Nhaø Ñinh vaø nhaø Tieàn Leâ (967-1009)

1. Thaäp-nhò söù-quaân

Nghieäp Ngoâ raày coù ai thay?
Ñua nhau laïi, phoù maëc tay quaàn-huøng.
Tieân-du rieâng moät ñeà-phong,
Nguyeãn-Coâng Thuû-Tieäp cöù vuøng Nguyeät-Thieân
Ñöôøng-laâm rieâng moät sôn-xuyeân,
Ngoâ-Coâng Nhaät-Khaùnh cöù mieàn Taûn-Thao.
Taây-phuø-lieät coù Nguyeãn-Sieâu,
Ngoâ-Xöông-Xí giöõ Bình-kieàu moät phöông.
Teá-giang naøy coù Löõ-Ñöôøng,
Nguyeãn-Khoan huøng cöù Vónh-töôøng phaûi chaêng?
Phaïm-Phoøng-AÙt giöõ chaâu Ñaèng,
Kieàu-Tam-Cheá giöõ ngaøn röøng chaâu Phong.
Ñoã-Giang kìa Ñoã-Caûnh-Coâng;
Kieàu-coâng teân Thuaän ôû trong Hoài-hoà .
Kieán ong Sieâu-loaïi tranh ñua,
Lyù-Khueâ moät coõi trì-khu daàu loøng.
Kình-ngheâ Boá-haûi vaãy-vuøng,
Traàn-coâng teân Laõm xöng huøng moät nôi.
Phaân-tranh hoäi aáy nöïc cöôøi!
Möôøi hai quan söù moãi ngöôøi moãi phöông.

2. Ñinh-Boä-Lónh hôïp nhaát quoác-gia

Xaây vaàn trong cuoäc tang-thöông,
Traûi bao phaân-loaïn môùi sang trò-bình.
Coù oâng Boä-Lónh hoï Ñinh,
Con quan thöû-söû ôû thaønh Hoa-lö.
Khaùc thöôøng töø thuôû coøn thô,
Ruû ñoaøn muïc-thuï môû côø boâng lau.
Daäp-dìu keû tröôùc ngöôøi sau,
Traàn-ai ñaõ thaáy vöông-haàu uy-dung.
Moät mai veà vôùi Traàn-coâng,
Hieäu xöng Vaïn-thaéng, anh-huøng ai qua.
Boán phöông thu laïi moät nhaø,
Möôøi hai söù-töôùng ñeàu laø queùt thanh.

3. Chính saùch nhaø Ñinh

Tröôøng-yeân ñaàu döïng ñoâ-thaønh.
Caûi-nguyeân laø hieäu Thaùi-bình töø ñaây.
Ngìn naêm cô-töï môùi xaây,
Leân ngoâi hoaøng-ñeá ñaët baày traêm quan.
Coù ñöoøng-beä coù y-quan,
Ñaúng-uy coù bieät, giai-ban coù thöôøng.
Toáng phong giao-chæ quaän-vöông,
Cha con ñeàu chòu suûng-chöông moät ngaøy.
Hoàng-Baøng ñeå moái ñeán nay,
Keå trong chính-thoáng töø ñaây laø ñaàu.
Tieác khoâng hoïc-vaán coâng-phu,
Chuyeän xöa ít bieát, lo sau vuïng ñöôøng.
Giaø-taêng cuõng döï quan sang,
Baëc, Ñieàn, Cô, Tuù ñeàu phöôøng vuõ-nhaân.
Noäi-ñình naêm vò nöõ-quaân ,
Naëng tình kieâm-aùi , queân phaàn di-möu.
Ñaõ phong Ñinh-Lieãn con ñaàu,
Haïng-Lang laø thöù nheõ naøo ñoåi thay?
Phaùp-hình cuõng laï xöa nay,
Huøm nuoâi trong cuõi, vaïc baøy ngoaøi saân.

4. Nhaø Ñinh maát ngoâi

Chôi bôøi gaàn luõ tieåu-nhaân,
Röôïu hoa ngoït gioïng, ñeàn xuaân meâ loøng.
Truøng-moân thöa hôû ñeà phoøng,
Ñeå cho Ñoã-Thích gian-huøng nôõ tay.
Noái sau Thieáu-ñeá thô ngaây,
Leâ-Hoaøn tieáp-chính töø raày doïc ngang.
Tieám-xöng laø Phoù-quoác-vöông,
Ra vaøo cuøng aû hoï Döông chung-tình.
Baëc, Ñieàn vì nöôùc lieàu mình,
Traùch sao Cöï-Laïng taùn-thaønh möu-gian

5. Leâ-Hoaøn phaù quaân Toáng

Chôït nghe binh baùo Nam-quan,
Cuøng nhau phuø-laäp Leâ-Hoaøn laøm vöông.
Tröôùc maønh, vaâng leänh naøng Döông,
Trong cung ñaõ thaáy aùo vaøng ñöa ra,
Tröôøng-yeân ñoåi maët sôn-haø,
Ñaïi-Haønh trí-löôïc thöïc laø cuõng gheâ!
Vaïc Ñinh ñaõ trôû sang Leâ,
Naøng Döông chaên goái cuõng veà haäu-cung.
Nguy-nga ngoùi baïc, coät ñoàng,
Cung-ñaøi trang-söùc buoâng loøng xa-hoang,
Töï mình ñaõ traùi luaân-thöôøng,
Laáy chi ruû moái, döïng giöôøng , veà sau.

