaây ích gì?"
Daân nghe bieát yù quyeát ñi,
Lui ra, coøn daùm naèn-nì nöõa ñaâu?
Moät ñoaøn keû tröôùc, ngöôøi sau,
Khen cho raèng kheùo baûo nhau moät beà.
Leã ñaâu ñöa ñeán töùc thì,
190.- Vaïn daân-taûn, vaïn daân-y saõn saøng.
Thöa raèng: "Goïi chuùt leã thöôøng,
"Maø loøng taïc daï ghi xöông coøn daøi"
OÂng xem thaáy yù vaät naøi,
Kíp truyeàn thu leã, trao lôøi giaõ ôn.
8.- Phong-caûnh doïc ñöôøng, töø Lòch-thaønh ñeán Kinh-sö (caâu 57 - caâu 108)
Phu-nhaân coâng-töû xuoáng thoaøn,
Mai-coâng ôû laïi ñôïi coøn baøn giao.
Ngaïi-nguøng thay, luùc phaân-baøo !
Keû veà tuï-lyù ngöôøi vaøo ngoïc-kinh.
Cho hay laø keû trung-trinh,
200.- Naëng loøng vöông-söï, nheï tình gia-mang.
Maëc ai chaâu leä hai haøng,
Gaùc tình nhi nöõ xem thöôøng nhö khoâng.
Vaøi ngaøy huyeän-vuï giao xong,
Ra thaønh leân kieäu thaúng giong nhaät trình.
Huyeän daân chöïc saün tieãn-haønh.
Höông-ñaêng baøy aùn, traøng ñình doïn nôi.
Ñoùn ñöa khaép maët thieáu ai,
Maáy toøa quan tænh maáy ngöôøi höông thaân.
Ngöôøi döôøng ra yù aân-caàn.
210.- OÂng thì thuûng-thaúng coù phaàn xem khinh.
Troâng theo ñaõ khuaát maây xanh maáy truøng.
Nöôùc non ñöa ñoùn ngöôøi trung,
Suoái tuoân gioøng chaûy, nuùi choàng lôùp cao.
Nhôûn-nhô coû ñoùn hoa chaøo,
Hang men moùc vöôïn, caây xaøo-xaïc chim.
Taác gang kinh-quoác chôø xem,
Ñöôøng ngaøy giuïc kieäu, ñieám ñeâm ñoå côø.
Kiaø chaøi sôùm, noï caøy tröa,
Gioù gaàn gioïng ñòch (muïc), maây xa tieáng tieàu.
Queâ ngöôøi phong caûnh ñìu hiu.
Traêng thanh gioù maùt döôøng chieàu chuoâng ai !
Nhöõng maøng giong-ruoåi daëm daøi,
Troâng ra boãng thaáy boán ngöôøi xa xa.
Hoûi ra môùi bieát raèng laø:
Trong kinh, Laïi-boä sai nha ñoùn mình.
Hoaøng hoân gaùc boùng cheânh-cheânh,
Truyeàn tìm quaùn khaùch boä-haønh nghæ-ngôi.
Boán ngöôøi töùc khaéc vaâng lôøi,
230.- Tröôùc ñi tìm choán thaûnh-thôi ñoùn môøi.
Tuy raèng quaùn khaùch heïp-hoøi,
Choán naèm cuõng tónh, choán ngoài cuõng thanh.
Thung-dung hoûi chuyeän trong Kinh:
Lö, Hoaøng luõ aáy tung-hoaønh ra sao ?"
Thöa raèng: "Chöùc troïng quyeàn cao,
"Trieàu-quan quaù nöûa ra vaøo laøm toâi.
"Ai ai khoùa mieäng bòt hôi,
"Ngang vua phuù-quùi, nghieâng trôøi uy-linh.
"Ñaïi-gia raøy ôû quan Kinh,
240.- "Theo ñoøi nhieàu ít, theá tình laø xong."
Mai-coâng noåi giaän ñuøng ñuøng,
Raèng: "Phen naøy quyeát chaúng dung loaøi hoà.
Vaøo ñaây ta seõ hay cho,
"Ñöøng Tung, ñöøng Kyû, heát Lö, heát Hoaøng !
"Maët naøo baét-chöôùc theá thöôøng,
"Thieát-tha ban toái, khoe-khoang giöõa ngaøy."
Gan caøng töùc, ruoät caøng ñaày,
Truyeàn thoâi cuoäc röôïu, vaøo ngay trong bình.
Saùng mai thöùc daäy troâng quanh,
250.- Treo treân thaáy coù böïc tranh Di, Teà.
Nhö kheâu taám daï trung-nghì,
Daïy ñem nghieân-buùt thô ñeà maáy caâu.
Than raèng: "Thanh öùng khí caàu.
"Ngöôøi kim coå, buïng tröôùc sau moät ñöôøng."
Troâng kinh-quoác ñaõ taác gang ñoù roài.
Moät vuøng rieâng ñaët phî trôøi,
Hoaøng-thaønh traêm traém, kæ-ñaøi cao cao.
Coõi ngöôøi nöôùc nhöôïc nguoàn ñaøo,
260.- Lieàn maây ngaøn daõy, baøy sao traêm toøa.
Chaäp-choàng vaùch gaám töôøng hoa,
Cöûa laàu nguõ-phöôïng, theàm nhaø löôïng long.
Baùch quan ñoùng chaët saân phong.
Tieáng chen xe ngöïa, veû loàng caân ñai,
Truyeàn nha-moân ñònh, ngaøy mai tieán chaàu.
Ngaém xieâm, suïa muõ giôø laâu,
Uoán löng naêm laïy, Khaán ñaàu ba phen.
