Nhaø Leâ Suy
Vua Leâ Chuùa Trònh (1729-1782)

1. Chính-saùch ñoài-baïi cuûa Trònh-Giang

Trònh-Giang quen loái gian-haøo.
Truaát ngoâi Vónh-Khaùnh haõm vaøo toäi-nhaân.
Thuaàn-Toâng ñaët boû maáy laàn,
Phuùc-uy maëc söùc cöôøng-thaàn môùi gheâ.
YÙ-toâng coøn tuoåi haøi-ñeà
Danh tuy chính-thoáng , quyeàn veà phoù-vöông.
Trònh caøng daâm ngöôïc kieâu-hoang,
Ñeâm ngaøy luoáng nhöõng tham ñöôøng vui chôi.
Daáu xe giong-ruoåi quanh trôøi,
Söûa-sang caûnh Phaät, veõ-vôøi ñoäng tieân.
Quyønh-laâm, Höông-haûi, Hoà-thieân ,
Cuûa thieân-haï chaát cöûa thieàn bieát bao?
Kho-taøng ngaøy moät tieâu-hao ,
Baùn khoa, mua töôùc tieàn vaøo saùu cung
Phoù vöông coøn chöûa cam loøng,
Thöôïng-vöông laïi giaû saéc roàng nhaø Thanh.
Toäi trôøi keå ñaõ quaùnh-doanh ,
Sao cho nghieäp baùo ñeán mình môùi thoâi.
Boãng ñaâu moät tieáng thieân-loâi ,
Thaát-kinh ngô-ngaùc nhö ngöôøi chöùng ñieân.
ÔÛ hang laïi goïi cung tieân,
Ñeå ñoaøn noäi-thuï chuyeân quyeàn loäng uy .

2. Söï loaïn-laïc ôû Baéc-haø

Loøng ngöôøi ñaâu chaúng baïn-ly ,
EÁch keâu, aùc hoïp thieáu gì gaàn xa!
Sôn-nam coù giaëc Ngaân-giaø,
Nguyeãn-Cöø, Nguyeãn-Tuyeån aáy laø giaëc Ñoâng.
Sôn taây: nghòch Teá, nghòch Boàng ;
Ñoäng ngoaøi ba maët, nhoän trong boán beà.
Naèm hang Trònh coù bieát gì!
Quaän Baøo, quaän Thöïc ñua bì tranh coâng.

3. Trònh-Doanh vaø Leâ-Hieån-toâng

Phoù-vöông quen loái nhaø doøng,
Chaúng phoø Trònh-thò sao xong vieäc ñôøi?
Nguyeãn-coâng Quí-Caûnh maáy ngöôøi,
Vaøo trong ñònh saùch ra ngoaøi dieäu binh .
Cuøng nhau phuø-laäp Trònh Doanh,
Thaùi-vöông Trònh laïi toân anh laøm vì.
Sai quan kinh-löôïc boán beà ,
Khaûi-ca maáy khuùc ñeàu veà taáu-coâng .
Cô-möu Trònh cuõng gian-huøng,
Nghó mình chuyeân-tieám aét loøng ai öa.
Coù Leâ môùi coù ñeán giôø,
Phaûi caàu hieàn-ñöùc ñeå nhôø phuùc-chung .
Kìa ngöôøi maét phöôïng raâu roàng,
Duy-Dieâu voán cuõng laø doøng thaàn-minh .
Haï-ñaøi khuaát boùng tieàn-tinh ,
Khuoân thieâng coøn ñeå moät caønh phuùc-chi .
Hay ñaâu caàu öùng cuõng kyø,
Boãng xui Trònh-chuùa taïm di ra ngoaøi.
Vuõ-coâng moät giaác hieân-mai,
Mô-maøng döôøng thaáy phong taøi ñeá-vöông .
Tinh-kyø nhaõ-nhaïc laï nhöôøng,
Thaùi-bình nghi-veä roõ-raøng chaúng ngoa.
Saùng mai vöøa môùi tænh ra,
Duy-Dieâu xaûy ñeán chôi nhaø laï sao?
Thaáy ngöôøi maø nghieäm chieâm-bao,
Môùi hay traãm-trieäu öùng vaøo töï-nhieân.
Nghe lôøi Trònh môùi phuø leân,
Hieån-toâng töø aáy chòu truyeàn noái ngoâi.