6. Nhaø Leâ thaát-chính

Ñoaøn con ñích, thöù tranh nhau,
Ñeå cho coát-nhuïc thaønh cöøu bôûi ai?
Trung-toâng vöøa môùi noái ñôøi,
Caám-ñình thoaét ñaõ coù ngöôøi sính-hung,
Ngoïa trieàu thí-nghòch hoân-dung,
Trong meâ töû-saéc, ngoaøi noàng hình-danh,
Ñao-sôn, kieám-thuï ñaày thaønh,
Thuûy-lao baøo-laïc nguïc-hình gôùm thay.
Boán naêm saàu oaùn ñaõ ñaày,
Vöøa tuaàn Leâ ruïng ñeán ngaøy Lyù sinh.

| |

Chuù thích:

Quaàn huøng: luõ ngöôøi coù trí-duõng


Ñoà phong: bôø coõi
Nguyeät Thieân
: soâng Nguyeät-ñöùc vaø soâng Thieân-ñöùc thuoäc tænh Baèc-Ninh
Taûn Thao
: soâng Thao vaø nuùi Taûn thuoäc tænh Sôn Taây
Taây phuø-lieät
: teân laøng thuoäc huyeän Thanh-trì Haø-ñoâng
Bình-kieàu
: nay chöa roõ ôû ñaâu
Teá-giang
: nay thuoäc huyeän Vaên-giang tænh Baéc-ninh
Vónh-töôøng
: thuoäc Vónh-yeân
Chaâu-ñaèng
: xaõ Ñaèng chaâu, Khoaùi chaâu Höng-yeân
Chaâu-phong
: huyeän Baïch haïc tænh Vónh-yeân
[Back to the top]

Hoài-hoà
: nay thuoäc tænh Sôn-Taây (xaõ Caåm-kheâ
Sieâu-loaïi
: nay laø phuû Thuaän-thaønh tænh Baéc-ninh
Trì-khu
: giong ruoåi vaãy vuøng
Kình-ngheâ
: caù voi ñöïc vaø caùi chæ ngöôøi coù söùc maïnh
Boá-haûi
: thuoäc huyeän Vuõ-tieân tænh Thaùi-bình
Tang-thöông
: daâu beå töùc laø thay ñoåi ngöôïc ñi ngöôïc laïi
Phaân-loaïn
: roái loaïn
Trò-bình
: yeân-oån
Muïc-thuï
: treû chaên traâu boø
Traàn-ai
: caùt buïi, chæ luùc coøn khoå sôû haøn-vi
[Back to the top]

Vöông-haàu uy-dung
: oai vaø daùng cuûa baäc vua chuùa
Söù-töôùng
: söù-quaân
Queát thanh
: queùt saïch
Tröôøng-yeâ...ñoâ thaønh
: kinh ñoâ ñoùng ôû Tröôøng-yeân (Hoa-lö)
caûi-nguyeân
: ñoåi nieân-hieäu
cô töï
: neàn moái
Ñöôøng-boä
: cung ñieän
Y-quan
: muõ aùo rieâng cho moãi phaåm
Ñaúng-uy
: thöù-baäc vaø quyeàn-haønh
Giai ban
: thöù-baäc vaø haøng loái
[Back to the top]

Suûng-chöông
: ôn vua ban; vua nhaøToáng phong Vaïn-thaéng vöông laøm Giao-chæ quaän-vöong vaø Ñinh-Lieãn laøm Tieát-ñoä söù cuøng moät luùc
Ñeå moái
: ñaët ra moái laäp nöôùc
chính thoáng
: doøng chính
Giaø-taêng
: ngöôøi tu ñaïo Phaät: sö, ni
Baëc, Ñieàn, Cô, Tuù
: Nguyeãn-Baëc, Ñinh-Ñieàn, Löu-Cô, Trònh-Tuù, ñeàu laø voõ-töôùng cuûa vua Ñinh
Nöõ-quaân
: vua ba, hoaøng-haäu
Kieâm-aùi
: yeâu ñöông nhieàu ñaøn baø
Di-möu
: lo caùch ñeå giöõ cô-nghieäp ñeå laïi cho con chaùu
Ñeàn-xuaân
: cung ñieän coù nhieàu con gaùi ñeïp
Truøng-moân
: hai laàn cöûa; chæ choã thaâm nghieâm
[Back to the top]

Tieáp chính
: nhaän quyeàn-bính ñeå cai-trò thay vua
Tieám xöng
: töï yù xöng, maø khoâng coù vua phong töôùc
Cöï-Laïng
: hoï Phaïm vaøo ñaûng vôùi Leâ-Hoaøn
Nam-quan
: aûi thuoäc tænh Laïng-Sôn phaân bieân giôùi nöôùc Taàu vaø nöôùc ta
Phuø-laäp
: giuùp maø laäp neân
Ruû moái döïng giöôøng
: ñaët pheùp taéc cho ngöôøi theo
Ñích thö
: con caû, con thöù
Coát nhuïc thaønh cöøu
: anh em xöông thòt maø thaønh ra thuø-nghòch
Caám ñình
: nôi vua ôû
Sính-hung
: laøm ñieàu döõ
[Back to the top]

Ngoïa trieàu
: naèm ôû trieàu; Long Ñónh daâm ñaõng quaù ñoä, maéc beänh, khi ra trieàu phaûi naèm, neân söû goïi laø Ngoïa-trieàu
Thí nghòch
: gieát vua
hoân-dung
: ngu heøn
noàng hình-danh
: noåi tieáng vì luaät-leä aùc-nghieät
Ñao sôn kieám thuï
: ñao xeáp thaønh nuùi, göôm döïng thaønh röøng, ñeå cheùm gieát daân
Thuûy-lao
: nhaø nguïc xaây döôùi nöôùc
Baøo-laïc
: vaïc daàu ñun soâi ñeå boû toäi nhaân vaøo