Leâ Trung Höng
Vua Leâ Chuùa Trònh (1593-1729)

1. Giao-thieäp buoåi ñaàu vôùi Trung-hoa

Môùi sai söù-giaû caàu phong,
Nghe gieøm, Minh haõy coøn loøng tin-nghi.
Sai quan hoäi-khaùm moät kyø,
Phong laøm Ñoâ-thoáng, cô-mi goïi laø!
Phuøng-Khoan söù-tieát cuõng giaø,
Bieåu-töø bieän-chieát thaät ñaø thieát-minh.
Maáy lôøi oân-duï ñinh-ninh,
Phong vöông coøn ñôïi bieåu-tinh coù ngaøy.

2. Trònh-Tuøng xöng chuùa

Hoå lui, lang tôùi kheùo thay!
Maïc kia vöøa deïp, Trònh naày laïi leân.
Tuøng xem caên-cöù ñaõ beàn,
Coâng-danh caøng thònh, uy-quyeàn caøng cao.
Rôõ-raøng ngoïc-saùch, tinh-bao,
Gia-phong Nguyeân-suùy, döï vaøo suûng-chöông
Bình-an laïi tieán töôùc vöông,
Gaày neân tieám-thieát, môû ñöôøng khaûi-du.
Kính-Toâng coøn ñoä aáu-coâ,
Ñoáng-löông ai keû xanh-phuø vaïc Leâ?
Trieàu-thaàn nhöõng luõ Buøi-Khueâ,
Laïi tìm Maïc-nghieät theo veà Kính-Cung.
Nghi-döông tro taét laïi noàng,
Thò-thaønh noåi aùng buïi hoàng bôûi ai?
Nhaân khi giaù-ngöï ra ngoaøi,
Thöøa hö Maïc laïi vaøo nôi ñoâ-thaønh.
Quan-quaân ra ñaùnh laïi bình,
Thaëng-dö môùi phaùt töï Thanh ngöï veà.
Choâng gai tuy saïch moïi beà,
Maø trong quyeàn caû chuyeân veà moät tay.
Boán phöông tai-bieán ñaõ ñaày,
Ñaàm khoâ, nuùi lôû, caùt bay muø trôøi
Chaúng qua traêm söï taïi ngöôøi,
Gaãm cô höu-cöõu bieát ñôøi thònh-suy.
Suùng ñaâu phuïc tröôùc ñöôøng ñi,
Ñeå cho Trònh-chuùa laïi nghi Leâ-hoaøng.
Sinh con gaëp ñöùa voâ-löông,
Chaâu-lieân sao nôõ queân ñöôøng quaân-thaân?

3. Trònh-Traùng taêng quyeàn phuû chuùa

Thöøa gia theo loái cöôøng-thaàn,
Vua Leâ, chuùa Trònh nhaân-tuaàn ñaõ quen,
Thaàn-toâng vöøa môùi caûi-nguyeân,
Saùch-phong Trònh-Traùng ñaõ ban töø giôø.
Thaønh-ñoâ quyeàn troïng hôn xöa,
Nhaø Leâ cuõng moät giaûi thöøa maø thoâi!
Nöôùc nhaø ñang buoåi yeân vui,
Xin vua xuoáng chieáu truyeàn ngoâi nheõ gì?
Chaúng qua laø daï gian-khi,
Laøm cho roõ maët phuùc-uy töï nhaø.
Chaân-Toâng tuoåi môùi möôøi ba,
Höõng-hôø quyeàn chuùa, ngoâi cha maëc loøng.
Quoác-vöông Minh môùi caûi-phong,
Baûy naêm lòch-soá vöøa chung moät ñôøi
Xoay quanh môùi toû ñaïo trôøi,
Baùu thieâng ñem laïi cho ngöôøi truyeàn gia
Thaàn-toâng thay giöõ nghieäp nhaø,
Thöôïng-hoaøng laïi ñoåi maët ra taân-hoaøng.
Thôø-ô côø ñaïo nhaø vaøng,
Chính-quyeàn phoù maëc Trònh-vöông, bieát gì.
Nhaø Minh thuôû aáy ñaõ suy,
Möôïn binh laïi saép nhôø uy cöôøng-thaàn.
Saéc phong chieáu-duï aân-caàn,
Phoù-vöông Trònh laïi theâm phaàn toân-vinh.
Caû giaàu sang, lôùn quyeàn-haønh,
Giang-sôn chung moät trieàu-ñình chia ñoâi.

