21.- Mai hai ñoä nôû (caâu 735 - caâu 814)
22.- Bò loä chaân töôùng, Mai sinh thuù thöïc (caâu 815 - caâu 862) Caû nhaø xieát noãi thaûm-saàu,
Tieåu-thö laäp chöôùc thöa sau giaõi-baøy.
Raèng: "Xin ñôïi laïi maáy ngaøy,
"Caàu trôøi khaán Phaät hoa naøy laïi töôi."
OÂng raèng: "Thöïc coù nhö lôøi,
740.- M ai hai ñoä nôû môùi dôøi loøng ta."
Tieåu-thö ra tröôùc vöôøn hoa,
Khaån naêm baûy löôït, laïy vaø boán phen.
Loøng thaønh thaáu cöûu-truøng-thieân
Caønh phaøm ñaõ chaép hoa tieân bao giôø.
May ñaâu ñeán böõa thöù ba,
Mai-sinh thöùc daäy, baáy giôø coøn khuya
Höông ñaâu phöng-phöùc töù beà,
Hoa ñaâu san-saùt ñaày kheâ moät vöôøn.
Taám loøng möøng-rôõ nhö son,
750.- Ñeà thô töù tuyeät thaát ngoân moät baøi.
Ñeà roài beû moät caønh mai,
Trao con ñoøi, caäy ñöa lôøi Traàn-coâng.
Moät nhaø thaáy söï laï-luøng,
Tröôùc sau luõ-löôït ñeàu cuøng tôùi coi.
Traàn-coâng raèng: "Söï toû möôøi,
"Chaéc raèng Mai-thò coøn ngöôøi laøm neân !"
Noãi tu gaùc boû moät beân,
Truyeàn ñem töûu quaû ñaët leân hoa-ñình.
Treân baøy baøi-vò Mai-huynh,
760.- Baáy giôø tình caûnh Mai-sinh thöïc laø.
Tìm nôi ñình-töû xa xa
Troâng ngay tröôùc moäc-vò cha, thôû daøi.
Voâ tình ai bieát laø ai,
Tieåu-thö lieác maét ñöa chôi bieát tình.
Sinh xem bieát yù chaân-thaønh,
Noãi nghi döôøng ñaõ bôùt canh-caùnh loøng.
Nhôù teân hieäu chöõ Mai-coâng,
Ñeà vaøo maûnh giaáy daùn trong naép hoøm.
Ra vaøo giaáu-gieám, nom-doøm,
770.- Goïi laø tieän chuùt sôùm hoâm phuïng-thôø.
Traàn-coâng ñi laïi xem hoa,
Truyeàn ñoøi coâng-töû teân laø Xuaân-sinh.
Raèng: "Ta xöa nhöõng ôû Kinh,
"Chaúng hay con ñaõ hoïc-haønh tieán chöa.
"Raøy nhaân nhò ñoä mai hoa
"Con ñeà töùc caûnh moät thô tieán trình."
Coøn ñöông khuyeân-baûo Xuaân-sinh,
Troâng leân ñaõ thaáy beân bình coù thô.
Traàn coâng ñoøi hoûi baáy giôø,
780.- Môùi hay ñeà ñoù laø thô Hæ Ñoàng.
Khen caâu ngoïc ñuùc vaøng ung,
Voùc trong mieäng, gaám trong loøng veõ neân.
Xuaân-sinh thaáy saün thô treân,
Cuõng theo vaän aáy ñeà lieàn boán caâu.
Traàn-coâng vöøa yù gaät ñaàu,
Tieåu-thö laïi thaáy ôû ñaâu ñeán gaàn.
Daïy raèng: "Nöõ-töû, vaên-nhaân,
Theo ñoøi con cuõng hoïa vaàn thöû xem.
Tieåu-thö caàm buùt vaâng lôøi,
790.- Beân töôøng cuõng vònh moät baøi noái sau.
Khen taøi nhaû ngoïc phun chaâu,
Ba vaàn giaø-giaën, boán caâu thanh kyø.
