Nhaø Haùn vaø hai baø Tröng (111 - 43 tröôùc Gieâ-su)

1. Chính saùch nhaø Taây Haùn

Giao-Chaâu môùi thuoäc nöôùc ngöôøi,
AÁy veà Taây-Haùn laø ñôøi Nguyeân-phong .
Baûn-ñoà vaøo saùch hoãn-ñoàng,
Ñaát chia chín quaän , quan phong thuù thaàn .
Ñaàu sai Thaïch-Ñaùi trò daân,
Caàm quyeàn tieát-vieät giöõ phaàn phong cöông.
Tuaàn-tuyeân môùi coù Tích Quang,
Daïy daân leã-nghiaõ theo ñöôøng hoa phong .
Nhaâm-Dieân khuyeân vieäc canh noâng,
Ñoåi ngheà ngö-lieäp veà trong khueâ-ñieàn .
Sính nghi laïi giuùp boång tieàn,
Khieán ngöôøi baàn-khoå thoûa nguyeàn thaát-gia.
Vaên-phong nhöùc daáy gaàn xa,
Töï hai hieàn-thuù aáy laø khai-tieân.
Luaân hoài traêm coù dö nieân,
Traûi qua Ñoâng Haùn thöøa-tuyeân maáy ngöôøi.

2. Hai baø Tröng döïng neàn Doäc-laäp

Ñöôøng-ca laâu ñaõ vaéng lôøi,
Ñeán nhö Toâ-Ñònh laø ngöôøi chí hung.

Baø Tröng queâ ôû chaâu Phong,
Giaän ngöôøi tham baïo thuø choàng chaúng queân.
Chò em naëng moät lôøi nguyeàn,
Phaát côø nöông-töû thay quyeàn töôùng quaân.
Ngaøn Taây noåi aùng phong-traàn,
AÀm aàm binh maõ xuoáng gaàn Long-bieân.
Hoàng-quaàn nheï böôùc chinh-yeân,
Ñuoåi ngay Toâ-Ñònh deïp tan bieân-thaønh.
Ñoâ-kyø ñoùng coõi Meâ-Linh,
Lónh-nam rieâng moät trieàu-ñình nöôùc ta.
Ba thu gaùnh vaùc sôn-haø,
Moät laø baùo-phuïc, hai laø baù vöông.
Uy-thanh ñoäng ñeán Baéc-phöông.
Haùn sai Maõ-Vieän leân ñöôøng tieán-coâng.
Hoà Taây ñua söùc vaãy vuøng,
Nöõ nhi choáng vôùi anh huøng ñöôïc nao?
Caám-Kheâ ñeán luùc hieåm-ngheøo,
Chò em thaát theá cuõng lieàu vôùi soâng.
Phuïc-Ba môùi döïng coät ñoàng,
Aæ-quan truyeàn daáu bieân-coâng coõi ngoaøi.
Tröng vöông vaéng maët coøn ai?
Ñi veà thay ñoåi maëc ngöôøi Haùn-quan.

| |

Chuù thích:

Nguyeân-phong: Nieân-hieäu Haùn Vuõ-ñeá


hoãn-ñoàng: hôïp vaøo laøm moät vôùi ñaát Haùn
chín quaän
: nöôùc Nam-Vieät chia laøm chín quaän, hai quaän nay thuoäc tænh Quaûng-taây(Thöông-ngoâ, Boät-laâm), hai quaän nay thuoäc tænh Haûi-nam(Chaâu-nhai, Ñaïm nhó), chæ coù ba quaän nay thuoäc ñòa-phaän nöôùc ta laø quaän Giao-chæ(trung chaâu Baéc-Kyø), Cöûu-chaân(Thanh-hoùa), Nhaät-Nam(Ngheä-An vaø Haø-tónh)
thuù thaàn
: ôû moãi quaän coù quan Thaùi-thuù coi vieäc cai-trò, treân ñaàu caû chín quaän coù Thöù-söû
tieát-vieät
: côø vaø buùa(ñeå cheùm) laøm tieâu-bieåu cho quyeàn-haûnh
phong cöông
: bieân-giôùi;chæ chín quaän ôû bieân-giôùi mieàn Nam nöôùc Taàu
Tuaàn-tuyeân
: quan thay maët vua(Haùn)
hoa phong
: phong-tuïc Trung-hoa
ngö-lieäp
: chaøi löôùi vaø saên baén
khueâ-ñieàn
: ruoäng ñeå caày caáy
[Back to the top]

Sính nghi
: ñoà leã cöôùi vôï
thaát-gia
: laáy vôï laáy choàng
Vaên-phong
: phong-tuïc hay ñeïp
hieàn-thuù
: thaùi-thuù toát
khai-tieân
: môû-ñaàu
Luaân hoài
: ngaøy thaùng xoay vaàn
Ñöôøng-ca
: baøi haùt daân khen quan toát
chaâu Phong
: nay ôû tænh Vónh-yeân
nöông-töû
: ngöôøi con gaùi
Ngaøn Taây
: nuùi röøng phöông taây, töùc laø Sôn-taây(ñaát Chaâu Phong thuoäc tænh Sôn-taây cuõ)
[Back to the top]

phong-traàn
: gioù buïi; yù noùi:quaân maõ keùo ñi
Long-bieân
: trò-sôû Giao-chaâu ôû vuøng Thuaän-thaønh; saùch ta thöôøng cheùp laàm: ôû Haø-noäi
Hoàng-quaàn
: ñaøn baø(xöa maët quaàn ñoû)
chinh-yeân
: caùi yeân ngöïa, cöôõi ñeå ñaùnh giaëc
bieân-thaønh
: thaønh ôû bieân-giôùi
Ñoâ-kyø
: Thuû-ñoâ
Meâ-Linh
: nay laø laøng Haø-loâi, phuû Yeân-Laõng, tænh Phuùc- yeân
Lónh-nam
: phía nam nuùi Nguõ-lónh (ôû phía baéc Quaûng-taây)
Hoà Taây
: nay ôû phia baéc Haø-noäi
Caám-Kheâ
: nay thuoäc tænh Vónh-yeân