Laïy roài ren-reùn taâu leân,
270.- Chuùc caâu vaïn-tueá, daâng leân cöûu-truøng.
Tieáng trôøi ñöa laïi beä roàng:
"Ñaët toøa giaùn-vieän keùn duøng keû trung.
"Sau cho saét ñaù moät loøng,
"Mieäng huøm chôù sôï, vaûy roàng chôù gheâ."
Taâu raèng: "Hoå phaän ngu-si,
"Ñem loøng khuyeån maõ ñeàn nghì beå soâng."
Tan trieàu leänh ngöï vaøo trong,
Baùch quan lui xuoáng ñeàu cuøng böôùc ra.
Mai-coâng toan trôû laïi nhaø,
280.- Tieän gaàn töôùng-phuû sang qua vaøo lieàn.
Nghieâm-trang cuïa theá saân quyeàn,
Tröôùc bia haï maõ chaät leøn ngöïa xe.
OÂng beøn giaû caùch voâ tri,
Ngoài traêm-traém kieäu, vaøo keà nghi-moân.
Moân quan troâng thaáy theùt doàn,
Xoân-xao beû-boùt, oân-toàn hoûi tra.
OÂng raèng: "Ñaâu chaúng bieát ta,
"Huyeän-quan veà boä Laïi-khoa ngaøy raøy.
"Buoåi chaàu nhaân tieän sang ñaây,
290.- Nhôø ai trong aáy baåm thay cho töôøng."
Moân-quan raèng leä phuû-ñöôøng,
"Coù ñoà yeát leã, coù vaøng maáy bao.
"Coù thì seõ baåm cho vaøo,
"Baèng khoâng haõy chöïc ngoaøi raøo xa xa."
OÂng raèng: "Leä ñaët bao giôø,
"aáy laø quoác-phaùp hay laø phuû-qui ?
"Ta ñaây voán chaúng caàn chi,
"Vaøo thì cuõng ñöôïc, ra thì cuõng neân !"
Khoâng xuoáng kieäu vaãn ngoài treân,
300.- Tay caàm thuû-baûn neùm beân theàm ngoaøi.
| | troïng lî: tieáng noùi toân cuõng nhö troïng nhaâm
phaät sinh: bôûi chöõ: Nhaát loä phuùc tinh vaø vaïn gia sinh Phaät.
laïi teä daân tình: Tình teä nha laïi vaø daân chuùng
maïch tueä: Ñôøi Haùn, Tröông Kham laøm Thaùi-thuù quaän Ngö-döông, khuyeân daân chaêm-chæ caáy luùa troàng daâu, daân ñöôïc no aám, coù caâu ca tuïng raèng: "tang voâ phuï chi, maïch-tueä löôõng kyø", nghóa laø caây daâu khoâng coù caønh phuï, boâng luùa maïch coù hai cheõ, yù noùi daâu töôi luùa toát.
cam ñöôøng: Ñôøi Chu, Thieäu Baù ñi tuaàn thuù thay vua, thöôøng nghæ döôùi goác caây cam-ñöôøng xöû kieän, daân coù thô khen raèng: "teá pheá cam-ñöôøng, vaät tieãn vaät phaït, Thieäu Baù sôû baït" nghóa laø röôøm-raø caây cam-ñöôøng (phaûi chaêng caây baøng) chôù caét chôù chaët, nôi Thieäu Baù nghæ-ngôi.
lai Kinh: laïi kinh cuõng nhö ñaêng kinh ñaõ noùi treân.
hoà thæ: Hoà thæ do chöõ: tang hoà boàng thæ, cung baèng goã daâu, teân baèng coû boàng : ngaøy xöa nhaø vua sinh con trai thì duøng hai thöù aáy treo ra cöûa cung, nhaân theá ngöôøi ta möôïn laøm bieåu-hieäu phaùi con trai chí ôû boán phöông, nhö cung teân baén tung khaép boán phöông trôøi.
ñai caân: bôûi chöõ caân ñôùi, troû veà phaùi quan chöùc muõ cao aùo daøi.
thanh vaân: maây xanh, böôùc thanh-vaân noùi veà coâng-danh bay nhaûy.
loan hoaøng: caâu naøy ñaïi yù nhö caâu chöõ nho : "Chæ cöùc phi loan phöôïng sôû theâ" nghóa laø khoùm caây gai khoâng phaûi choã ñaäu cuûa loaøi chim loan-phuïng, Nguyeân Cöøu Höông ñôøi Haùn, môùi boå chöùc Ñình tröôûng, coù ngöôøi ñaøn baø goùa ñeán kieän ñöùa con ngoã-nghòch laø Traàn Nguyeân, Höông khuyeân-baûo trôû veà, roài thaân ñeán nhaø, ñem nghóa lyù hieåu baûo, Traàn Nguyeân caûm-ñoâng nghe theo, trôû neân ngöôøi con chí hieáu. Quan Huyeän-leänh laø Vöông Hoaùn khen ngôïi caát leân laøm Chuû-baï vaø hoûi: " Nhaø ngöôi khoâng trò toäi Traàn Nguyeân, laïi chòu khoù ñeán khuyeân baûo, chaû cuõng keùm maát söï laäp oai nhö gioáng chim caét vôùi ñaøn chim nhoû hay sao ? Höông thöa: "Giöõ kyø laøm chim caét, sao baèng laøm chim loan-phuïng !" Vöông Haùn cöôøi noùi: "Vaäy thì khoùm caây gai (troû vaøo chöùc chuû baï) khoâng phaûi choã ñaäu cuûa chim loan-phuïng !" Beøn ñem tieàn löông thaùng giuùp cho Höông vaøo nhaø Thaùi hoïc, sau trôû neân baäc ñaïi taøi.