Yeân xong , oâng trôû ra veà,
Cuøng phu nhaân môùi naèn-nì moät hai :
"Hæ Ñoàng laø keû coù taøi,
"ÔÛ ñaây chôù ñeå toâi-doøi xem khinh."
Mai-sinh thui-thuûi beân ñình,
Moät mình tính quaån lo quanh vieäc nhaø.
Xöa nay nghe tieáng ñoàn xa,
800.- Phoàn hoa thöù nhaát aáy laø chaâu Döông.
Hoâm nay nhaân buoåi thanh-löông,
Rôøi chaân xem thöû phoá-phöôøng nhöõng sao.
Traäp truøng quaùn thaáp laàu cao,
Taï Vöông maáy choán, Nguyeân, Ñaøo maáy nôi.
Xe löøa duø coù chen vai,
Kìa ngöôøi ñaïi-coå noï ngöôøi phuù-thöông.
Maøn che maùi, gaïch ken ñöôøng,
Baàu nhaø vaøng nuoät, reøm haøng löu-ly.
Khaép ngöôøi vieãn khaùch cö kyø,
810.- Taây-döông chung caûng, Cao-ly rieâng haøng.
Lôùp ngoaøi moät daõy tröôøng-giang,
Taøu chen muõi ñoã, thuyeàn giöông buoàm veà.
Chaøi lan san-saùt laù tre,
Chieác ñua maùy ñaåy, chieác keà beán neo.
23.- Traàn-coâng baøn gaû Haïnh-Nguyeân cho Mai-sinh (caâu 863 - caâu 878) Nhöõng laø meán caûnh noi theo,
Khi veà vöøa boùng xeá chieàu tôùi nôi.
Phoøng rieâng ñaõ vaéng tam hôi,
Naép hoøm boû ngoû, vò-baøi thaáy khoâng.
Tìm sau tìm tröôùc lung-tung,
820.- Nghó rieâng loøng nhöõng giaän loøng ñoøi côn.
Ai hay trong luùc du-quan
Tieåu-thö cuøng vôùi thuùy-hoaønra chôi.
Môû hoøm nhaùc thaáy moät baøi,
Ngaïc-nhieân caát laáy thöa lôøi ñeán oâng.
Traàn-coâng raèng: "Söï laï luøng,
"Hæ Ñoàng naøy thöïc Mai-coâng-töû roài !"
Ñoøi thuùy-hoaøn, môùi daïy lôøi,
Daën-doø haõy thöû öôùm chôi thaêm tình.
Hoaøn raèng: "Hôi hôõi Mai-sinh,
830.- "Toan gieo caùi vaï taøy ñình cho ai ?
"Baây giôø Lö-töôùng nghe hôi,
"Sai veà traùch-cöù moät hai laáy ngöôøi.
"Keûo coøn quanh-quaån nhöõng lôøi,
"Coøn nay Vöông-thò, coøn mai Hæ Ñoàng ?"
Mai-sinh nghe toû söï loøng,
Uoán lôøi thuù thöïc phoâ soøng van-lôn :
"Mai nay muoân ñoäi ôn hoaøn,
"Möu gì cöùu ñöôïc khoûi côn ñöôøng cuøng."
Tuùy-hoaøn môùi ngoû thöïc loøng :
840.- "Vaâng lôøi toâi thöû öôùm lôøi ñaáy thoâi.
"M ôùi roài nhaân thaáy vò-baøi,
"Roõ tình oâng daïy cho lôøi khoâng sao !"
Mai-sinh ren-reùn böôùc vaøo
Nöûa möøng nöûa sôï bieát bao nhieâu tình.
OÂng raèng: "Sau nhöõng daáu quanh,
"Nghó laø ai, chaúng laø mình ñaáy ö ?
"Theá maø baùc cöù thôø-ô,
"Thöù cho loãi aáy töø xöa ñeán raøy."
Laïy roài, sinh môùi giaõi-baøy :
850.- Töø ngaøy veà quaùn töø ngaøy nghe oan.
Bao nhieâu tình-töï nguoàn côn,
Sôn-ñoâng chia böôùc, Haàu Loan trôû loøng,
Ôn Ñoà Thaân, nghóa Hæ Ñoàng,
Daây oan khi côûi, cöûa khoâng khi nhôø.