4. Trònh-Doanh vaø Trònh-Saâm deïp loaïn

Vaän Leâ ñeán luùc suy ñoài,
Chaép tay ruû aùo laëng ngoài maëc ai.
Gaëp khi nhieàu vieäc choâng-gai,
Loaïn trong Ba-phuû, giaëc ngoaøi boán phöông
Vaên-thaàn coù keû phaán-döông ,
Phaïm-coâng Ñình-Troïng goàm ñöôøng löôïc-thao .
Phao-sôn troû ngoïn côø ñaøo,
Nguyeãn-Cöø ñaõ phaù, Nguyeãn-Caàu cuõng tan.
Nguyeãn-Phöông cöù Ñoäc-toân-sôn ,
Tuyeân, Höng laø ñaát, laâm-man laø nhaø.
Trònh-vöông quyeát-chí xoâng-pha,
Huyeät-saøo queùt saïch, binh xa môùi veà.
Quyeàn-gian keá-taäp quen leà ,
Trònh-Saâm laïi cuõng sính ngheà vuõ-coâng.
Maïnh-thieân hang thaúm nuùi cuøng,
Haõy coøn Hoaøng-Chaát laâm-tuøng aån thaân.
Sai Ñoaøn Nguyeãn-Thuïc ñem quaân,
Cuøng röøng saên thuù moät laàn môùi thanh .
Laïi toan deïp coõi Traán-ninh,
Chæn e ñòa theá, daân tình chöa quen.
Ñòa ñoà ai kheùo veõ neân,
Thu ngoaøi man-caûnh veà beân khuyeát-ñình .
Gaàn xa ñaõ toû tình-hình,
Môùi sai chö-töôùng ñeà binh ñaùnh lieàn,
Chieàng-quang thaønh-luõy vöõng beàn.
Boà-choâng nuùi caû cuõng neân hieåm trôøi.
Bieán ñaâu tröûu-dòch laï ñôøi!
Nöûa ñeâm môû luõy cho ngöôøi tieán sang.
Bôûi möu Nguõ-Phuùc chieâu haøng
Nguyeãn-Thieàu trong laïi ñem ñaøng noäi-coâng .
Vaäy neân Duy-Maät theá cuøng,
Hoûa-vieâm moät phuùt coâ-dung cuõng lieàu.

5. Trònh-Saâm ñaùnh chuùa Nguyeãn

Caäy coâng Trònh môùi theâm kieâu,
Caøng ñaày ñöùc-saéc , caøng nhieàu aùc-cai ,
Vu-oan nôõ ñaët neân lôøi,
Ñeå cho thaùi-töû thieät taøi thoâng-minh.
Phuùc-uy chuyeân-tieám moät mình.
Maïo giaày ñieân-ñaûo , nghóa danh coøn gì?
Theá maø vaïc caû duy-trì ,
Bôûi tieân-lieät-thaùnh Nam-Kyø Noái ngoâi.
Neàn danh-phaän, ñaïo vua toâi,
Gian-huøng maát vía ñöùng ngoài sao an.
Baây-giôø coù giaëc Taây-san,
ÔÛ trong laïi coù Phuùc-Loan loäng-haønh .
Thöøa cô Trònh môùi sai binh,
Ñöa thö vaøo tröôùc keå tình ngoaïi-thaân .
Raèng: "Toan tröø ñöùa loäng-thaàn ,
Cuøng nhau queùt saïch buïi traàn coõi Taây ."
Laù côø theo ngoïn gioù bay,
Thöøa hö tröïc-ñeå vaøo ngay nhaø-Hoà .
Phuùc-Loan ñem laïi hieán-phuø ,
Trònh-binh nhaân theá traøng-khu döôùi thaønh.
Ñoâi beân laäp luõy phaân-dinh,
Traàm-than maáy traän quan-binh hieåm-ngheøo.
Ñoä quaân noù baéc phuø-kieàu ,
Thuùy-hoa phaát-phôùi qua ñeøo Haûi-vaân.
Quaûng-nam ñoàn-truù luïc-quaân ,
Trong Taây ngoaøi Trònh, xa gaàn vôùi ai?
Thuyeàn roàng vaøo beán Ñoàng-nai,
Long-höng coøn ñôïi cô trôøi coù khi.

6. Trònh-Saâm hoûng möu thoaùn-ñoaït

Gioù thu laàn uùa caønh Leâ,
AÙc bay chöa bieát ñoã veà nhaø ai.
Nguïy Taây gaém gheù maëc ngoaøi,
Trònh-Saâm trong laïi sai ngöôøi caàu-phong.
Vuõ-Traàn-Thieäu keå laø trung,
Maët tuy öùng-meänh , nhöng loøng vaãn kieân.
Ñoäng ñình xa vöôït beø tieân ,
Treân trôøi döôùi nöôùc taám nguyeàn saïch trong.
Bieåu-tieân phoù ngoïn ñuoác hoàng,
Ngaäm cöôøi theà vôùi cheùn noàng , cho xuoâi.
Laøm cho vôõ maät gian-hoài ,
Maø ngöôøi chìm noåi trong ñôøi theïn rieâng.

7. Ñaëng-Thò-Hueä loäng-quyeàn

Xoay vaàn hay coù khuoân thieâng ,
Caøng giaø coãi aùc, caøng nghieâng soùng tình.
Tuyeân-phi laø gaùi khuynh-thaønh ,
Ñem beà aân-aùi chuyeân vaønh phuùc-uy.
Cöôùp quyeàn ñích-tröôûng döïnh beø ñoàng-moâng
Yeâu-cô khí dieãm caøng noàng.
Khieán neân Trònh-Khaûi sinh loøng aâm-möu.
E khi söï theá ñaùo-ñaàu ,
Öôùc cuøng caùc traán ñeàu vaøo giuùp coâng
Ñieån-thö coù ñöùa haàu trong,
Tin loøng neân môùi ngoû cuøng Ngoâ-Nhaâm .
Ngöôøi sao chaúng chuùt löông-taâm!
Khoa-danh ñaõ nhuïc, quan-traâm cuõng hoaøi!
Loøng rieâng tham ñaém muøi ñôøi,
Phuï tình thaày tôù , caõi lôøi phuï-thaân
Quyeát ñem söï aáy cuû-traàn ,
Laøm cho Trònh-Khaûi moät laàn chaâu-lieân .

| |

Phuùc-uy: giaùng phuùc hay gia uy