4. Trònh-Taïc ñaùnh Nguyeãn vaø Maïc

Tieám phong, Trònh-Taïc noái ngoâi,
Töôùc vöông mình laïi taøi-boài cho con.
Caøn-cöông ngaøy moät suy-moøn,
Cuoäc ñôøi chìm noåi, ai coøn hieäu-trung,
Baûn-trieàu môû daáu Kyø-phong,
Thaùnh-thaàn truyeàn doõi moät loøng toân Leâ.
Quyeàn-gian giaän Trònh nhieàu beà,
Saéc sai Chieâu, Thuaän khaéc-kyø tieán-chinh.
Saùu naêm roài môùi baõi-binh,
Luõy daøi coøn daáu uy-linh ñeå truyeàn.
Vaän Leâ coøn buoåi truaân-chuyeân,
Huyeàn-toâng thô aáu ñeå quyeàn Taây-vöông.
Ñaúng-uy ñaõ bieán leã-thöôøng,
Vaøo chaàu khoâng laïy, mieáu-ñöôøng coù ai?
Thieân-nhan laïi muoán saùnh vai,
Giöôøng ngoài ñem ñaët beân nôi ngöï-tieàn.
Doïc ngang döôùi phuû treân ñeàn,
Moáng tình caûi-boä gaây neàn tranh-vöông.
Vuõ-coâng laïi muoán phaán-döông,
Ñem quaân ñaùnh Maïc laïi sang Cao-bình.
Maïc vaøo caàu-vieän Yeân-kinh,
Phong laøm Ñoâ-thoáng tung-hoaønh coõi xa.
Boán chaâu rieâng moät sôn-haø,
Danh tuy phuï Haùn, thöïc laø theâ Ngoâ.
Gia-toâng vöøa noái cô-ñoà,
Xe loan ñaõ giuïc trì-khu ra ngoaøi.
Phoøng-bieân ñaõ coù töôùng taøi,
Quaân ta moät traän, luõy daøi phaù tan,
Maõ-ñaàu ñaõ trôû quy-an,
Haø-trung Trònh laïi ñaët quan löu-ñoàn.

5. Trònh-Caên vaø nhaø Thanh

Veà nhaø laäp laïi Trònh-Coân (Caên)
Nam-vöông theo loái quyeàn-moân moät doøng.
Ñeâm ngaøy bí-caùc thong-dong,
Vaên-thaàn thay ñoåi vaøo trong chöïc haàu,
Quoác-Trinh tham-tuïng ôû ñaàu,
Bôûi sao neân noãi gaây thuø öu-binh?
Hy-toâng hoaøng-ñeä thay anh,
Ngoâi khoâng luoáng giöõ, quyeàn haønh maëc ai!
Baáy laâu chieám giöõ coõi ngoaøi,
Haõy coøn Maïc-nghieät maáy ñôøi ñeán nay.
Di-thö sang vôùi Quaûng-taây,
Moät laàn hoäi-tieãu töø naøy chaïy xa.
Quaân Thanh xaâm chieám ñaát ta,
Vò-xuyeân, Baûo-laïc, Naø-oa, Loäc-bình.
Thoå-quan laïi coù tö-tình,
Tham vaøng ñem giôùi-keä chuyeån-di.

6. Trieàu thaàn nhaø Leâ

Beân ngoaøi xaâm-töôùc nhieàu beà,
ÔÛ trong chính-söï chænh-teà ñöôïc bao?
Leã gì hôn leã bang-giao,
Maø cho quan thò ñöùng vaøo ñaàu ban.
Theá maø nhöõng keû cö-quan,
Cuõng ñaønh ngoaûnh maët cho toaøn toân-vinh.
Taïi trieàu maáy keû traâm-anh,
Nguyeãn-Ñang, Ñoàng-Traïch coâng-thanh moät ñöôøng. Theá-Vinh taøi hoïc öu-tröôøng, Nguyeãn-Haønh, Haø-Muïc vaên-chöông cuõng giaø.
Bôûi ai thieân-haï aâu-ca,
Chaúng quan tham-tuïng Vaõn-haø laø chi?
Bôûi ai thieân-haï saàu-bi,
Chaúng quan tham-tuïng Leâ-Hy haõnh-thaàn?
Tính ñi nghó laïi xa gaàn,
Nhieàu phaàn vì Trònh, ít phaàn vì Leâ.
Moài giaàu sang ñaõ say meâ,
Laáy ai chæ-truï laøm bia trong ñôøi!

7. Nhöõng vieäc caûi-caùch veà thôøi Trònh-Cöông

Duï-toâng noái giöõ ngoâi trôøi,
Trònh Cöông chuyeân cheá theo loaøi coá-gia
Luïc-phieân laïi ñaët tö-nha,
Bao nhieâu taøi-phuù ñeàu laø veà tay.
Caùc quan traán-thuû môùi thay,
Höng Tuyeân thoáng-haït töø raày chia hai.
Vuõ-thaàn moãi traán moät ngöôøi,
Ñeå cho vöõng theá maët ngoaøi phieân-ly.
Laáy naêm ñieàu khaûo traán-ti,
Cöù trong ñieán-toái maø suy hay heøn.
Thaåm hình ñaët vieän phuû-tieàn,
Sai quan tra kieän thay quyeàn phaùp-ti.
Vuõ-khoa môùi ñaët pheùp thi,
Hoûi ñöôøng thao-löôïc, thöû ngheà dao-cung.
Ba tröôøng phuùc-thí ñaõ xong,
Ñeà danh taïo-só baûng roàng cuõng vinh.
Keùn theâm töù-traán binh ñinh,
Veä-quaân môùi ñaët saùu dinh töø raày.
Coâng-tö ñieàn-thoå xöa nay,
Sai quaân khaùm-ñaïc san tay daân cuøng
Tuaàn-haønh coù söù khuyeán-noâng.
Giöõ-gìn ñeâ-loä, xeùt trong daân-tình.
Ñem thö bieän vôùi nhaø Thanh,
Moû ñoàng, moû keõm laïi giaønh veà ta.
Laäp bia treân Ñoå-chuù-haø,
Giôùi-cöông töï ñoù môùi laø phaân-minh.
Qui-moâ cuõng muoán söùc bình,
Maø loøng laêng-tieám töï mình ra chi?
Laäp phuû-ñöôøng ôû Coå-bi,
Toan ñem kinh-quoác dôøi veà coá-höông
Ñoâng-cung ñaõ laäp Duy-Töôøng,
Boãng khoâng laïi ñoåi Duy-Phöôøng côù sao?

| |

gieøm:lôøi gieøm pha