Böôùc ñöôøng xa, caùi soáng thöøa,
Taác rieâng rieâng nhöõng naøo ngôø coù nay !
OÂng raèng: " Nöông-naùu ôû ñaây,
"Thuø kia aét cuõng coù ngaøy traû xong.
"Nieäm cuõng coâng-töû moät phoøng,
860.- "Anh em lieäu ñaáy doác loøng nghieäp nho.
"Tình theá-nghò nghóa giao-du,
Vaên-chöông tri-kyû, chuyeän troø chieáu-taâm.
24.- Tröôùc khi ñi coáng Hoà, Haïnh-Nguyeân töø giaõ gia-quyeán (caâu 879 - caâu 984) Maëc ai gaëp baïn tri-aâm,
OÂng baø luoáng nhöõng baøn thaàm ræ tai :
"Mai-sinh laø baäc thieân-taøi,
"Caâu vaên caåm tuù, veû ngöôøi y-quan.
"Loøng ta muoán gaû Haïnh Nguyeân,
"Thieân taøi, quoác-saéc hai beân cuõng vöøa,
"Chaúng laâu, thaáy ñoù baây giôø,
870.- "Baûng vaøng roõ maët, ñuoác hoa ñònh ngaøy.
Baø raèng: "Ñöôïc theá laø may,
"Theá thì tuoåi-taùc loøng naøy cuõng an !"
Thaøy-lai coù moät thuùy-hoaøn,
Ra vaøo nghe thaáy chuyeän baøn ñinh-ninh.
Loøng rieâng, rieâng cuõng thuaän tình,
Khi ra ñon-ñaû vôùi sinh thì-thaàm.
Ngöôøi khueâ-caùc khaùch thö-caàm,
Ngoaøi ñaønh ñaõi ngoïc, trong ñaønh töïa mai.
25.- Mai-sinh vaø Xuaân-sinh ñi tieãn Haïnh-Nguyeân (caâu 985 - caâu 1000) OÂng tô khen kheùo côït ngöôøi,
880.- Ñaõ xe vaøo, laïi thöû rôøi baéc, nam.
Laøm cho chí taùi chí tam,
Roài ra ñoá laïi vaøo ngaøm môùi thoâi.
Phuû Traàn chöa heát chuyeän vui,
Boãng ñaâu coù chæ ñeán nôi quan-hoaøi.
Ñaûng-coâng, Lö Kyû ngoài ngoaøi,
Truyeàn raèng coù chæ daïy ñoøi Traàn-gia.
Ñoïc roài môùi bieát raèng laø:
Bieân-quan coù nöôùc Sa-ñaø ñoäng binh.
Khoùi lang, buïi ngöïa tung-hoaønh.
890.- Khuaáy hoâi coõi Haùn, choïc tanh aûi Taàn.
Lö-coâng daâng chöôùc hoøa thaân,
Truyeàn ñoøi con gaùi hoï Traàn keát thaân,
Ban cho aùo muõ Chieâu Quaân,
Ñaûng coâng vaâng meänh ñöa chaân coõi ngoaøi.
Nghe ra xieát noãi boài hoài,
AÁy ai möu hieåm, giuïc ngöôøi sinh-ly ?
Khôûi haønh ñaõ ñònh nhaät kyø,
Lö-coâng giuïc-giaõ ngaän tuyø quaân sai.
Haïnh Nguyeân ra yeát nhaø ngoaøi,
900.- Ngöùa gan taám-töùc maáy lôøi vaân vaân:
"Veû chi moät chuùt Hoà traàn,
"Nhöõng taøi thao-löôïc, kinh luaânñaâu naøo ?
"Deïp yeân möôïn söùc maù ñaøo,
"Khen ai ñaët ñeå caùi möu cuõng gìa !
"Kieáp naøy khoâng xeù ñöôïc da.
"Kieáp sau quaû-baùo, oan gia keûo gì.
"Gôùm tuoàng moäc vò, thaàn vì,
"Maõng theâu hoaøi chæ, ñai suy uoång vaøng."
Lö-coâng nghe noùi ngang taøng,
910.- Maét soøng-soïc khoùe, maët söôøng-söôïng gaân.
Tieàn-ñöôøng doïn tieäc chuû, taân,
Ñaûng-coâng caát leûn vaøo daàn nhaø trong.
Traàn-coâng ræ baûo Ñaûng-coâng,
Troû Mai-sinh môùi giaõi loøng moät hai.
Raèng: "Naøy coâng-töû hoï Mai,
"Trong khi hoaïn-naïn laïc-loaøi ñeán ñaây.
"Em cho nöông-naùu nhöõng ngaøy,
"Raép ñem tieåu-nöõ sum-vaày keát duyeân,
"Möu kia ai veõ cho neân,
920.- "Ñeå loan cheách boùng cho uyeân chia haøng.
"Vieäc nhaø nhôø baùc söûa-sang,
"Cho cuøng Traàn-ñieät leân ñöôøng xuaát quan."
Thoaét thoâi nghe coù leänh troaøn:
Boán möôi thò-nöõ daân-gian keùn roài.
Trong danh-saùch baáy nhieâu ngöôøi,
Cuøng ra Phieân-quoác theo ñoøi Haïnh Nguyeân.
Laïi truyeàn khoâng ñöôïc trì dieân,
Trong hai ngaøy haïn xe tieân leân ñöôøng,
AÙo Hoà ñöa laïi moät röông,
930.- Daïy cho nöông-töû caûi-trang xuaát haønh.
Naøng raèng: "Quaân-meänh ñaõ ñaønh,
"Tuûi mình khueâ-khoån, lieàu mình tinh-trieân.
"Bao giôø khoûi ñaát Trung-nguyeân,
"Baáy giôø thay aùo Hoà-phieân voäi gì.
"Chòu trôøi chaêng ! Moät chöõ thì,
"AÙo naøy duø ñoåi, loøng kia khoân dôøi !
"Ñaûng-coâng khen ñaõ neân lôøi,
"Cöùng loøng,thieát-thaïch hoå ngöôøi tu-mi.
Theïn thay cho keû voâ-nghì.
940.- Khi naøy daï Sôû, luùc kia buïng Taàn.
Lôøi trung kheâu ruoät gian-thaàn,
Böng tai giaû ñieác, noåi gaân baát bình.
Ngoaøi thì quan-khaùch linh-ñình,
Trong thì naøng cuõng ñau tình bieät-ly.
Laïy hai thaân, keå moïi beà,
Chaâu-chan neùt lieãu, daàm-deà gioït mai.
Raèng: "Con chuùt phaän nöõ-haøi,
"Coâng cha nghóa meï choác möôøi maáy nieân.
"Moân-mi mong nhöõng nhôø duyeân,
"Ngôõ ñem taác coû baùo deàn ba xuaân,
"Hieåm thay chöôùc keû gian-thaàn,
"Xui neân keû Taán, ngöôøi Taànnhö khoâng.
"Coù ra chi, phaän maù hoàng,
"Khoân ñem chöõ hieáu, ñeàn coâng chöõ cuø.
"Roài ñaây muoân daëm ñaát Hoà,
"Bieát caâu thaäp nöõ vieát voâ töø raøy.
"Xin ñöøng nhôù ñoåi, saàu thay,
"Lieàu baèng muoân moät nhöõng ngaøy moät hai."
Thoaét thoâi suøi-suït ngaén daøi,
960.- Gaäp-gheành môùi nguï moät baøi bieät thi.
Giôø laâu löôõng löï vaân vi,
Goïi Xuaân-sinh laïi naèn-nì ræ tai :
"Naëng vì chuùt nghóa hoï Mai,
"Ngaãm ra aâu cuõng coù trôøi ôû trong.
"Lôøi cha meï nghóa vôï choàng,
"Nhaân-duyeân chöa gheùp, chöõ ñoàng ñaõ in.
"Vaû xem baäc aáy khoâng heøn,
"Roõ göông khoa-giaùp, roõ nieàm töôùng-khanh.
"Nhôø em ñaõi laáy loøng thaønh,
970.- "Ngoaøi tình baàu-baïn, trong tình anh em.
2"Moïi beà trong aám ngoaøi eâm,
"Chò duø chín suoái cuõng cam taác loøng.
"Chò nhôø em gaùnh hieáu-trung,
"Choài huyeân gaàn coãi, goác thung gaàn giaø
"Coâng-danh tuoåi aáy ñöông vöøa,
"Traâm-anh, chung ñænh daáu nhaø saün ñaây.
"Duø thöông ñeán chò sau naøy,
"Hoaëc tuaàn haøn-thöïc, hoaëc ngaøy thanh-minh.
"Suoái vaøng röôùi moät gioït tình
980.- "Neùn höông, tôø giaáy, cheùn canh cuõng laø !"
Loâi-thoâi xieát noãi gaàn xa,
Troâng Mai-coâng-töû döôøng ñöa moái saàu.
Theïn-thuøng khoân noùi-naêng ñaâu,
Soùng thu moät leùt, haït chaâu ñoâi haøng.
Cöûa ngoaøi chöïc saün xe höông
Lö-coâng giuïc-giaõ leân ñöôøng xuaát quan.
Kieäu-phu böôùc nhaët, böôùc khoan
Ñaûng-coâng moät ngöïa ñieäu ñoaøn veä-binh.
Ñoaûn-ñình thoâi laïi traøng-ñình,
990.- Beân xe Mai Bích, Xuaân-sinh hai chaøng.
Baéc, Nam ai keùo ñoâi ñaøng,
AÛi-quanai kheùo chia ñöôøng bieät-ly.
Khi sao cöûa caùc phoøng khueâ,
Giôø sao thui-thuûi moät xe ñaát naøy.
Hoàn mai tænh tænh say say.
Môùi trong vaøi böõa xem raøy maáy nieân.
Troâng xa, khi khoaùc reøm leân,
Voøng thaønh chaùt-ngaát, toaø ñeàn trai lôi.
Kieäu-phu quì baåm maáy lôøi :
1000.- "Haøm-ñan huyeän aáy coù nôi truøng-ñaøi."
cöûu-truøng-thieân: Chín taàng trôøi.
Caønh phaøm, hoa tieân: Caønh caây taàm thöôøng-phaøm tuïc- Hoa tieân : Boâng hoa töôi ñeïp - thaàn tieân- Caâu naøy ñem chöõ phaøm choïi vôùi chöõ tieân cuõng laø loái chôi chöõ.
töù tuyeät thaát ngoân: Loái thô 4 caâu moãi caâu 7 chöõ. Thô cuûa Mai-sinh vònh hoa mai hai ñoä nôû nguyeân vaên chöõ Haùn:
Thoác thoác mai hoa soå tröôïng cao,
Minh trieâu vuõ loä haï thieân taøo,
Taïc tieâu hoa baûn thaønh khoâi thoå,
Nhò thöù mai hoa vaïn coå tao.
Dòch nghóa :
Lôùp lôùp hoa mai cao maáy tröôïng,
sôùm mai möa moùc töø treân trôøi ruû xuoáng.
Ñeâm qua ñaùng leõ hoa ñaõ thaønh ñaát buøn,
hoa mai nôû hai laàn thaät laø dòp gaëp-gôõ muoân ñôøi môùi coù moät.
baøi-vò: Caùi baøn goã vieát danh-hieäu ngöôøi cheát daùn vaøo ñeå thôø.
ñình-töû: Töùc laø voøm xaây ôû vöôøn hoa, Mai-sinh ñöùng ñaèng xa troâng veà choã ñaët baøi-vò.
moäc-vò: Töùc baøi-vò goã noùi treân.
chaân-thaønh: Thöïc-thaø.
Noãi nghi:moái ngôø
Xuaân-sinh: Con trai Traàn-coâng, khi tò naïn maïo teân laø Khaâu Khoâi . Sau thi ñoã Baûng-nhaõn.
nhò ñoä mai hoa: Töùc Mai hai ñoä nôû hoa .